شهر توس یکی از شهرهای تاریخی و مشهور ایران است که در خراسان رضوی واقع شده است. هر زمان نام توس برده می شود یاد آرامگاه فردوسی ، شاعر بزرگ ایرانی در خاطر تداعی می شود . شهر توس شهری است که گوشه گوشه اش از جاذبه تاریخی برخوردار است .شهری زیبا که هر ساله مقصد تعداد زیادی از گردشگران است و به عنوان یکی از گنجینه‌های تاریخی کشور به حساب می‌آید. با ما همراه باشید تا بیشتر با جاهای دیدنی توس آشنا شوید.
توس در تاریخ
اگر بخواهیم درباره تاریخچه شهر توس صحبت کنیم، باید به نوشته‌های مورخان یونانی بازگردیم. از میان نوشته‌های تاریخ‌نویسان یونان این گونه بر می‌آید که در دوران حکومت هخامنشیان، از شهر تاریخی توس با نام «سوسیا» یاد می‌شده است. «سوسیا» یکی از پایتخت‌های پارت در قسمت شمال شرقی ایران بوده است که امروزه، در استان خراسان قرار دارد. برخی از محققان معتقدند که شهر توس امروزی، همان سوسیا است.
واژه توس در گذشته به مجموعه چندین آبادی و روستای آن منطقه گفته میشد که از ده نوقان تا ده تابران و منطقه سناباد را، که امروزه در داخل شهر مشهد است، در بر می‌گرفت. جغرافی‌دانان تمامی این منطقه را با عنوان ولایت توس معرفی می‌کردند که در واقع شامل شهر مشهد میشد و روستای توس از همه آن‌ها آبادتر بود.
در برهه‌ای از تاریخ و در زمانی که اعراب به عنوان جغرافی‌نویسان نوشته‌هایی بر جای گذاشته‌اند، توس از اهمیت چندانی برخوردار نبود. علت این کم اقبالی، رونق و پیشرفت شهر نیشابور بود که در فاصله نزدیکی از توس قرار داشت. این شهر نیز همانند دیگر شهرهای خراسان، به دست پسر چنگیزخان مغول ویران شد و بعد از مدتی در زمان فرمانروایی اوکتای، مجددا بازسازی شد و از آن به بعد چندبار به عنوان مقر فرمانروایی مغول‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
سال‌ها بعد، نام توس و مشهد را یک جا به کار می‌بردند که به تدریج شهر مشهد به واسطه اهمیت مذهبی خود، به عنوان پایتخت خراسان انتخاب شد.
توس امروزی
تا مدت‌ها پیش، نام توس با عنوان تابران توس شناخته میشد که در واقع بخشی از توس بزرگ به حساب می‌آمد. پس از مدتی، پسوند توس از برخی مناطق خراسان، مانند «سنابادتوس» و یا «نوگانتوس» حذف شد. به این ترتیب، مردم، «تابران توس» را با عنوان توس به کار بردند و این نام بر روی این منطقه از خراسان باقی ماند.
نکته جالبی که درباره شهر توس در تقسیمات کشوری وجود دارد این است که توس، تا بهمن ماه سال ۹۱ به عنوان یکی از روستاهای مشهد شناخته میشد. اما در بهمن ۹۱، شورای عالی معماری و شهرسازی کشور، این منطقه تاریخی را به عنوان یک محدوده منفصل شهری تایید کرد و آن را به شهرداری مشهد سپرد. از آن پس این ناحیه، زیر نظر شهرداری منطقه ۱۲ شهر مشهد اداره می‌شود.
آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی در ۲۸ کیلومتری غرب روستای پاژ، شهرستان توس قرار دارد.بنای آرامگاه فردوسی یکی از زیباترین مقبره‌های ایران به‌شمار می‌رود که در طول زمان تغییرات زیادی داشته است و معماران بزرگی برای طراحی بنای مقبره شاعر بزرگ ایران طرح‌هایی ارائه کرده‌اند. مقبره با در ورودی در سمت جنوب، روبروی استخری به ابعاد ۱۰ در ۳۰ متر قرار دارد که تصویر آرامگاه را منعکس می‌کند. در قسمت داخلی این آرامگاه، سنگ قبری مرمرین با ابعاد یک در یک و نیم متر و در حدود نیم متر ارتفاع، روی سکویی مرمرین قرار دارد. این اثر ارزشمند در تاریخ ۱۲ فروردین ۱۳۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
در محوطه بیرونی آرامگاه فردوسی، می‌توانید به مقبره شاعر بزرگ دیگری بروید. آرامگاه مهدی اخوان ثالث، از شاعران بنام ایران نیز در این منطقه قرار دارد. همچنین آرامگاه محمد رضا شجریان از خوانندگان بزرگ ایران نیز در محوطه آرامگاه فردوسی قرار دارد. آرامگاه فردوسی، از اصلی‌ترین جاذبه‌های توس است که باید آن را از نزدیک دید و از زیبایی‌های آن لذت برد.
بقعه هارونیه
بقعه هارونیه که با نام مقبره امام محمد غزالی نیز شناخته می‌شود، در قلب دشت توس قرار دارد. این بنا کاملا آجری است و هیچ‌گونه تزیینات کاشی‌کاری در آن به‌کار نبرده‌اند. گنبد بنا دو پوسته دارد که پوشش خارجی آن ویران شده بود و در سال‌های اخیر، بازسازی شده است. بر سطح خارجی گنبد داخلی، اثرهایی از تیغه آجری دیده می‌شود که ساختمان دو پوش گنبد را به هم متصل می‌کرد. این بنا دارای یک ورودی در سمت جنوب با سردر فوق‌العاده رفیع است. درون گنبد ساده است و مقرنس‌کاری‌هایی مربوط به دوره تیموری در رواق وسطی پشت ضلع شمالی گنبدخانه دیده می‌شود. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۲ تحت عنوان مقبره امام غزالی به شماره ۸۹۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تابران توس
شهر تاریخی تابران توس در قرون پیشین به منطقه‌ای در میان دو رشته کوه بینالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق می‌شده است. این ولایت مشتمل بر چهار شهر تابران، رادکان، نوغان و تروغبذ بوده و تابران که اکنون به توس مشهور است در قرن ۴ هجری قمری بزرگ‌ترین شهر منطقه محسوب می‌شده است. آنچه از تابران توس قدیم بر جای مانده عبارتند از: باروی شهر، ارگ توس، گنبد هارونیه، بقایای مسجد جامع تابران باغ و بنای نوساز آرامگاه فردوسی.
موزه شهر توس
نمای بیرونی بنای موزه توس برگرفته از معماری دوره هخامنشی و همچنین مفاهیم اسطوره‌ای اشعار فردوسی است و از نقاط گردشگری توس است. این موزه متشکل از چهار قسمت یا بخش است، که بر اساس اشیای موزه تقسیم‌بندی شده است. موزه توس همچنین دارای غرفه فروش کتاب، نشریات و محصولات فرهنگی است که به لحاظ موضوعی با حال و هوای آرامگاه فردوسی جور در می‌آیند.
قبرستان عاشقان
قبرستان عاشقان مربوط به اواخر دوره تیموریان تا دوره قاجار است و در شهرستان مشهد، بخش مرکزی، دهستان طوس، ۱۵۰ متری شمال غرب روستای عاشقان واقع شده که در آن سنگ قبرهای صندوقی با حجاری‌های مذهبی و همچنین سنگ مزار محرابی وجود دارد. این اثر در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و از جاذبه های گردشگری توس است.
مطالب مرتبط :