شهر فریم

فریم از شهرهای استان مازندران در شمال ایران است. این شهر، در بخش دودانگه شهرستان ساری قرار دارد. جمعیت فریم در سال ۱۳۸۵، برابر با .۱۸۵ نفر گزارش شده‌است.

ویژگی‌های جغرافیایی
در جنوب شهرستان ساری منطقه‌ای وجود دارد که از لحاظ آب و هوا، ییلاقی بوده و به دودانگه معروف است.فریم در ۶۵ کیلومتری شهر ساری واقع شده‌است. این شهر تازه‌تأسیس که از گردآمدن روستاهای امامزاده علی، شلدره،تلاوک، کهنه ده، قلقل، محمدآباد و جعفرکلا ، دینه سر ، علی آباد ،کرچا ،رسکت و…..تشکیل شده ،مرکزیت بخش دودانگه را دارا می‌باشد. مردم این شهر به کار کشاورزی و دامداری مشغول هستند. در این شهر واحدهای اداری و تجاری زیادی وجود دارد و همین امر باعث شده که مردم از روستاهای اطرف برای رفع نیاز و تهیه ملزومات زندگی به این شهر رفت و آمد داشته باشند. امروز به سبب افزایش جمعیّت و رشد بافت انسانی جوامع، ساختار تقسیمات جغرافیایی و اقلیمی نیز به فراخور آن دست خوش دگرگونی می‌شوند.

تاریخچه
از این شهر در منابع تاریخی کهن به نام «پَریم» یا «جبال قارن» و بخشی از هزار جریب یاد شده که شهری عظیم بوده‌است با حصاری آجری شبیه به قلعه در دشتی به نام «پریم» که در چند زلزله ویرانگر به کلّی از بین رفته‌است.

زمین‌لرزه‌های تاریخی
برای نمونه در قرن پنجم هجری برابر سال ۱۱۲۷ میلادی زمین‌لرزه بزرگی در منطقه هزار جریب جنوبی سبب ویرانی سراسری روستاهای منطقه پریم که در دره پهناوری در کوه‌های خاوری پل سفید واقع است، شد. همچنین در سال ۶۰۰ قمری برابر ۱۳۰۹ میلادی زمین لرزه‌ای روستاهای فراوانی را در مازندران تقریباً به طور کامل نابود کرد و سبب از رونق افتادن منطقه پریم گردید.

جغرافیای تاریخی
دودانگه به عنوان بخشی از هزار جریب و درعصر «اسپهبدان» وقایع و رویدادها و فراز و فرود‌های فراوانی به خود دیده‌است. اتفاقا در همین ایّام «دشت فریم» یکی از قسمت‌های مهم دودانگه به شمار می‌رفت و در زمان هارون الرشید، هزار جریب «پریم» در دست «اسپهبد شروین باوند» بود.در تقسیمات «تاریخ طبرستان» تالیف اسفندیار کاتب، که طبرستان را به دو پاره «هامون» و «کهستان» قسمت کرده‌است، «پریم» را در ردیف کهستان آورده‌است.در جای دیگر «ابن اسفندیار» می‌نویسد: فریم که کوه قارن می‌خوانند به برادر کهتر «قارن» سپرده شد.

حاکمان
اینک اشاره کوتاهی به چند سلسله معروف می‌کنیم که در چند قرن آغازین دوره اسلامی بر مازندران فرمان راندند:

آل گاوباره که از سال چهل تا صد و چهل و چهار قمری (۱۴۴-۴۰ هـ.ق) در دشت مازندران و استرآباد (گرگان) فرمانروایی داشتند.
پادوسپانان که در حقیقت شاخه‌ای از آل گاوباره بودند که از سال ۴۰ تا ۱۰۰۴ قمری حدود یک هزار سال تا عصر شاه عباس صفوی بر منطقه غربی مازندران و رویان حکومت کردند.
آل وشمگیر یا آل زیار که از ۳۱۶ تا ۴۷۰ هـ. ق در شرق مازندران حضور داشتند.
آل قارن که حدود ۵۰ پیش از هجرت تا سال ۲۴۴ هـ.ق بر قلمرو جبال مازندران فرمانروایی کردند.
آل باوند یا اسپهبدان که از سال ۴۵ تا ۳۹۷ هـ.ق در منطقه جبال مازندران یعنی در بخش سوادکوه و هزار جریب پریم (فریم یا دودانگه امروزی) حکومت داشتند. به همین سبب به اینان «ملک جبال» هم گفته‌اند. «اسپهبد شروین» از فرمانروایان مشهور آنان بود.

در دوره های بعد از طاهریان و صفاریان تا روزگار قاجار مازندران و بخش های مختلف آن مورد تاخت و تاز قرار گرفتند. در دو دوره ی صفویه و قاجاریه ؛مازندران مرکز نفوذ ؛ قدرت و حکومت بوده است . منطقه ی دودانگه پیوسته در همه ی جنگ و گریزهای تاریخی و مقاومت در برابر تازش بیگانگان به سبب بافتار جغرافیایی و بهره مندی از مردمی غیور و ستبر جلوه ای ویژه داشته است که آخرین نمونه ی تاریخی آن را شاعر بزرگ همین منطقه ، میرزا محمود فدایی مازندرانی از پایداری مردم دودانگه در برابر سپاه روس در قصیده ای بلند به تصویر کشیده است. شواهد و پژوهش هایی که بر پیشینه ی کهن و تاریخ منطقه ی “پَریم ” گواهی می دهند : الف) گزارش و پژوهش برخی از خاور شناسان از جمله ” ه .ل .رابینو” محقق فرانسوی و تحقیق دایرة المعارف بریتانیکا. ب) وجود گنبد رسکت بازمانده از قرن پنجم قمری در کنار روستای رسکت(resket)که هنوز هم بردامنه ی صخره ای برپاایستاده وهمچون قراولان وقلعه بانان کهن ،چشم به سوی دشت پریم دوخته است که خوش بختانه کاوش های اخیر باستان شناسان و دیرینه شناسان نیز گواه پیشینه ی فرهنگی و شهری این منطقه است . پ) آثار و بازمانده ی بناهای کهن و برخی اسامی آن ها .برای نمونه در روستای کرچا(korcha)زمین های وسیعی پر از آجرهای پخته از روزگاران قدیم است ودر تپه های اطراف آن هم دیواره های گج اندودیافت شده است و جالب تر این که در حوالی این روستا چند نام با پیشوند “شهر” هنوز به کار می رود مثل شهردشت ، شهربن .

کمان می کنیم در این منطقه بناهای آباد ومظاهر شهری بسیاری وجود داشته که در زلزله ی بزرگ پایان قرن هفتم هجری به طور کامل ویران و با خاک یکسان شده است و آن پاره های آجر و اسامی ،تنهایادگاران شکوه گذشته اند.
جا داردهمین جا به نکته ی درخور توجّهی هم اشاره کنیم که پریم یا فریم نه تنها از دید جغرافیایی و بافت اجتماعی ارج و ورج جلوه ی شهری را در گذشته تجربه کرده است بلکه از نظر فکری و فرهنگی نیز ” آرمان شهر یا فرهنگ شهر ” بوده ، اکنون هم هست. کتاب بسیار ارجمند نثر دل انگیز فارسی ” مرزبان نامه ” که در اصل به زبان تبری /طبری ( مازندرانی کهن) نوشته شده بود گواهی بر این سخن است زیرا نویسنده ی اصلی این اثر پساوند ” پریم ” را در نامش دارد : اسپهبد مرزبان بن رستم شروین پریم که از شاه زادگان و اسپهبدان شهر پریم بوده وکتاب مرزبان نامه را به زبان مازنی فراهم آورده است . بنا براین اگر روزی اصل نسخه ی طبری این اثر پیدا شود ،نخستین و بزرگ ترین اثر مکتوب شهر باستانی پریم شمرده خواهد شد .همین نویسنده دیوان شعری هم به نام ” نیکی نومه ” داشته است که از آن نیز جز نامی بر جای نمانده است.