کاخ ابیض گلستان ( موزه مردم شناسی تهران ) یکی از کاخ‌های زیبای واقع در مجموعهٔ کاخ گلستان (در میدان ارگ تهران) است که امروزه به عنوان موزهٔ مردم‌شناسی مورد بازدید عموم قرار می‌گیرد. این موزه شامل آثار مربوط به مردم شهرستان‌های گوناگون ایران در دوره قاجاریه و معاصر می‌باشد.
برای آشنایی بیشتر با شهر تهران پیشنهاد می کنیم مطلب سیری در تهران را مطالعه بفرمایید.
در این مطلب می خوانید :
تاریخچه کاخ ابیض گلستان
در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، شاه سلطان عبدالحمید، پادشاه عثمانی مقداری اثاثیه ارزشمند و گران‌بها برای شاه ایران فرستاد. چون در آن هنگام تقریبا همه کاخ‌ها و تالارهای سلطنتی با تابلوها و اثاثیه متعدد پر و آراسته شده بود. ازاین‌رو ناصرالدین شاه تصمیم گرفت که در گوشه جنوب غربی محوطه کاخ گلستان، که سابقا محل کلاه فرنگی یا برج آغامحمدخانی بود، کاخ جدیدی بنا کند و هدایای سلطان را در آن جای دهد.
این بنا به‌علت سفیدی رنگ نمای ساختمان، که به شیوه بناهای قرن ۱۸ اروپا گچ‌بری و نماسازی شده بود. به سبب آن که پله‌ها سراسری کاخ مرمر سفید رگه‌دار بود، کاخ ابیض نامیده می‌شد. کاخ ابیض از همان ابتدای بنای خود، به جلسات هیئت دولت اختصاص یافت. جلسات تا سال ۱۳۳۳ شمسی، در این کاخ و در تالار سلطان عبدالحمید تشکیل می‌شد. در سال ۱۳۴۴ به سبب تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی در ضلع غربی و نیز طبقه پایین ساختمان تغییراتی به وجود آمد و از سال ۱۳۴۷ تا به امروز به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد.
معماری کاخ ابیض گلستان
در پنجره‌هایی که در این عمارت به کار رفته، به سبب تاثیر معماری اروپایی نقش‌ها ساده شده و از خطوط منحنی استفاده شده و به گره خورشیدی نام‌گذاری شده است. ولی در ورودی کاخ کاملا طبق نقوش هندسی معماری قاجار ساخته شده که از گره هشت مشبک در زمینه نیم‌دایره استفاده شده است.
با آنکه مسلم است کاخ ابیض در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه ساخته شده ولی تاریخ دقیق بنای آن معلوم نیست. با توجه به نوشته‌ای روی یکی از کاشی‌های نصب شده در عمارت : «حسب الامر جناب جلالتماب آقای امین‌الملک دام اقباله عمل جان نثاران مهدی و صادق کاشی ۱۳۰۸» می‌توان گمان برد که تاریخ بنای خود کاخ نیز در همین سال‌ها بوده است .
نقشه کاخ جدید را خود ناصرالدین شاه کشیده است. ابعاد تالار بزرگ آن را مطابق عرض و طول بزرگ‌ترین قالی سلطان قرار داده است. پس از اتمام بنا ناصرالدین شاه دستور داد قالی بزرگ سلطان عثمانی را در تالار روبه روی هم نصب کردند. تعدادی از تابلوهای رنگ و روغنی بزرگ از صورت پادشاهان و ملکه‌های کشور‌های مختلف اروپا را که در سفرهای فرنگستان به‌عنوان یادگار به شاه ایران داده یا بعدا فرستاده بودند. در تالار مذکور نصب کردند و بدین گونه تالاری باشکوه و در خور پذیرائی پادشاهان به وجود آمد و آن را «تالار عبدالحمید» نام‌گذاری کردند.
در حدود سال ۱۳۳۲ ه.ش که نخست وزیری از این مکان به خیابان کاخ منتقل شد. کاخ ابیض در اختیار هنرهای زیبای کشور قرار گرفت و تعمیرات مختصری در آن به عمل آمد. به محل تشکیل نمایشگاه‌های موقتی و مرکز فعالیت‌های اداره کل موزه‌ها و فرهنگ عامه تبدیل شد.
موزه مردم شناسی تهران
موزه مردم شناسی دارای کارگاه‌های خطاطی، عکاسی، مجسمه سازی، نجاری و نیز کتابخانه، قرائت خانه، سالن سخنرانی و چهل و هفت غرفه مربوط به آثار گردآوری‌شده از سراسر ایران است. آثار موزه به شیوه موضوعی طبقه‌بندی شده و به نمایش در آمده‌اند. این موزه در میدان ۱۵ خرداد داخل محوطه کاخ گلستان واقع شده‌است. این بنا به علت سفیدی رنگ نمای ساختمان، که به شیوه بناهای قرن ۱۸ اروپا گچ‌بری و نماسازی شده بود . به سبب آنکه پله‌ها سراسری کاخ مرمر سفید رگه‌دار بود، کاخ ابیض نامیده می‌شد.
از جمله نمایشگاه هایی که سال ۱۳۳۶ در این موزه برگزار گردید. نخستین نمایشگاه پوشاک زنان ایران بود. بعد از تشکیل وزارت فرهنگ و هنر و انتقال اداره فوق به محل جدید خود و همزمان با تاجگذاری پهلوی دوم در سال ۱۳۴۶ ه.ش در وضع نمای غربی و اتاق‌های طبقات پائین کاخ مطابق با شیوه اصلی بنا تغییرات و تعمیرات عمده ئی انجام گرفت. از انهدام و ویرانی آن که بعلت رطوبت و کهنگی ساختمان پیش آمده بود به کلی جلوگیری گردید . در سال ۱۳۴۷ ه.ش ببه موزه مردم شناسی اختصاص یافت.
راه اندازی موزه
تاسیس موزه مردم شناسی به سالهای آغازین دوران پهلوی باز می‌گردد. فرمان تاسیس این موزه در سال ۱۳۱۴ شمسی توسط رضاشاه پهلوی صادر گردید. پس از صدور این فرمان، کارشناسانی جهت جمع آوری اشیاء و لوازم زندگی مردم شهرها، روستاها و اقوام مختلف، به اقصی نقاط کشور اعزام شدند. در مهرماه سال۱۳۱۶ شمسی، پس از تلاش زیاد این موزه در ساختمانی واقع در خیابان بوعلی که هم اکنون محل انجمن آثار و مفاخر ملی ایران می‌باشد، گشایش یافت .
موزه مردم شناسی یکی از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین موزه‌های مردم شناسی در سطح کشور است.
این موزه در دو طبقه و از بخشهای متنوعی تشکیل می‌شود. طبقه هم کف شامل بخش اداری و تالارهای نمایش است. در طبقه دوم علاوه بر پوشاک مناطق مختلف ایران، پوشش مردان و زنان قاجار و موارد دیگر در معرض تماشای بازدیدکنندگان می‌باشند.
اشیا موجود در موزه مردم شناسی
اشیای ساده زندگی در کاخ قاجار
در سمت راست این طبقه اتاق‌هایی تو در تو قرار دارند که اشیای مورد نیاز زندگی عموم مردم در نقاط مختلف کشور را در خود جا داده‌اند. این اشیا شامل گهواره‌ای متعلق به مردم نواحی شمالی کشور، اسباب پخت و پز، انواع قفل‌ها و کلیدها، ساخته‌های چوبی. سفال‌های لعاب‌دار، منابع روشنایی مانند فانوس‌ها، وسایل حمام، وسایل پزشکی، ساخته‌های نمدی و صنایع منبت و خاتم‌کاری‌شده است که هریک با ظرافت خاصی طراحی شده‌اند. تصویری از ابزارآلات مورد نیاز زندگی عموم مردم را مشخص می‌کنند. تصویری که می‌تواند زندگی ساده‌ی مردم دوره‌ی قاجاری را در ذهن مخاطب مجسم کند.
دهل، سرنا و کمانچه؛ ابزآلات موسیقی در دوره قاجار
در ادامه‌ی اتاق‌های تو در توی طبقه‌ی نخست، ماکتی از عروس دوره‌ی قاجار و دراویش آن زمان قرار دارد که هریک با نمایش لباس‌های مخصوص، نحوه‌ی پوشش در آن دوران را نشان می‌دهند. در کنار این ماکت‌ها، آلات موسیقی مانند دهل، سرنا، کمانچه، سنتور، دایره، ضرب و … به‌نمایش گذاشته شده است تا موسیقی دوران قاجار را بتوان تصور کرد.در امتداد اتاقک‌های طبقه‌ی اول نیز قهوه‌خانه‌های قدیم ایرانی شبیه‌سازی شده است که شمایل آن با سماور، منقل و دیزی همراه قهوه‌چی و نقال و مشتری‌ها، پاتوق‌های ۷۰ سال پیش را تداعی می‌کند.
تصویر فتحلی‌شاه قاجار، تنها اثر باقی‌مانده روی دیوار کاخ
از دل طبقه‌ی نخست این عمارت، پله‌هایی عریض بازدیدکنندگان را به سالن طبقه‌ی فوقانی هدایت می‌کنند. سالن وسیعی که هر دو طرف آن با تابلوهای بزرگ پارچه‌دوزی‌شده با تصویر فتحعلی‌شاه قاجار منقش شده‌اند.
سراسر اتاق‌های سالن طبقه دوم نیز که مسیر بازدیدش با تماشای انواع روسری‌های ابریشمی منقش آغاز و با انواع پای‌افزارهای ایرانی تمام می‌شود، محل نمایش ماکت‌های مومی است که هرکدام معرف زنان و مردان نقاط مختلف کشور با پوشش‌های بومی رایج آن مناطق هستند. در کنار آن‌ها نیز نمونه‌های باقی‌مانده از برخی لباس‌های مورد استفاده در دوره‌ی قاجار مانند پوشش رایج مرد درباری یا تن‌پوش‌های اندرونی و بیرونی عموم زنان به‌چشم می‌خورد.
نحوه دسترسی به کاخ ابیض گلستان
آدرس :تهران- خیابان ۱۵ خرداد- میدان ارگ
تلفن : ۰۲۱۳۳۱۱۳۳۳۵
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.