آرامگاه پروفسور پوپ

آرامگاه پروفسور پوپ در شهر تاریخی اصفهان واقع شده است .شاید کمتر کسی وجود داشته باشد که با آثار و بناهای تاریخی اصفهان ناآشنا باشد. تقریبا اکثر ما ایرانیان این شهر زیبا و آثار برجسته‌اش را یا دیده ایم و یا دست کم نام آنها را شنیده ایم. میدان نقش جهان، سی و سه پل، چهل ستون، عالی قاپو، منار جنبان و پل خواجو نام هایی آشنا برای هر ایرانی است.در کنار همه ی این زیبایی ها و بنا های تاریخی منحصر به فرد، آرامگاه فردی به نام آرتور اپهام پوپ قرار دارد که در نزدیکی زاینده رود واقع شده است .

در حاشیه زاینده رود و در نزدیکی پل خواجو به ساختمان کوچکی با دو گنبد بر می خورید که حتی شاید کنجاوتان نکند. این ساختمان درحقیقت آرامگاه آرتور پوپ ایران شناس است که به وصیت خود در مجاورت زاینده رود به خاک سپرده شده است و در دهه ۴۰ به دست محسن فروغی ساخته شده است. فیلیس اکرمن همسر پروفسور پوپ نیز در همین آرامگاه به خاک سپرده شده است

در بعضی زندگی نامه ها گفته شده است که مقبره پوپ که اکنون یکی از بناهای اصفهان شده و نشانی از عشق خارجیان به این خاک است، در زمان حیات وی و توسط محسن فروغی ساخته شده است. اما به نظر می آید این مقبره بعد از مرگ وی ساخته شده باشد. چرا که در زمان خاکسپاری که دو تصویر از آن را می بینید، هیچ نشانی از این بنای زیبا نیست.

آرتور اپهام پوپ

آرتور اپهام پوپ یکی از ایران شناسان برجسته آمریکایی است که خدمات بسیار ارزنده­ای در حوزه تاریخ، هنر و معماری ایران انجام داد. او با فعالیتها و نوشته‌های خود فرهنگ غنی ایرانی را به دنیا عرضه کرد. خدمات او در کمک به معرفی تاریخ و فرهنگ ایران بسیار ستودنی است.پوپ در طی مدت فعالیت خود در ایران موفق به دریافت جوایزی چون نشان همایون و نشان تاج از سوی محمد رضا پهلوی شد و نشان علمی درجه یک از سوی وزارت فرهنگ به وی اعطا گردید. عضویت در انجمن آثار ملی و دریافت دکترای افتخاری از سوی دانشگاه تهران از دیگر افتخارات پرفسور پوپ بود.

آرتور در سال ۱۸۸۱ در ایالت رودآیلند آمریکا دیده به جهان گشود. پدرش در کسوت کشیش فعالیت می­کرد. او در بزرگسالی تحصیلاتش را در رشته کارشناسی و سپس ارشد علوم انسانی در دانشگاه براون به اتمام رساند.
در میان سال­های ۱۹۰۷ و ۱۹۰۸ در دانشگاه کوزل به مطالعات خود ادامه داد و سپس در دانشگاه هاروارد در رشته­های باستان شناسی و معماری بر مطالعات خود افزود. آرتور اپهام پوپ تدریس خود را به عنوان دانشیار در دانشگاه کالیفرنیا آغاز کرد و سپس به نشر و چاپ مقالات متعدد در مورد تاریخ و فرهنگ ایران پرداخت. مدیریت موزه لوژیون دونور سمتی بود که در سال ۱۹۲۳ به آن منصوب گشت و مدتی نیز موزه دار هنری موسسه شیکاگو شد.
تحقیقات گسترده او در زمینه فرهنگ و معماری ایرانی موجب شد آرتور پوپ در سال ۱۹۲۵ به خدمت دولت ایران درآید و به عنوان مشاور افتخاری در زمینه هنرهای ایرانی فعالیت کند.
در طی همین سال­ها حدود بیست هیات علمی برای تحقیق و پژوهش راهی ایران شدند که پرفسور پوپ سرپرستی آنها را به عهده داشت و طی سفرهایی که به همراه همسر محققش به شهرهای مختلف ایران داشت تحقیقات بسیار گسترده­ای انجام داد و نمایشگاه­های بسیاری که معرف تاریخ، فرهنگ و هنر ایران بود در کشورهای مختلف برپا کرد.
پوپ در لندن، لنینگراد و مسکو نمایشگاه­های صنایع دستی از هنر ایرانی برگزار کرد و پس از آن موفق شد موسسه­ای در آمریکا برپا کند که در زمینه هنر و باستان شناسی ایرانی تحقیق می­کرد. او پروژه گسترده­ای را آغاز نمود و طی آن به ثبت تصاویر متعدد از اشیاء و آثار تاریخی ایران پرداخت.

اقدامات مهم آرتور پوپ

یکی از اقدامات تاثیر گذار آرتور پوپ تاسیس مدرسه مطالعات آسیایی بود. او در این مدرسه از تعدادی از افراد سرشناس در حوزه تاریخ تمدن آسیا استفاده کرد. پیشتر این افراد در دهه ۱۹۳۰ توسط نازیها از دانشگاه­های اروپا برکنار شده بودند. افرادی که آرتور پوپ از آنها استفاده کرد متخصصانی در زمینه ایرانشناسی، آشورشناسی، زبان شناسی، تبت شناسی و مدرسین آشنا به زبان­های حبشی، عربی، فارسی باستان، فارسی میانه و چینی بودند که استفاده از دانش آنها موجب شد این موسسه بتواند به مدارج بالای علمی دست یابد و به نگرش یکپارچگی آسیا در حوزه مفاهیم هنری و فرهنگی که در ذهن پوپ بود جامه عمل پوشانده شود.
همچنین پوپ طی سالهای فعالیت خود در ایران توانست آرشیو بسیار با ارزشی از معماری، هنر، صنایع دستی گوناگونی چون فرش، پارچه و آثار عتیقه جمع آوری کند که امروزه بخشی از این تصاویر درموزه نارنجستان شیراز و بخش دیگر آن نیز در آرشیو موزه ملی ایران قرار دارند.
از پوپ کتابخانه­ بسیار با ارزشی از تاریخ، هنر، معماری، باستان شناسی و زبان شناسی به جای مانده که امروزه در دانشگاه شیراز و در کتابخانه­ای به عنوان میرزای شیرازی نگهداری می شود. این مجموعه به صورت مستقل و با نام «مجموعه ایران شناسی پرفسور پوپ» در دسترس علاقمندان قرار دارد.

در سال ۱۳۴۵ دولت ایران از اپهام پوپ دعوت کرد تا موسسه خود را به ایران منتقل نماید و به عنوان زیر مجموعه­ای در دانشگاه پهلوی فعالیت کند. به دنبال این درخواست آرتور به همراه همسرش اکرمن به ایران آمد و در این کشور مستقر شد. در عمارت نارنجستان شیراز برای این موسسه مکانی در نظر گرفته شد و فعالیت­های آن آغاز شد. بخشی از این فعالیت­ها به حمایت از باستان شناسانی تعلق داشت که در ایران به کاووش می­پرداختند. پوپ به طور کامل از عظمت و غنای فرهنگ و هنر ایرانی آگاهی داشت و می دانست که تحقیق پیرامون هنر ایرانی در تخصص یک نفر نیست و افراد بسیاری زیادی باید پیرامون این مساله به تحقیق بپردازند. از دیگراقدامات او در این سال ها تاسیس مجله­ای بود که به پژوهش در حوزه مطالعات آسیایی اختصاص داشت.

پروفسور پوپ در هشتم شهریور سال ۱۳۴۸ دیده از جهان فروبست.در پی درخواست از شاه ایران، آرامگاهی برای دکتر پوپ در اصفهان در ساحل زاینده‌رود نزدیک پل خواجو توسط دوست پوپ محسن فروغی ساخته شد که پس از درگذشت در آن‌جا به خاک سپرده شود. همسر وی فیلیس اکرمان نیز در همان آرامگاه به خاک سپرده شد، و چند سال بعد دکتر ریچارد فرای نیز از محمود احمدی‌نژاد خواست در آن محل به خاک سپرده شود.
در خاطراتی که از عیسی صدیق برجای مانده وی عنوان می کند که دکتر پوپ متنهایی را به لاتین برای وی می­فرستاد تا پس از مرگ بر روی سنگ قبرش حک شود اما او مخالفت می کرد و معتقد بود چنین اشعار و نوشته هایی برای مردم ایران نامفهوم است. سرانجام متنی از سوی آرتور پوپ فرستاده شد که توسط استاد جلال الدین همایی به نظم درآمد و بر روی سنگ قبر وی نوشته شد.