موزه‌ها نقش بسزایی در استحکام ریشه‌های ملی، مذهبی و تاریخی عموم مردم دارند. از این رو توسعه و گسترش این اماکن در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین‌المللی و تدوین برنامه‌هایی مؤثر است که دارای وجه مشترک میان مردم و موزه‌ها در سطح جهانی باشد.
گذشته تاریخی، حماسه آباء و اجدادی، سرزمین نیاکان، زبان مادری، باورها و سنت های طایفه ای، مفاخر ملی، عصبیت های قومی، هنر و ادبیات موروثی هویت فرهنگی جامعه را تشکیل می دهد. بناها، محل‌ها، مکان ها، مناطق، موزه ها، آثار هنری، مصنوعات و نظایر آن به عنوان میراث فرهنگی یکی از موثرترین عوامل هویت بخش جامعه هستند که حفظ آنها موجب پایداری و بقای فرهنگ است. حفظ، تقویت و شناساندن هویت فرهنگی، موجب خودآگاهی و بازگشت به خویشتن شده و عامل موثری در مقابله با از خودبیگانگی است که یکی از معضلات اساسی جوامع روبه رشد و توسعه است.
زنده نگه داشتن و توجه به میراث فرهنگی مستلزم شناخت و شناساندن این میراث گرانقدر به اعضای جامعه، به خصوص نسل جوان و نوجوان کشور است. مرمت و نگهداری آثار فرهنگی به جا مانده از تمدن ها می تواند افزون بر تقویت هویت ملی و فرهنگی اعضای جامعه ضامن بقای فرهنگ ایرانی برای نسل های کنونی و آینده باشد. همچنین با سیاستگذاری و برنامه ریزی صحیح می توان شرایط جذب گردشگر داخلی و خارجی را فراهم کرد که عامل موثری در توسعه فرهنگی و اقتصادی کشور است.
توسعه و گسترش موزه ها و همکاری همه جانبه علمی، فرهنگی و صنعتی در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی از طریق هماهنگ ساختن اقدامات بین المللی و تدوین برنامه هایی مؤثر است که دارای خطوط اساسی همکاری مشترک و دو جانبه میان مردم و موزه ها در سطح جهانی باشد. بر همین اساس، در قطعنامه شماره پنج دوازدهمین مجمع عمومی کمیته بین المللی موزه ها ایکوم(ICOM) که در ۲۸ مه ۱۹۷۷ میلادی در مسکو برپا شد، ۱۸ مه به عنوان روز جهانی موزه و میراث فرهنگی اعلام شد و از آن سال در این روز در همه کشورهای عضو، مراسمی برگزار می شود. شعار امسال شورای بین المللی موزه ها «آینده موزه‌ها؛ بازیابی و بازاندیشی» است که واضح و آینده محور و به دنبال بازیابی و احیا کردن موزه‌ها برای آینده است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه روز جهانی موزه و میراث فرهنگی با «حمیدرضا فروزنده» کارشناس باستان‌شناس و استاد پیشکسوت میراث فرهنگی گفت و گو کرده است.
** ایرنا: از دیر باز مردم علاقه ای خاصی به بازدید از موزه‌ها داشته اند، این مهم از کجا نشأت می گیرد؟
*** فروزنده: آثاری که در موزه ها نگهداری می‌شود، نشان از هویت و فرهنگ اقوام مختلف در آن مرز و بوم دارند. چنانچه برای همگان جالب است تا بدانند مردمی که زیست آنها به سالیان سال و حتی به سده ها قبل‌تر از ما برمی‌گردد، چه نقشی از خود به جا گذاشتهاند و اشیای مورد استفاده آنها در زندگی چه بوده است. در واقع موزه‌ها انسان را به گذشتگان نزدیک و حس خوب جاودانگی را زنده میکند. موزه ها نشان دهنده تاریخ، فرهنگ، هویت و آداب هر ملت به شمار می رود که اهمیت بسزایی در ترسیم چهره ملی و بین المللی آن ملت آنها داشته و می توان از موزه به عنوان دریچه ای رو به چشم انداز توسعه گردشگری فرهنگی یاد کرد.
** ایرنا: در گردشگری فرهنگی توجه به اماکن تاریخی، یادبودها، موزه‌ها و نگارخانه‌ها اهمیت بسزایی دارد، توجه به این موضوع چه مزایایی برای جوامع در جهت توسعه پایدار دارد؟
*** فروزنده: موزه ها هزاران نوع و مدل از اشیا، آثار و اسناد تاریخی را در دل خود جای داده اند که همگی باقی مانده از دوران های کهن هستند. این آثار گرانبها در فضایی به مراتب محدودتر نسبت به بناهای تاریخی در گستره یک منطقه قرار دارند و همین بیشتر مورد توجه گردشگران و تاریخ دوستان است. موزه حامل فرهنگ گذشته و در گردشگری و توسعه فرهنگی نقش آفرینی بالایی دارد زیرا گردشگرانی هستند که تاریخ را از دریچه فرهنگ مورد توجه قرار می دهند و این گروه همان گردشگران فرهنگی نام دارند.
** ایرنا: موزه ها در دنیای امروزی و زندگی مدرن چه نقشی دارند؟
*** فروزنده: با تغییر و تحولات سریع و پیشرفته در دنیای امروزی، مفهوم موزه ها نیز به طور طبیعی تغییر یافته است. موزه ها مانند گذشته تنها دیگر یک مکان کوچک برای نمایش چند اثر هنری و تاریخی نیستند. در گذشته موزه ها مکان هایی بسته بودند که چندین آثار هنری را در خود جای می دادند و نقش زیادی در معادلات فرهنگی و توسعه نداشتند اما امروزه این مفهوم بسیار تغییر کرده است، بدان معنا که تمام سایت های تاریخی، حوزه های میراث فرهنگی و حفاظت از آنها، آرشیوهای ملی، کتابخانه های ملی و… نیز جزوه موزه تلقی می شوند. این مجموعه ها بیشترین نقش را در جذب گردشگران فرهنگی به خود اختصاص می دهد. بر پایه آمارهای موجود آمار گردشگران فرهنگی جهان به حدود ۴۰ درصد رسیده که موزه ها نیز در آن نقش موثری در افزایش این آمار دارند.
** ایرنا: بسیاری معتقدند باید مجموعه‌ها و اشیای ارزشمند در موزه‌ها نگهداری شوند و به جای کمیت بر کیفیت موزه‌ها تاکید شود، نظر شما در اینباره چیست؟
*** فروزنده: موزه یک پدیده اجتماعی است، بنابراین باید در خدمت جامعه باشد. اگر موزه‌ها نقش موثری در توسعه جامعه ایفا کنند، می‌توان از آنها برای توسعه گردشگری نیز استفاده کرد. جامعه باید با موزه‌ها تعامل داشته باشد اما به این معنا نیست که تمامی موزه‌ها را در خدمت گردشگری دید. البته از موزه ها با هدف گردشگری، پژوهش و تحقیق تاسیس شده‌اند. افزایش کیفی موزه‌ها به جای ایجاد موزه‌های جدید ضرورت دارد. از این رو باید تلاش کرد تا با ایجاد موزه‌های جدید این مشکلات را رفع کرد. بنابراین بهتر است که برای خلق موزه‌های جدید هزینه کرد و موزه‌های مردم نهاد ایجاد شوند تا مردم تصدی گری کرده و موزه‌ها را مدیریت کنند.
** ایرنا: موزه‌ها به جز کارکرد فرهنگی چه کارکردهای دیگری دارند؟
*** فروزنده: موزه‌ها دارای کارکردهای دیگری همچون اقتصادی نیز هستند که می‌توان با در نظر گرفتن، برنامه‌های جذاب برای موزه‌ها از آنها درآمد کسب کرد. امروزه با توجه به رقابت‌های جهانی در عرصه گردشگری باید بسته‌های جذابی برای موزه‌ها در ایجاد کرد تا بتوانند با دیگر موزه‌های معروف جهان رقابت کنند. موزه‌ها نقش موثری در جذب گردشگران دارند، به‌ویژه در ایران که فعال‌ترین حوزه مربوط به گردشگری فرهنگی است، باید در بهبود کیفیت موزه‌ها تلاش کرده و بر تعداد موزه‌ها در مکان‌های مختلف کشور افزود.
** ایرنا: موزه ها در رشد کارآفرینی و توسعه صنعت گردشگری فرهنگی چه نقشی دارند؟
*** فروزنده: حفظ و توجه به میراث فرهنگی، مستلزم شناخت و شناساندن این میراث گرانسنگ به آیندگان است. در عصر کنونی گردشگران فراوانی با هدف بازدید از موزه ها به سفر می روند، از این رو کارشناسان و برنامه ریزان گردشگری جهان، برنامه ها و تبلیغات خاص و دراز مدتی در مورد موزه های کشورشان را با هدف جذب گردشگر در دستور کار خود قرار داده اند. این موضوع نشان می دهد که جذب گردشگر، یکی از مهمترین کارکرد موزه ها تلقی می شود و این امر رویدادی به شمار می آید که در گستره جهانی رو به گسترش و فزونی است. موزه ها و مراکز فرهنگی در ارتقای دانش بشری و نیز گسترش علم و پایدارسازی آموزش که به تعبیری آموزش مستمر است، یکی از نهادهای اجتماعی موثر به شمار می روند. از این رو باید گفت نقش و جایگاه موزه ها در جذب گردشگر بسیار موثر است و می توان از این قابلیت ها در جذب گردشگر فرهنگی و ایجاد کارآفرینی استفاده کرد.
** ایرنا: شیوع کرونا در این ۲ سال اخیر چه محدودیت هایی را برای گردشگران و به خصوص موزه‌ها را به دنبال داشته است؟
*** فروزنده: شرایط خاصی که در کشور و در نتیجه شیوع کرونا به وجود آمده است، فرصت خوبی را برای محققان و پژوهشگران این حوزه ایجاد کرده تا به مطالعه آثار مخزن بپردازند. در ایران ۷۰۰ موزه وجود دارد که بین ۱۳ تا ۱۴ درصد از موزه‌های ایران در خراسان رضوی قرار دارد که این آمار، هم به لحاظ کمی و هم کیفی، آمار قابل توجهی است. در این سال‌ها در جهت گسترش موزه‌ها اتفاقات خوبی رخ داده و موزه‌های جدید در حال شکل‌گیری است زیرا یکی از اساس اصلی گردشگری موزه‌ها به شمار می رود. در این یکی ۲ سال اخیر آمار بازدیدکنندگان تا حدود ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است و در بیشتر مواقع به دلیل شرایط کرونا در کشور مجموعه موزه‌ها تعطیل بود. کرونا سبک‌های زندگی را تغییر داد و بسیاری از مشاغل از میان رفت و بسیاری دیگر نیز در بستر فضاهای اجتماعی رونق پیدا کرد و برخی موزه ها، مجموعه‌هایی به صورت خبر، کلیپ، فیلم و عکس را در صفحات فضای مجازی ایجاد کرده اند و به صورت مرتب اطلاعاتی را در این صفحات در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. باستان شناسان و پژوهشگران در این فرصت به دست آمده می توانند روی آثار زیادی مطالعات انجام دهند و بررسی کنند که کدام آثار برای به نمایش درآمدن در موزه مناسب است. باید از شرایط استفاده کرد و برای دوران پسا کرونا در حوزه موزه‌های ایده نو ارایه داد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.