کتیبه سیغندل ورزقان یا کتیبه میخی اورارتوئی (۷۵۳ – ۷۳۵ پیش از میلاد) در سه کیلومتری روستای سیغندل در ورزقان و بر دامنه کوه زاغی بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقوش است.سمت جنوبی سنگ مزبور که به شکل هرم ناقص است، را به صورت مستطیلی صاف و صیقلی نموده و فرمان ساردوی پسر آرگیشتی پادشاه اورارتوئی را در ده سطر به خط میخی بر آن نقش کرده اند.این کتیبه به شماره ۷۹۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.سیغندل یکی از روستاهای استان آذربایجانشرقی است که در دهستان ازومدل جنوبی بخش مرکزی شهرستان ورزقان واقع شدهاست. این روستا در ۵ کیلومتری شهرستان ورزقان ودر مسیر جاده ورزقان-اهر قرار دارد و کتیبه میخی اورارتوئی در ۳ کیلومتری این روستا و بر دامنه کوه زاغی بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقور است.
اورارتو نام حكومت مقتدري بوده كه در مركز فلات آناتولي و كناره درياچه ی وان از اتحاد طوايف مختلف ايجاد شده بود و بعدها در اثر حملات و كشورگشایيها قلمرو آنها تا كناره هاي دریای خزر كشيده شد.این سنگ نبشته که مشتمل بر ده سطر است، توسط محمد جواد مشکور کشف شد و در سال ۱۳۳۰ شمسی آن را به جهانیان شناساند. همین کتیبه را بعدها دانشمند اورارتوشناس گرجی به نام ملیکشویلی از روی عکس آن خواند و نتیجه پژوهش خود را در این باره در سال ۱۹۶۰ انتشار داد.
سنگ نبشته سیغندل به ساردوی دوم (۳۳-۷۵۰ ق.م) پسر آرگیشتی اول تعلق دارد و در آن از حمله به ناحیه کوهستانی پولو آدری و گشودن ۲۱ دژ و تصرف ۴۵ یا ۴۴ شهر در یک روز، سخن میرود.
ملیکشویلی حدس زده است که پولو آدری محل زندگی یک طایفه کوهنشین در شمال آذربایجان ایران بوده و کتیبه به حوادث سالهای ۴۵-۷۴۷ قبل از میلاد مربوط میشود.
ترجمه و تفسیر کتیبه سیغندل:
۱ – ارابه جنگی خدای خالدی به راه افتاد
۲ – آن به کادیا اونی پادشاه پولو آدی حمله کرد
۳ – ناحیه ای کوهستانی است به یاری خالدی توانا
۴ – در ارابه جنگی نیرو مند خالدی این لشکر کشی
۵ – ساردوری پسر آرگیشتی صورت گرفت
۶ – ساردوری گوید من ۲۱ قلعه را گرفتم
۷ – من در یک روز ۴۵ (یا ۴۴) شهر را تصرف کردم ، لیب لی اونی
۸ – شهر پادشاه و شهر مستحکم را در جنگ گرفتم
۹ – ساردوری پادشاه مقتدر شاه بزرگ
۱۰- شاه کشور شاه مملکت بیا اونی و فرمانروای شهر توشپا
در سطر اول از كتيبه، سخن از خالدی است. خالدی يكی از خداوندان اورارتویی بوده و در معابد بزرگ در صدر خدايان اورارتوی قرار داشت. وی خدای جنگ بوده كه در مقایسه با ساير مجسمه ها و كتيبه های كشف شده ا ز اورارتویيان به «شكل انسان که گاهی با ريش و گاهی بدون ريش و ايستاده بر روی يك شير، نشان داده شدهاست.» آنها برای جنگ از خالدی اجازه ميگرفتند و آنچه در سطر سوم می خوانیم نشان می دهد اورارتوییان معتقد بوده اند كه پيروزی در جنگ حاصل توانايی خالدی است.
در سطر دوم از شخصی به نام كاديااونی نام می برد كه پادشاه منطقه پولودآدی بوده است و می نويسد، خالدی به راه افتاد و به آنجا حمله كرد.
در سطر سوم به توصیف ناحيه ی پولوآدی ميپردازد و ميگويد منطقه ای كوهستانی است و شاید اورارتوییها به منطقه قره داغ پولوآدی میگفتند.
در سطر چهارم منظوراز ارابه شايد مجموع لشكركشی هايی باشد كه معتقد بوده اند از طرف خالدی انجام ميشده و از قدرت زياد آن یاد شده است و در سطر پنجم از ساردوری پسر آرگيشتی به عنوان فرمانده ياد ميكند.
سطر ششم از قول ساردوری به تصرف ۲۱ قلعه در منطقه اشاره کرده و در ادامه ودر سطر هفتم از ۴۵ شهر ياد می كند كه در عرض يك روز آنها را متصرف شده است و از ليب لی اونی به عنوان يكی از شهرهای مهم و محكم ياد می كند كه در سطر بعدی از تصرف آن سخن به میان آورده است. سپس به تعریف و تمجید از خود به عنوان شاه مقتدر و شاه كشورهای فتح شده می پردازد .
اوراتوئی ها خود را ( بياای نی ) می گفتند و پايتخت آنها شهر توشپا بوده است.
اينكه اورارتوییان چهل و چهار شهر و بيست ويك قلعه را فتح كرده اند نشان ميدهد كه در منطقه ورزقان و منطقه منتهی به سیغندل شهرهای زيادی بوده است و شايد قلعه های كاسين، زرآوا، وتپه های نقاره داشی سكی اوستی، مازار دالی سی و روستاهای لَه لَلّو، کیقال و غيره از يادگارهای آن دوران باشد. آنچه در کتیبه سیغندل میخوانیم و به نتیجه میرسیم این است که منطقه ورزقان و قره داغ در آن زمان از شکوه و عظمت و رونق بسیاری برخوردار بوده است.
قلعه های اطراف کتیبه:
مليكيشولی دانشمند و اورارتوشناس گرجی كه اين كتيبه را ترجمه كرده است از وجود قلعه های مختلفی در اطراف آن خبر داده و نيز وجود طايفه ی كوه نشين در اين منطقه را محتمل ميداند.
هيأت باستان شناس آلمانی در سال ۱۹۶۷ و ۱۹۷۱ در اطراف سيغندل به پژو هشهايی مقدماتی دست زده اند و از وجود دو قلعه در این محل خبر داده اند كه يكی به دوران پيش از تاريخ كه به دست ساردوری دوم تسخير شده است و ديگری متعلق به اورارتویيهاست و «اين قلعه به دست ساردوری دوم در جوار قلعه ی قديمی ساخته شده است و قلعه مذكور در سيغندل از جمله بزرگترين استحكامات در ايران است.»
در روزگاران قديم در بالای كتيبه سنگی قلعه ارمنی نشين [در حوالی كتيبه ی سيغندل] وجود داشته كه مردم كارهاي آهنگری خود را به آنها مراجعه ميكردند.» اين مورد را سالمندان سيغندل نيز تصديق ميكنند و نيز به دليل آشنایی ارامنه و اوراتویيها به فن آهنگری وجود ارمنی نشينان در اين قلعه بعيد به نظر نمی رسد (بخصوص که در زمانهایی ارمنی ها بر آذربایجان مسلط بوده اند.) محمد جواد مشكور كاشف كتيبه سيغندل، اورارتویيان را از تمدن های دنيای قديم ميشمارد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.