بیمارستان نجمیه تهران

بیمارستان نجمیه بیمارستانی در تهران با سبک معماری اواخر دورهٔ قاجار است که در دهه اول دورهٔ پهلوی افتتاح شده و در خیابان حافظ (خیابان دروازه قدیم یوسف آباد) پایین‌تر از خیابان جمهوری اسلامی واقع شده‌است. بیمارستان نجمیه در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۴۹۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و همچنین در فهرست موقوفات سازمان اوقاف و امور خیریه کشور قرار دارد. بنیان‌گذار بیمارستان نجمیه ، ملک تاج خانم فیروز نجم‌السلطنه است. او نوهٔ عباس میرزا، دختر نصرت الدوله، همسر میرزا هدایت الله وزیر دفتر و مادر محمد مصدق می‌باشد.بیمارستان نجمیه نخستین بیمارستان مدرن تهران است که در سال ۱۳۰۶ افتتاح شد و در تاریخ آبان ۱۳۰۷ وقف بیماران مستمند ایران گردید بنایی نیز در اواخر دهه ۳۰ توسط حاج محمدحسن شمشیری به مجموعه بیمارستان اضافه شد که دارای همخوانی با دیگر ساختمان‌های آن است.

بیمارستان نجمیه محل وفات دکتر مصدق نیز می‌باشد.این اثر ارزشمند با زیربنایی حدود ۱۲۰۰ متر مربع از بناهای اواخر قاجاری _ اوایل پهلوی است که بر اساس کتیبه کاشی کاری ضلع جنوبی آن، ساخت بنا در سال ۱۳۰۸ آغاز و به سال ۱۳۱۱ شمسی افتتاح شده است.این بنا بعد از بیمارستان سینا دومین ساختمانی است که از ابتدا به منظور بیمارستان طراحی و ساخته شده و در واقع یک موسسه خیریه محسوب می شود که هم اکنون در اختیار دانشگاه بقیة الله است.

این ساختمان دارای نمای آجری با سقف شیروانی، پنجره ها و درهای چوبی و دارای دو زیرزمین مجزاست. سر در زیبای بیمارستان نجمیه با تزیینات مقرنس کاری گچی و کاشی خشتی در قسمت شرقی قرار دارد. قسمت جنوبی، دارای ایوانی با ستون های اسکلت چوبی و نمای گچبری است.ازامتیازات این بیمارستان اجرای کامل انطباق امور پزشکی با موازین شرعی است که دراین مسیر رتبه اول کشوری را در سال ۸۸ از دانشگاه تهران کسب نموده است.بعنوان نخستین مرکز در کشور ،زایمان طبیعی بی درد از خرداد ماه سال ۱۳۸۱ در این مرکز راه اندازی شد .حضور ۲۴ ساعته پزشکان عمومی و متخصصین اطفال،زنان و زایمان و بیهوشی توان استقبال از بیماران اورژانسی را در طول مدت شبانه روز و ایام تعطیل فراهم کرده و وجود بخش های فعال NICU (بخش مراقبت های ویژه نوزادان) و ICU بزرگسالان ضریب اطمینان را افزایش داده است.
این بیمارستان در سال ۱۳۰۸ شمسی از طرف ملک تاج ملقب به نجم السلطنه یکی از دختران فیروزمیرزا پسرعباس میرزای نایب السلطنه(از نوادگان قاجاریه) ساخته و وقف شده است. نجمیه از جنوب به خیابان جامی، از شرق به خیابان حافظ و از شمال با خیابان شیخ هادی در ارتباط است.

نجم السلطنه در سال ۱۲۳۳ شمسی در خانواده ای وابسته به سلسله قاجاریه در میان ثروت و امتیازات فراوان متولد شد؛ خانواده‌ای که انقلاب مشروطه وضعیت آن را متزلزل کرده بود. مادرش حاجیه هما خانم، دختر بهمن میرزا بهاءالدوله یکی دیگر از پسران عباس میرزا بود. نجم السلطنه در طول زندگی پرتلاطم خود سه بار ازدواج کرد که هربار زندگی مشترک با فوت همسر پایان پذیرفت. بار اول در سن ۱۶ سالگی با وکیل الملک کرمانی ازدواج کرد؛ حاصل آن دو دختر به نام‌های عشرت الدوله و شوکت الدوله بود. مدتی بعد از فوت همسر اول، او با وزیر دفتر آشتیانی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج محمد مصدق السلطنه یا همان دکتر محمد مصدق و دختری به نام آمنه دفترالملوک بود. این زندگی مشترک نیز با فوت وزیر دفترآشتیانی پایان یافت و نجم السلطنه سرپرستی فرزندانش را بر عهده گرفت، اما بعد از گذشت مدتی با میرزا فضل الله خان وکیل الملک تبریزی که به نام میرزا فضل الله خان دیبا نیز شناخته می‌شد، ازدواج کرد و پسری به نام ابوالحسن دیبا به دنیا آورد.

بعد از تغییر سلطنت از قاجاریه به پهلوی، به دلیل اینکه طبق قانون همه مردم باید برای خود نام خانوادگی انتخاب می‌کردند، نجم السلطنه نام خود را به ملک تاج فیروز تغییر داد. او بیمارستان نجمیه را در قسمت غربی زمین‌های میرزا فضل الله خان دیبا بنا نهاد و خودش در قسمت شرقی آن تا پایان عمر منزل کرد. نجم السلطنه نیمی از تخت‌های بیمارستان را وقف بیماران مستمند کرد. در طول چندسالی که بیمارستان ساخته می‌شد او با وجود کهولت سن در خانه کوچکی در باغ زندگی می‌کرد و شخصا به امور ساختمان رسیدگی می‌کرد. نجم السلطنه حق نظارت را به دختران خود و تولیت آن را به پسرانش دکتر محمد مصدق و سپس ابوالحسن دیبا سپرده‌ بود. مدت‌ها پس از ساخت این بیمارستان پسر دوم او ابوالحسن دیبا اولین هتل مدرن تهران به نام هتل پارک را در این زمین احداث کرد.
در کتاب “زنانی که زیر مقنعه کلاهداری می‌کردند” به قلم منصوره اتحادیه، آمده است که «او زندگی ساده و بی آلایشی داشت و تجمل به خود راه نمی‌داد. نجم السلطنه ثروتش را وقف ساختن بیمارستان نجمیه کرد. احتمالا به دلیل سن، تربیت و موقعیت خانوادگی آماده پذیرفتن همه جوانب تحولات مربوط به زنان نبود، اما وقفنامه و حق نظارتی که به دخترانش واگذار کرد، خارج از عرف زمانه بود. این امر نشانه ذهنیت باز و شهامت اوست؛ به طوری که به حق می‌توان گفت او جزو زنانی بود که زیرمقنعه کلاهداری می‌کرد.» تاریخ از او به عنوان زنی فعال، خوش فکر، قوی و همگام با جریان روز نام برده است. او در سال ۱۳۱۱ شمسی – شش سال پس از آغاز سلطنت رضاشاه- در گذشت.
اولین مدیر این بیمارستان دکتر یوسف میر بود. او اهل ایروان بود و در سال ۱۹۰۸ میلادی برای تحصیل طب به لوزان سوئیس رفت. در لوزان به تشویق یکی از دانشجویان ایرانی خود به ایران آمد و مدتی پس از آن برای مدیریت این بیمارستان انتخاب شد. او با فخرآفاق نوه نجم السلطنه ازدواج کرد. در بحبوحه نهضت ملی نفت و زمان نخست وزیری دکتر مصدق یکی از هواداران او به نام محمحسن شمشیری ضلع جدیدی به بیمارستان اضافه کرد. در دفتر کوچکی در ضلعی که شمشیری آن را ساخت، روی یک پلاک مسی سیاه جمله‌ای نوشته شده بود که نجم السلطنه همیشه آن را بر زبان می‌راند: “هرکسی آن درود عاقبت کار، که کشت”.

بیمارستان نجمیه امروز کاربردی آموزشی-درمانی دارد و تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله است، این بیمارستان به عنوان یکی از مراکز درمانی تخصصی و فوق تخصصی در شهر تهران به شمار می‌آید که بخش‌های مختلفی مانند زنان- زایمان، نوزادان، داخلی، آی سی یو، جراحی، اتاق عمل و بخش‌های پاراکلینیک اوژانس، رادیولوژی، ماموگرافی و … دارد.

منابع:
ویکیپدیا
بزنیم بیرون
خبرگزاری ایسنا