آغجا قلعه ورزقان یکی از کهن دژهای آذربایجان شرقی می باشد . این قلعه در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر ورزقان واقع شده است.تاریخ این قلعه به دوره اشکانی برمی گردد و در دوره های ساسانی و پس ازاسلام نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این قلعه تاریخی را شاید به خاطر رنگ دیواره ها و برجهای سفیدش که با ملات آهکی سفید در قله کوهی سبز فام ساخته شده است «آغجاقالا» می گویند.
آغجاقالا بر بالای تپه‌ای تقریباً بلند بنا شده و جبهه های شمالی و شرقی و غربی آن را پرتگاه های کوهستانی مشرف به جنگل احاطه کرده است. جبهه جنوبی که شاید یکی از دروازه های ورودی قلعه می باشد به صورت پرتگاه نبوده بلکه تپه سرازیری کم شیبی که بر اثر گذشت ایام و فرسایش از حالت دیواره بلند به سراشیبی کم شیب تبدیل کرده است.
آنچه در حال حاضر از آغجا قالا باقی مانده تعداد هشت برج مدور نیم استوانه ای و تعداد ۱۱ قطعه دیواره کلفت و عریض سنگی می باشد. تمام قسمت های داخلی و شمالی برج ها ۴ متر است. مصالح ساختمانی بکار رفته در برج ها کلاً سنگ های لاشه ای تیشه ای است و ملات دیواره و برج ها از ساروج سفید رنگی است که بیش از همه در ترکیبات آن آهک بکار رفته است.
معماری آغجا قلعه ورزقان
دیواره‌های قلعه به عرض ۲ متر و ارتفاع ۳ تا ۴ متر که قسمتی از آن باقی مانده است. بخشی از آنها فرو ریخته و مصالح ساختمانی آن در چندین منطقه اطراف و جوانب قلعه پراکنده شده است.
در سمت جنوبی قلعه، تعداد ۵ برج نگهبانی در حال حاضر باقی مانده است . ۳ برج بقیه در سه گوشه قلعه ساخته شده است. تمام این برج ها و بارو های بسیار محکم و عریض در سالیان اولیه احداث به یکدیگر مربوط بوده اند. کاملاً مشخص است که نگهبانان درروی دیوارها حرکت و رفت و آمد داشتند.
باقیمانده قلعه
آنچه از قسمت شمالی قلعه باقی مانده، بقایای درگاه و دروازه ورودی آن بوده که از طاق های ضربی دیواره ها و عرض و طول فاصله آنها و قرینه بودن دیواره های جانبی درگاه، مشخص است. ورود به قلعه از جبهه جنوبی نیز با عبور از پلکانهای مسیر بوده که تمامی آنها ویران شده و مقداری از آثار و مکان پلکانها بجا مانده است.
محوطه قلعه در محدوده ای به وسعت ۱۵۰ متر در ۲۰۰ متر و به مساحت کلی ۳۰۰۰ متر مربع تخمین زده شده است. ساختمان قلعه در دو قسمت اصلی از هم متمایز و جدا بنا شده است. قسمت شرقی قلعه دارای چندین اطاق بوده و به آن تالار راه ارتباطی وجود داشته است.
در احداث بنا از سه نوع مصالح استفاده شده که هرکدام بیانگر دوره ای از ایام باستان و چند مرحله ای بودن ساخت قلعه می باشد. این مصالح سنگ لاشه و ملات ساروج مربوط به دوره اشکانیان، آجرهای خشتی مربوط به دوره ساسانیان و ملات گچ برای دوره اسلام به بعد، میباشد.
در داخل قلعه قبرهایی نیز دیده می شود که تعدادی از آنها به امید یافتن آثار عتیقه توسط کاوشگر‌های غیرمجاز زیر و رو شده است. در اطراف آنها مقداری استخوان و سفال شکسته دیده می شود. آغجا قلعه نیز یک قلعه نظامی و دفاعی نیز بوده که به خاطر جلوگیری از هجوم دشمنان به منطقه ساخته شده است. این قلعه در ازتفاعات ورزقان و در امتداد مسیر سونگون تا طوعلی قرار دارد.
آب و هوای منطقه
آب و هوای ورزقان در تابستان معتدل تا گرم و در زمستان سرد و یخبندان و پربرف است. به عبارت ساده تر، به طور کلی ورزقان منطقه ای کوهستانی است. اطراف آن را کوههای آق داغ، مشک عنبر، کامتال، جوشون، جله داغ، ایری داغ، کیامکی، خاروانا و پیرسقا فرا گرفته اند. همین امر سبب شده تا کشاورزی و دامداری در این شهرستان رونق بیشتری داشته باشد. بگونه ای که همه ساله ورزقان در فصل تابستان شاهد حضور دامهای عشایر قره داغ است.
فاصله ورزقان با شهرهای مختلف
فاصله مرکز شهرستان ورزقان تا تبریز (مرکز استان) ۷۵ کیلومتر، تا اهر ۴۵ کیلومتر تا شهر خاروانا ۶۲ کیلومتر و تا کناره های رودخانه ارس ۸۸ کیلومتر میباشد.
نحوه دسترسی
این قلعه در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال‌غربی شهر ورزقان واقع شده است. وقتی از تبریز بطرف ورزقان در حرکت هستیم به ورزقان که رسیدیم مسیر خود را بطرف معدن سونگون در پیش میگیریم . وقتی به ابتدای سه راه سونگون رسیدیم. یک طرف به معدن و مسیر دیگر به خوینالی میرود که ما مسیر خوینه رود رو پیش میرویم، وقتی به این روستا رسیدیم . ادامه راه را به مدت ۳۰ دقیقه میپیماییم تا به دامنه قلعه برسیم وقتی به دامنه قلعه رسیدیم. تقریبا به محوطه قلعه رسیده ایم که قلعه با تابلو نیز مشخص شده و جزو نشانه های مسیر میباشد.
این قلعه تا حدودی از جاده فاصله دارد. مسیری از پیر داوود نیز وجود دارد که باید این مسیر را با راهنما پیمود. لازم به ذکر است که مسیر روستای خوینرود از شهرستان ورزقان، سه راه سونگون و از آنجا طی حدود ۷ کیلومتر جاده خاکی و صعب العبور میباشد.
مطالب مرتبط :