قلعه دارالامان ایج ،در استهبان استان فارس در شهر ایج واقع شده است . این بنا متعلق به دوره شبانکاره (اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم هجری قمری) است که به علت امنيت فراوان و استحکام و نفوذ ناپذيری به دارالامان معروف شده است. این بنای تاریخی در نزدیکی چشمه ای قرار گرفته و از مناطق معروف ایج می باشد.
تاریخ این منطقه کهن به دوران ساسانی می رسد که در آن زمان بسیار پررونق بوده است. این منطقه یک بار دیگر در قرن چهارم هجری قدرتمند می شود؛ با ورود دسته ای از کردها به نام ” طایفه شبانکاره” که بیست پادشاه از آنان به مدت سیصد و اندی سال بر این منطقه حکومت کرده و آنرا آباد می کنند و ظاهرا پس از حمله مغول ها از بین می روند.
قلعه دارالامان و چهل برکه در ۵ کیلومتری شهر ایج در استان فارس واقع شده و به فرمان محمود شبانکاره در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری قمری ساخته شده است. این بنا در کنار گردنه ای دیدنی و زیبا به نام چشمه بن دره یا بدره، در دامنه کوهی صعب العبور واقع شده و مساحت آن بیش از ۲۰۰ هکتار است.
فرمانروایان پس از نظام الدین محمود هر کدام در تکمیل و توسعه قطعه دارالامان تلاش وافر نمودند تا این که ملک اردشیر آخرین حکمران شبانکاره به اتکاء استحکام و نفوذ ناپذیری قلعه دارالامان، به مخالفت با امیرمبارزالدین آل مظفر می پردازد. از آنجایی که حکومت شبانکاره رو به ضعف گراییده و دولت آل مظفر رو به ترقی نهاده بوده است . ملک اردشیر توسط شاه محمود مظفری فرزند مبارزالدین شکست خورده و از راه آبی قلعه می گریزد و سپاه محمود مظفری در سال ۷۵۶ قمری دارالامان را به تصرف درآورده و بر هیچ کس رحم نکرده و قلعه را ویران نمود.
معماری بنا
قلعه دارالامان دو بخش شمالی و جنوبی دارد که قسمت شمالی آن را می توان بخش مرکزی در نظر گرفت. این قلعه در گذشته دارای دیوارهای دفاعی محکم، آب انبار و آسیاب های فراوان و بناهای مرکزی بوده که در حال حاضر بقایای دیوارهای آن را می توان دید. این قلعه هم اکنون به صورت خرابه ای عظیم، در کمرکش کوه های شمالی ایج واقع شده و در اصطلاح محلی، «گودنبگو» نامیده می شود. تاکنون حفاری استانداردی از سوی هیئت های باستان شناسی، در این قلعه صورت نگرفته است. مصالح به کار رفته در قسمت های مختلف این قلعه شامل سنگ گچ و ساروج است.
در قسمت شمالی قلعه، چشمه بسیار پرآبی به نام چشمه بدره قرار دارد که در درون دره واقع شده و کنار آن چهارطاقی با گنبد گرد شلجمی احداث شده که ایوان سنگی بسیار زیبایی در کنار این چهار طاقی است که به مسجد سنگی معروف است. این ایوان در دوره اسلامی توسط شخصی بنام امیر الحجاب احداث شده که بسیار ارزشمند است. قسمت قابل توجه دیگر این قلعه چهل برکه است که محل نگهداری آب بوده و مردم قلعه را در روزهای سخت از بی آبی نجات می داد. چهل برکه ها از آثار منحصربفرد شهر باستانی ایج است که به دوران ساسانیان برمی گردد.
آب این چهل برکه ها از چشمه بندره تامین می شده است که بوسیله جویی تراشیده در دل کوه، هدایت آب صورت می گرفته است. در یک نظر گویی آب از پایین به بالا هدایت می شده است. تنها راه ورود به برکه ها و جایگاه اصلی و حساس ملوک شبانکاره که به نام قلعه «اسفید» یا «سفید» شهرت دارد، پهنای دیواره جدول آب است که حتی یک سرباز غیر مسلح هم می توانسته جلو ورود لشکری عظیم را بگیرد، زیرا افراد باید تک تک عبور کنند، آن هم نه به راحتی که با برقراری تعادل و با آهستگی قدم بردارند.
آب انبارها
دور تا دور قلعه ورود ناپذیر بوده و جاهایی که دره ای بود، با دیوارهای ضخیم نفوذ ناپذیر شده است. تنها ضعف این قلعه برای مقاومت طولانی کمبود آب بوده که آن هم با بیشتر کردن شمار آب انبارها، حل شده است. آب انبارها از نظر پذیرش آب و گنجایش بر دو گونه اند: نخست آب انبارهای بالای کوه که آب چشمه «بن دره» بر آنها سوار نمی شود و از ریزش برف و باران پر می گردیده است.
این آب انبارها بسیار بزرگتر و گودتر هستند. با پهنای ۱۵ گز و به درازی ۲۰ گز، گودی پاره ای از آنها به ۷–۸ گز هم می رسد. بیشتر آب انبارها امروز ویران شده اند. برخی از آنها هنوز دو یا سه دیوارش بر جای مانده اند.
گونه دوم آب انبارهایی است که از آب بن دره پر می شده است و چون در کمر کش کوه قرار دارد، بسیار کوچکتر ولی انبوه تر از آب انبارهای بارانی است. بوسیله کانال آبی که از آب چشمه بن دره (که بر روی آن گنبد بن دره ساخته شده است) با زحمت تحسین برانگیزی، از کنار کوه رد کرده اند و هر جا صخره ای بوده تراشیده اند و هرجا پرتگاهی بوده با زیر سازی مرتفع و مستحکم، مسیر عبور آب را هموار نموده اند. در طول مسیر آب چند آسیاب آبی هم ساخته اند که هنوز تعدادی از آنها تقریباً سالم است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.