روستای قلات شیراز

روستای قلات شیراز به ظاهر یک روستا و در حقیقت تکه‌ای از بهشت است که روی زمین جا مانده، مانند هزاران تکه‌ای که در اقصی نقاط ایران اسلامی. این کشور را به یکی از زیباترین نقاط جهان بدل کرده است. تا زمانی‌که به نزدیک روستای قلات نرسیده باشی، به فکر هم خطور نمی‌کند آن همه زیبایی می‌تواند در یک نقطه جمع شده باشد. آبی سرازیر شده از دامن کوه که سرچشمه‌اش، چشمه‌هایی است در قله، درختانی چند هزارساله و دره‌ای عمیق و خنکای آن در گرم‌ترین زمان سال، لرزه بر اندامی هر گردشگری می‌اندازد!این روستای ییلاقی با خانه‌های پلکانی در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ به‌عنوان نخستین بافت روستایی تاریخی طبیعی استان فارس در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.

روستای تاریخی قلات از توابع بخش مرکزی شهرستان شیراز به‌شمار می‌رود که در ۱۵ کیلومتری شمال غرب شیراز است. در ارتفاع ۲ هزار و ۶۵ متری از سطح دریا، هفت هزار نفر از مردم ایران را در خود جای داده و آب و هوای دل‌انگیز و سحر کننده‌اش، هر گردشگر و طبیعت دوستی را مهار خود می‌کند.قلات، از جمله از روستاهای هدف گردشگری کشور و فارس بوده و به‌لحاظ تاریخی صاحب قدمتی چندهزار ساله است. به‌طوری‌که آثار به‌جا مانده از کلیسایی در دامنه کوه و در میان درختان سربه‌فلک کشیده روستا، گواهی بر این ادعا‌ست.

معماری روستا

روستای قلات در ناحیه کوهستانی شهرستان شیراز است و بافت مسکونی متمرکز آن که در گذشته روستاییان را در خود جای می‌داده. دارای خانه‌هایی به صورت پلکانی است که در دامنه کوه به سمت ارتفاع کشیده شده‌اند.خانه‌ها را درختان بلندی در بر گرفته است به‌طوریکه از فاصله بیش از یک کیلومتری، خانه‌ها به‌خوبی مشخص نیست، خانه‌هایی که با سنگ، خشت، گل، گچ و چوب ساخته شده و سقف آن‌ها مسطح بوده و بعضی یک‌طبقه و بعضا دو طبقه احداث شده است.موقعیت تفرجگاهی روستای قلات به رونق و آبادانی آن افزوده، به‌طوری که در سال‌های اخیر بناها و خانه‌های مدرنی در این روستا ساخته شده و سیمای قدیمی روستا را دگرگون کرده است. بناهای جدید از مصالحی مانند سنگ، سیمان، آهن و آجر در چند طبقه ساخته می‌شوند.

شغل مردم روستا

شغل اکثر مردم روستای قلات دامداری، باغداری و فعالیت‌های خدماتی و صنایع دستی است. گردو، بادام، انگور، انجیر، انار، زردآلو، آلو و گوجه سبز از محصولات باغی و فرآورده‌های لبنی مانند شیر، پنیر، کره و کشک نیز از محصولات دامی این روستاست. شیره انگور، رب انار و آب غوره از دیگر فرآورده‌های غذایی روستای قلات است.محصولاتی از قبیل گیوه، سبد دستباف، گره (ظرف بافته شده) دولک، مشک (که برای خنک نگه داشتن آب به کار می‌رود) و وسایل چوبی از جمله تولیدات صنایع دستی این روستاست.

جاذبه های گردشگری روستا

روستای کوهستانی قلات، چشم‌اندازها و جلوه‌های طبیعی زیبایی دارد. باغ‌های سرسبز و وسیع میوه در داخل و اطراف روستا، به ویژه در بهار و تابستان فضای دلپذیری برای گردشگری به وجود می‌آورد. بافت کالبدی معماری خیره کننده کوهستانی، کوچه‌های پرپیچ و خم که جویبارهای زلالی نیز در میان آن‌ها جاری است، جذابیت منحصر به فردی به این روستا بخشیده‌اند.

آبشارهای سه گانه روستای قلات که از میان صخره‌ها سرازیر می‌شود، از جاذبه‌ها و زیبایی‌های طبیعی روستای قلات به شمار می‌آید. حواشی رودخانه‌های شب شتری و چشمه انجیری، با پوششی از گیاهان خودرو، گل‌های وحشی و گیاهان دارویی بومادران، ختمی، آویشن، پونه، مرزه و … از جاذبه‌های کم نظیر روستای قلات محسوب می‌شوند.

کلیسای قدیمی روستا که معماری سنگی و جالب توجهی دارد، در میان درختان بلند کوچه‌های آرام روستا به جا مانده است. این کلیسا که در گذشته عبادتگاه مسیحیان ساکن در روستا بوده است، اینک به دلیل مهاجرت آنان رو به تخریب گذاشته است.

تفرجگاه‌های معروف شب شتری و چشمه انجیری که در فصول بهار و تابستان با سرسبزی و طراوت جلوه خاصی می‌یابند، گردشگران بسیاری به به سوی خود جلب می‌کنند.

آسیاب‌های آبی، گورستان قلات و نوع حجاری و حکاکی سنگ‌های آن، بازار قدیمی و سنگ فرش شده، قلعه قزل ارسلان و دیگر جاذبه‌های گردشگری روستای قلات در زمره ثروت‌های طبیعی و تاریخی روستا به شمار می‌روند.

آداب و رسوم مردم روستا

مردم روستای قلات در ایام ویژه‌ای از سال مثل نوروز، سیزده به در و چهارشنبه سوری به جشن و شادی می‌پردازند. در ایام عزاداری به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا، به سوگ می‌نشینند و در مکان‌های مذهبی به عزاداری و احسان می‌پردازند.

مردم روستای قلات غالباً در مراسم جشن و سرور و به ویژه در عروسی‌ها از پوشاک عشایر قشقایی استفاده می‌کنند.

موسیقی مورد علاقه مردم روستای قلات، همان موسیقی رایج در نواحی روستایی استان فارس است.

واشنگ نوعی هم آوایی است که توسط زنان روستا در عروسی‌ها اجرا می‌شود. ضرب، ویلون، دهل و سرنا از سازهای متداول روستای قلات است.

شش خانه و سنگ بازی که در لهجه قلاتی لنج بنجک نامیده می‌شود، از بازی‌های مورد علاقه کودکان روستای قلات است. چوب بازی که ترکه بازی هم خوانده می‌شود از بازی‌هایی است که در مراسم عروسی اجرا می‌شود. ترنه بازی نیز از دیگر بازی‌های متداول روستاست و اغلب مردان در فصل بهار به آن می‌پردازند.

کشک پیاز، کشک گردو، عدسی، کله پاچه و آش رشته از غذاهای محلی رایج در این روستاست.

امروز بسیاری از خانه‌های قدیمی قلات به سفره‌خانه و کافی‌شاپ!! و … تبدیل شده و در کنار آنها موزه مردم‌شناسی هم قرار دارد.