شوق جهانی” تی‌تی” با ماسوله تمام می‌شود

” تی‌تی” کاروانسرای ۶۰۰ ساله گیلان در حالی به شمارگان ثبت‌ جهانی پیوست که گیلانیان خبر ثبت جهانی ماسوله را انتظار می‌کشیدند؛ گویا هنوز فرصت این ثبت از سوی یونسکو باقیست لذا برای مردم این سرزمین شوق جهانی شدن کاروانسرای کهن با ثبت جهانی شهر تاریخی پلکانی‌شان تمام می‌شود. شهرک تاریخی ماسوله در سال ۲۰۰۷ در میراث تاریخی یونسکو به طور موقت ثبت شد تا مسیر هرگونه تغییر و آسیب به آن بسته شود. در گذر سال‌ها این شهر رفت و آمد مدیران، کارشناسان بین‌المللی، ملی و استانی بسیاری را به خود دید که بررسی‌ها و گزارش‌های متعددی را از این قطعه تاریخی به همراه داشت.

همچنان پرونده جهانی شدن ماسوله اندرخم یونسکو باقی مانده بود تا اینکه آبان ماه ۱۴۰۰ ماسوله عنوان شهر کامل از نگاه ارزیابان بین المللی را از آن خود کرد که به اعتقاد کارشناسان قدمی مهم در مسیر ثبت جهانی آن محسوب می‌شد و ارزیاب یونسکو بالاخره پس از گذشت ۱۱ سال از آغاز فرایند ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله، ششم مهرماه ۱۴۰۱ وارد این شهر تاریخی شد و فرآیند اولیه ثبت جهانی ماسوله را آغاز کرد و قرار شد نتیجه شهریور ۱۴۰۲ در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو اعلام شود.
۲۶ شهریور(۱۷ سپتامبر ۲۰۲۳)، چهل‌ وپنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO)برگزار شد و خبر ثبت جهانی کاروانسرای تی تی گیلان در قالب پرونده کاروانسراهای ایران به همراه۵۳ کاروانسرای تاریخی کشور بررسی و با تصویب اعضای کمیته به عنوان بیست و هفتمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد اما از ثبت جهانی ماسوله خبری نشد.

مجموعه کاروانسرای تی‌تی در سال ۱۳۵۳ به ثبت ملی رسید؛ این کاروانسرای کهن در محور گردشگری سیاهکل به دیلمان در شرق گیلان واقع شده است. نام این کاروانسرایِ برآمده از آجر، ساروج و سنگ های رودخانه ای به دلیل قرارگیری در منطقه ای پرشکوفه، تی تی (در گویش گیلکی به معنای شکوفه) نام گرفته است و از قدیمی ترین بناهای سیاهکل محسوب می شود که در مسیر راه کاروانی دیلمان به لاهیجان قرار دارد.
کاروانسرای تی تی در مجاورت مسیر گردشگری سیاهکل به دیلمان در سمت راست رودخانه شمرود و محل تلاقی آب شمرود و باباکوه قرار گرفته و در گذشته مسیر تجاری و ارتباطی شرق گیلان به بخش مرکزی ایران بوده است.
این بنا در اواخر دوران حکومت محلی کیایی که درعصر تیموریان در لاهیجان حکم می راندند، ساخته شد؛ به عبارت دیگر قدمت این بنا به حدود ۶ قرن پیش باز می گردد و تا همین ۵۰ سال قبل یعنی تا زمانی که راه های ارتباطی فعلی ساخته نشده بودند و وسایل حمل و نقل اسب و قاطر جای خود را به وسایل موتوری و ماشین نداده بود، از کاروانسرا استفاده می شد.

کاروانسرا دارای حیاطی مرکزی، ورودی هشتی مانند و دو ایوان در اطراف هشتی است و از ویژگی های معماری این بنا می توان گفت که این کاروانسرا از ۲ نوع کاروانسراهای برون شهری و دوایوانی است.
مجموعه کاروانسرای تی تی یکی از میراث کهن گیلان است که در سال ۱۳۵۳ به شماره ۱۷۸۴ ثبت ملی رسیده است؛ این بنای میراثی پیش‌تر دارای مالک خصوصی بود و در اوایل دهه ۸۰ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خریداری شد و اینک درِ این کاروانسرای ۶۰۰ ساله به روی جهان گشوده شده است.
زمانی کوتاه از خبر خوش ثبت جهانی کاروانسرای تی‌تی گیلان نگذشته بود که خبر رسید ثبت جهانی پرونده «منظر فرهنگی ماسوله» که گیلانیان پیش از هر خبر دیگری چشم به راهش بودند برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو رای نیاورد و فرصت دیگری به ایران داده شد تا پس از رفع نواقص، این پرونده را در اجلاس‌های آینده کمیته میراث جهانی مطرح کند.

ثبت جهانی “تی‌تی” و توزیع گردشگر در گیلان

به گفته کاملیا رشیدی، کارشناس ارشد برنامه ریزی توریسم اگرچه ثبت جهانی کاروانسرای تی تی گیلان که پلان منحصر به فردی در موقعیتی استثنایی دارد و نشان دهنده تنوع طراحی و یکی از کاروانسراهای حائز اهمیت است که جغرافیای حاشیه خزر را نمایندگی می کند، موجب مسرت است؛ اما واقعا رد شدن ثبت جهانی «منظر فرهنگی ماسوله» در اجلاس ریاض با توجه به تلاش‌های انجام شده دور از انتظار بود.
وی اظهار کرد: البته این موضوع به هیچ عنوان از ارزش ثبت جهانی کاروانسرای تی‌تی کم نمی کند و این ثبت در راستای راهبرد ” ساماندهی مقصدها و مسیرهای جدید گردشگری” بسیار حائز اهمیت است.
رشیدی با اشاره به ماسوله بعنوان پر بازدید کننده‌ترین مقصد گردشگری گیلان ادامه داد: اخبار ترافیک‌های بسیار سنگین در ورودی استان و یا ورود نزدیک به ۴۰ میلیون گردشگر از ابتدای امسال به گیلان ضرورت برنامه ریزی در این زمینه و توزیع گردشگر با تعریف مقاصد گردشگری را بسیار بیشتر می کند لذا ثبت جهانی تی تی می تواند در این راستا بسیار مثمر و موثر باشد.
وی با ابراز خوشحالی از زمانی که از سوی یونسکو برای رفع اشکالات پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی ماسوله قرار داده شده است، اظهار امیدواری کرد: هر چه زودتر این ثبت جهانی که تلاش‌های بسیاری برای آن بویژه از سوی مردم ماسوله کشیده شده است به ثمر بنشیند.

فرصت ثبت جهانی ماسوله باقیست

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان نیز تاکید کرد: هنوز فرصت ثبت جهانی ماسوله از دست نرفته است و می‌توانیم بعد از رفع ایرادات دوباره این پرونده را به جریان بیاندازیم.
ولی جهانی از دیفر شدن (به تعویق افتادن؛ رفع ایراد و بررسی مجدد) پرونده ثبت جهانی ماسوله خبر داد و افزود: این پرونده در سال ۱۴۰۰ زیر نظر اداره‌کل ثبت آثار تهیه و به یونسکو ارسال شده بود و اینک در چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی مطرح و دیفر شد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان با بیان اینکه فرصت ثبت جهانی شدن ماسوله باقیست، گفت: هنوز این فرصت در اختیار ایران قرار دارد تا پس از رفع ایرادات مندرج در گزارش ایکوموس، پرونده را در نشست های بعدی کمیته میراث جهانی مطرح و از آن دفاع کند.
جهانی با اشاره به ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی افزود: پرونده کاروانسراهای ایرانی نیز که در اجلاس قبل مطرح شده بود، به ایران برگشت داده شده بود تا پس از رفع اشکالات مجدد مطرح شود و خوشبختانه امسال این اثر در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.
مدیرکل میراث‌فرهنگی گیلان با اشاره به ظرفیت‌ها و توانمندی‌های جهانی شدن ماسوله بیان کرد: ایکوموس نسبت به مدیریت و حفاظت از منظر فرهنگی ماسوله اعلام رضایت کرده است.

کارنامه گیلان در ثبت جهانی

۱۱ تیر ماه سال ۹۷ نخستین فرایند ثبت جهانی برای گیلان رقم خورد و روستای قاسم آباد رودسر از سوی شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی به عنوان روستای ملی چادر شب بافی ثبت و نامزد ۲۰۱۹ جمهوری اسلامی ایران برای ثبت جهانی شد و در بهمن ماه ۹۸ با عنوان روستای جهانی چادرشب بافی از سوی شورای جهانی صنایع دستی ( World Crafts Council) به ثبت جهانی رسید.
جنگل‌های هیرکانی در تاریخ ۱۴ تیرماه سال ۱۳۹۸ در چهل و سومین گردهمایی جهانی یونسکو در کشور آذربایجان باکو؛ به عنوان دومین میراث طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد و مناطق حفاظت شده سیاهرود رودبار، گشت رودخان و لیسار با مساحت ۵۸ هزار و ۵۳۴ هکتار در استان گیلان قرار دارند.
پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی، سال ۱۴۰۱ در شهر رباط مراکش به‌ عنوان بیست و یکمین عنصر میراث ‌فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با کشورهای افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث ‌فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد.
۳۱ استان کشور در حوزه صنعت نوغانداری فعالیت دارند و گیلان به عنوان قطب تولید پیله‌تر ابریشم در کنار خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله‌تر با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور پایتخت ابریشم‌کشی ایران به شمار می‌رود.
قدمت ابریشم گیلان به دوران اشکانیان و ساسانیان برمی‌گردد و جزو مرغوبترین تولیدات ایران و جهان محسوب می‌شود؛ تعداد زیادی از بناهای مجموعه ابریشم گیلان دارای ارزش تاریخی است و در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
۲۶ شهریور ۱۴۰۲ ثبت جهانی کاروانسرای تی تی گیلان در قالب پرونده کاروانسراهای ایرانی جهانی شد و هنوز فرصت ثبت جهانی شهرک تاریخی ماسوله از سوی یونسکو باقیست لذا، برای مردم این سرزمین شوق جهانی شدن کاروانسرای ۶۰۰ ساله با ثبت جهانی شهر تاریخی پلکانی‌شان تمام می‌شود.