سنگ نوشته بیستون بزرگترین سنگ نوشته جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثاردوران هخامنشیان ،واقع در شهرستان بیستون در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ نوشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهمترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد. سنگ نوشته بیستون در ارتفاع چند ده متری از سطح زمین و بر دامنهٔ جنوبی کوه پرآو ساخته شده است و از آثار به جای مانده از پلکانی در قسمت بالایی کوه بیستون احتمال می‌رود که سنگ تراشان از این راه برای رسیدن به محل سنگ نبشته استفاده می‌کرده‌اند و پس از پایان کار پلکان را به منظور غیرقابل دسترس کردن اثر تراش داده‌اند. سنگ نوشته بیستون بر صخره ای از جنس سنگ آهک ایجاد شده که بنا به آثار لعاب قهوه‌ای رنگی که سطح سنگ نبشته را پوشانده و همچنین بقایای سربی که در چند سطر نخست اثر دیده شده‌است به نظر می‌آید که در پایان کار برای افزایش طول عمر اثر تمام نمای آن را با اندودی ناشناخته پوشانده‌اند.
محوطه بیستون از آثار ملی ایران است و خود این اثر هم از سال ۲۰۰۶ یکی از آثار ثبت شدهٔ ایران در میراث جهانی یونسکو است. نام فارسی باستان این کوه بُغستان یا بگستان به معنای جایگاه خدایان است و به روایت جغرافیدانان بهستون یا ستون‌های خوب است.
بیستون از نظر شرایط جغرافیایی، در دوران‌های مختلف تاریخی مورد توجه بوده است و آثاری از این دوره‌ها در خود به یادگار دارد. در مجموعه بیستون ۲۸ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از مهمترین آنها می‌توان به سراب بیستون، بقایای گورستان قدیمی، دژ تاریخی ،مجسمه هرکول، فرهادتراش،وقف‌نامه شیخ علی‌خان زنگنه، و… اشاره نمود که ۱۳ اثر به‌همراه سنگ‌نوشته در سال ۲۰۰۶ به ثبت جهانی رسیده است.
اما مهمترین و مشهورترین اثر باستانی در این مجموعه نقش برجسته کتیبه داریوش است، با آشنا شدن با این اثر باستانی می‌توانیم خط میخیی، پارسی باستان را بشناسیم و در مورد آداب و سنت‌های مردمان ۲۵۰۰ سال پیش اطلاعات ارزشمندی به‌دست بیاوریم.
سنگ‌نوشته بیستون که به کتیبه بیستون نیز شهرت دارد به سه زبان اکدی، عیلامی و پارسی باستان نوشته شده است. این نوشته به نخستین سال فرمانروایی داریوش از زبان خود او می‌پردازد، سالی که داریوش سراسر آن را در جنگ با پادشاهان دیگر کشورها سپری کرد، پس از کشته شدن بردیا و افتادن حکومت به دست داریوش، در سراسر امپراطوری هخامنشی نزدیک به ۱۹ شورش بزرگ و کوچک اتفاق افتاد.
داریوش پس از سرکوب این شورش‌ها تصمیم می‌گیرد که مردمان عصر خود و آیندگان را در جریان چگونگی به‌دست گرفتن قدرت و نخستین سال فرمانروایی‌اش قرار دهد. داریوش این بنای یادبود را بر بلندای صخره‌ای در کوه بیستون به یادگار گذاشته است. که راهی پررفت و آمد است و محل عبور نظامیان از بابل و بغداد به سوی رشته کوه‌های زاگرس و همدان بوده است.
ارتفاع کلی کتیبه ۷ متر و ۸۰ سانتی‌متر و طول آن ۲۲ متر می‌باشد و در مرکز آن ۵ ستون به خط میخی فارسی باستان دیده می‌شود. هر یک از ۴ ستون اولیه قدری کمتر از ۲ متر عرض و ۴ متر ارتفاع دارد. متن فارسی باستان جمعاً ۵۲۵ سطر دارد. بر روی پنج ستون مذکور اهورامزدا بر روی صفحهٔ برآمده‌ای قرار گرفته و بر روی همهٔ این اشکال در حال پرواز است. اهورامزدا با چهرهٔ انسانی و ریشی مستطیلی تجسم یافته و از میان انوار یک فرص خورشید بسیار بزرگ که در حال نورافشانی، پدیدار گشته‌است. بر روی سر او یک تاج تابناک با شاخ‌هایی قرار گرفته که نشانه و رمز خدایی بودن اوست. اهورامزدا دست چپش را با حلقه‌ای به سوی داریوش دراز کرده و به این ترتیب مشغول انجام مراسمی مبنی بر تسلیم قدرت و سلطهٔ پادشاهی به داریوش می‌باشد.
وی با دست راستش که بلند کرده خیر و برکت برای داریوش می‌خواهد. خود داریوش تاج پادشاهی بر سر دارد. سبیلهایش تابیده و ریشش مستطیلی شکل و به شیوهٔ ریش پادشاهان آشور است که ده طره داشته. داست راست داریوش به حالت دعا و راز و نیاز به سوی اهورامزدا دراز است و با دست چپش کمانی را گرفته‌است. داریوش به اندازهٔ معمولی یعنی به قد ۱۸۰ سانتی‌متر نشان داده شده‌است. داریوش با پای راست خود گئومات را زیر لگد انداخته به‌طوری‌که یک پا و دو دست گئومات به حالت تضرع بالا آمده‌است. از سمت چپ، در پشت سر داریوش دو نفر از درباریان نیزه‌دار و کماندار با تیرکش ایستاده‌اند و هر دو ریش‌های بلندی دارند.
با توجه به نقشه‌های نقش رستم، نیزه‌دار مذکور «گبری» و کماندار «آسپاتینا» می‌باشد. این دو نفر قدشان از داریوش کوتاه‌تر و در حدود ۱۵۰ سانتی‌متر است، ولی از پادشاهان یاغی که مجسمهٔ آنها تا سینهٔ داریوش است (۱۲۰ سانتی‌متر)، بلندترند. پشت گئومات بلافاصله ۸ نفر از غاصبان تخت و تاج پادشاهی و پیشوای قبیلهٔ سکاها، «تیگراخائودا» که نظر به تیزی نوک کلاهش هشت سانتی‌متر از داریوش بلندتر است، نقش گردیده‌است. همهٔ آنها به وسیلهٔ زنجیری به یکدیگر متصل هستند. قسمتی از مجسمه‌های کتیبهٔ بیستون در زمان دو جنگ جهانی موقعی که سربازان از کنار آن عبور کرده‌اند، ویران گردیده‌است. مجموعاً این نقوش حد متوسط ۳ متر ارتفاع و ۵٫۴۸ متر طول دارد.
منابع:باشگاه خبرنگاران جوان-ویکیپدیا
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.