موزه پمپ بنزین دروازه دولت تهران یا جایگاه سوخت شماره ۶ در سال های پایانی دهه ۱۳۱۰ هجری شمسی مقارن با دوره پهلوی اول، توسط شرکت نفت انگلیس و ایران جهت توزیع فرآورده های نفتی همچون نفت سفید، بنزین و امشی احداث شد. ساختمان این جایگاه در سال‌های ۷۳ و ۷۴ بدلیل ورود مترو تعطیل شد و در اختیار خدمات شهری شهرداری تهران و شرکت مترو قرار گرفت وبه صورت متروکه رها شده بود، پس از شروع فعالیت مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت در دستور کار موزه شدن قرار گرفت و در تیرماه سال ۱۳۹۸ افتتاح شد.
پمپ بنزین دروازه دولت تهران بعد از موزه‌های بنزین‌خانه و کارآموزان صنعت نفت آبادان، سومین جایگاه عرضه سوخت در تهران و یکی از معدود بازمانده‌های نسل خودش محسوب می‌شود. موقعیت و کاربرد این پمپ بنزین باعث شد بسیاری حوادث تاریخی معاصر را شاهد باشد، ازجمله جریان ملی‌شدن صنعت نفت. جایگاه شماره شش در سال ۱۳۱۹-۱۳۱۷ ساخته و فروخته شده است و در سال ۱۳۷۱ تعطیل شد و برای مدت ۱۵ سال در اختیار شهرداری قرار گرفت تا در یکم تیرماه ۱۳۹۸ به‌عنوان اولین موزه پمپ بنزین تهران افتتاح شد. در هریک از بخش های این موزه به موضوعات مختلفی اعم از تاریخچه محله دروازه دولت، نحوه شکل‌گیری و فعالیت جایگاه پرداخته شده است و معرفی تاریخ جایگاه‌های توزیع سوخت در کشور، نمایش اشیاء و اسناد مرتبط با چرخه تحول پخش فرآورده‌های نفتی از ابتدا تا کنون، شیوه بارگیری، حمل و تخلیه سوخت در جایگاه‌های عرضه و… که از اهداف تعریف‌شده برای این موزه به شمار می‌رود ،در این موزه به نمایش درآمده اند. این جایگاه در مردادماه سال ۱۳۹۳ به شماره ۳۱۷۱۱ در فهرست آثار ملی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ثبت ملی رسیده است.
پمپ‌بنزین دروازه دولت را سومین جایگاه عرضه سوخت در تهران و یکی از معدود جایگاه‌های بجا مانده از نسل پمپ‌بنزین‌های نخستین در کشور معرفی شده است. در این موزه اتومبیل‌های قدیمی به ویژه اتومبیل زیبای شهید تندگویان وزیر شهید کشورمان در معرض بازدیدکنندگان قرار گرفته است. نقشه‌ها و عکس‌های قدیمی جایگاه دروازه دولت، وجود یک تا سه سکو را به تناسب نیاز در مقاطع مختلف زمانی نشان‌می‌دهند که در هر سکو بین ۲ تا ۴ دستگاه قرار داشت. در این موزه، ویترین های زمینی جهت نمایش مسیرهای انتقال سوخت به مخازن و از مخازن به سکوها در محوطه بیرونی موزه تعبیه شده است.
بنای پمپ بنزین دروازه دولت در کل آجری و نمای آن به صورت طاق‌هایی با کاشی‌کاری‌های هفت رنگ فیروزه‌ای است، طاق‌های قوس‌دار با کاشی‌کاری‌های نفیس، قاب‌های دور هر طاق به صورت نقش گره بود که با طرح‌های اسلیمی تزیین شده که از فضای سوختگیری تفکیک شده و دیوارهای داخلی با اندود گچ پوشانده شده است.موزه شامل دو بخش فضای باز و فضای بسته است. فضای باز مسیر تردد ماشین‌ها و قرارگیری جایگاه‌های سوخت است و فضای بسته که در سال ۱۳۱۹ ساخته شد، شامل سه اتاق کوچک است که هرکدام به موضوعی اختصاص دارند. نمای ساختمان اصلی به‌شکل اولیه‌اش حفظ شده است. کاشی‌های معرق و کاشی‌های هفت‌رنگ با دو پنجره، نمای ورودی اصلی ساختمان را تشکیل داده‌اند.
این بخش از سه اتاق تشکیل شده که اتاق اول معرف خود جایگاه دروازه دولت است. در این اتاق اهمیت مکانی و جغرافیایی پمپ بنزین دروازه دولت، نشان داده می شود. همچنین روند تبدیل این جایگاه به موزه در این اتاق به نمایش درآمده است.در اتاق شماره یک مستندات مربوط به محله دروازه دولت، نحوه شکل‌گیری و فعالیت جایگاه شماره شش، عکس‌ها، اسناد، نقشه‌ها و فیلم‌های تاریخی مربوط به فرایند تبدیل آن به موزه، به نمایش گذاشته شده است. آلبوم‌های تاریخی به‌روایت اسناد نوشتاری و تصویری از زمان تخریب دروازه دولت دوم و نقاط عطف فعالیت‌های مهم، روی دیوارهای این اتاق قرار دارند.
در اتاق دوم رویدادنگار جهان، رویدادنگار ایران، تابلوی نمایش کالابرگ‌ها (کوپن‌ها) و اسناد سهمیه‌بندی سوخت در ایران و ویترین نمونه “بنزین معمولی و سوپر” ،”گازوئیل”، “نفت سیاه” تا “نفت سفید”، “روغن موتور”، “حشره‌کش‌ها” در این اتاق در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته اند.اتاق سوم، اتاق تشریح پمپ های بنزین و دستگاه های مرتبط با آن است. در اینجا یک پمپ باز شده و تشریح می شود. بازدید کننده می تواند ببیند که داخل آن چیست و چگونه کار می کند. همین طور این نمونه نشان می دهد که چه تحولاتی در پمپ های بنزین اتفاق افتاده و پیوند میان این دستگاه ها در خط نمایشی نشان داده می شود. اینکه فراورده چگونه از مخزن مکش و به باک خودرو منتقل می شود، موضوع دیگری است که در این اتاق به نمایش درمی آید.
از دیگر اسناد قدیمی و مهمی که در این آرشیو نگهداری می شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد: اسناد زمین شناسی و فسیل واره شناسی منطقه بختیاری، اسناد زمین شناسی و حفاری اکتشافی در بندرعباس، بندرلنگه، جزیره قشم و کیش، مسجدسلیمان، هفتکل، لالی، ماماتین، کوه موند، امام حسن، پاژنان، گچساران، گچ قراقول، چیاسرخ، نفت خانه، نفت شاه، نفت سفید، خلف آباد و دیگر مناطق که جملگی آنها به پیش از جنگ دوم جهانی متعلق است. همچنین اسنادی از کنفرانس های تولید و توسعه و برنامه های آتی شرکت در ایران که به دهه ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی تعلق دارد، از جمله اسناد آرشیو مسجدسلیمان است.
موزه پمپ‌بنزین دروازه دولت تهران پس از موزه‌های «بنزین‌خانه» و «کارآموزان صنعت نفت» آبادان به بهره‌برداری رسید.
نحوه دسترسی به موزه پمپ بنزین
آدرس : تهران، تقاطع خیابان انقلاب اسلامی و سعدی شمالی، نبش کوچه فیات
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.