شهر زاینده رود

شهر زاینده رود در سال ۱۳۷۹ با عنایت به ردیف ۳ مصوب شماره ۱۵۲۸۸ /ت ۲۱۳۵۷ ک کمیسیون دفاعی هیات محترم دولت و طی مصوبه ۷۹ در سال ۱۳۷۹ از ادغام ۵ محله پراکنده به نامهای باباشیخعلی ، بیستجان ، بهجت آباد ، کله مسلمان و /۱۰کله مسیح /۲۷ -۱۱۱۱۲/۱/ شماره ۳۴تشکیل و بواسطه عبور رودخانه زاینده رود از سراسر طول نام این شهر بنام رودخانه مسمی گردید و قدمتی معادل تشکیل این شهر یافت ولیکن قدمت مراکز اجتماعی پنجگانه ای که اینک محلات شهر هستند به سال ۱۰۰۰ هجری و مقارن با عصر شاه عباس صفوی است . و برخی نیز قدمت آن را به ۳۰۰ هجری دانسته اند چرا که در بقعه متبرکه امامزاده سید احمد باباشیخعلی ، سنگ نبشته قبری به تاریخ ۳۲۲ هجری وجود دارد.

پس از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان و علاقه شاه عباس به توسعه و رونق بازرگانی و احیای عظمت سیاسی اجتماعی و اقتصادی ایران و بخصوص دشت اصفهان و اطراف آن باعث شد که به منطقه لنجان که حد فاصل قبایل مهاجم لر و اصفهان بوده توجه ویژه شود.پس از احداث راههای ارتباطی کاروانسراهای متعدد احداث شد و در بیستجان و باباشیخعلی قبایل ترک و ازبک و در کله مسیح و کله مسلمان نیز اغلب قبایل ارمنی ساکن شدند. بزرگترین این قلعه ها بیستجان بود که ساکنین آن عمدتاً به کشاورزی روی آورده بودند و این قلعه به بزرگترین کاروانسراهای راه ارتباطی بین اصفهان و چهار محال بختیاری تبدیل شد . سیاح انگلیسی الیزابت مکین رز نیز اهمیت و رونق منطقه بیستجان و کاروانسرای مجهز آن نامبرده است . ازلحاظ تنوع نژادی نیز گروه های فارس و ترک زبان و لر بختیاری با تعداد خانوار نزدیک به ۳۰۰۰ خانوار در شهر ساکن هستند.

آداب و رسوم

در زمان های گذشته ازدواج ها فامیلی بود و حدود ده درصد غیر فامیلی بود و حدود ۹۸ درصد در خود محله ها انجام می گرفت و از دیگر محله ها و غریبه ها به ندرت اتفاق می افتاد. در قدیم چون سطح توقعات پایین بود امر ازدواج به آسانی صورت می گرفت و به همین دلیل سن ازدواج پایین بود. بعضی تا ۵ خانواده در یک خانه زندگی می کردند.انتخاب همسر نیز به عهده مادر خانواده بود و تصمیم نهایی را پدر و مادر می گرفتند و پسر و دختر تابع تصمیمات پدر و مادر خود بودند. اما در زمان حال ازدواج های فامیلی به ۴۰% کاهش پیدا کرده است وحتی حدود ۲۵% خاج از محله ها و شهر انجام می شود. سطح توقعات بسیار بالا رفته و به همین دلیل سن ازدواج نیز بالاست حدود۶۵% انتخاب ها با خود دختر و پسر ها شده و شاید یکی از عوامل بالا رفتن درصد طلاق ها نیز همین باشد.

شهر زاینده رود متشکل از پنج محله به نام های : بیستجان بابا شیخعلی بهجت آباد کله مسلمان و کله مسیح می باشد . قدیمی ترین و تنها مسجد در زمانهای قدیم مسجد جامع بیستجان بوده است که با معماری اسلیمی و سنتی دارای شبستان و نهرآب بیستجان از وسط مسجد می گذشت و به قول قدیمی ها هنگام وضو گرفتن صحنه ای زیبا و دیدنی بوجود می آمد.

اولین گروه زنجیرزنی دردهه اول محرم در سوگ ابا عبدالله الحسین از محله بیستجان واز همین مسجد شروع می شد.امامزاده سید احمد از نوادگان علی بن ابی طالب (ع) در محله باباشیخعلی قرار دارد و از قدیم الایام مردم محله بیستجان در روز عاشورا به صورت دستجات سینه زن و زنجیرزن با علم و گهواره و قافله تعزیه خوانان به سمت محله باباشیخعلی رفته ودر محل زیارتگاه امامزاده سید احمد به عزاداری می پرداختند.

دردیگر محلات شهر نیز این مراسم با تعزیه خوانی و دستجات سینه زن و زنجیر زن به سوی مساجد می رفتند.اولین محله ای که در آن تعزیه خوانی شروع شد به گفته ابوالقاسم پاینده محله بیستجان بود و سپس باباشیخعلی و کله مسلمان و بهجت آباد وکله مسیح نیز به این مراسم دینی و مذهبی روی آوردند.

اولین مکتب خانه در محله بیستجان توسط شیخ ملا محمدکریم امامی راه اندازی و اداره می شد و حاج امید علی موذنی نیز از مکتب داران این محله بود و درادامه در محله باباشیخعلی توسط ملا عبدالله و شیخ ملا عباسعلی معظم و در کله مسلمان و کله مسیح و بهجت آباد توسط آقا سید هاشمی اولین مدرسه در بیستجان به نام باباییان و اولین معلم آن علییار رجبی و اولین مدرسه کله مسیح و کله مسلمان و بهجت آباد به نام روزبهان و معلم و مدیر آن آقای افتخاری بوده است.

در قدیم شغل مردم کشاورزی بود که به صورت ارباب رعیتی و انواع محصولات اعم از گندم ،جو،ارزن

ذرت،ماش ولوبیا،سیب زمینی و گوجه و بادمجان و برنج کشت می شد.بعداز اصلاحات ارضی مردم اقدام به خریداری زمین ها کردند و با وجود کارخانجاتی مثل ذوب آهن به استخدام آن نیز درآمدند.

ناگفته نماندبیستجان که درقدیم بیستگان نامیده می شد حدود۳۵ کاروانسرا داشت که از این راه نیزدرآمد کسب می کردند.هم اکنون کشاورزی تک محصولی شده وفقط برنج کشت عمده کشاورزان است و باغات میوه نیز براثر آلودگی آب و هوا و افزایش جمعیت از بین رفته اند.

در قدیم در غرب محله بیستجان یک آسیاب آبی وجود داشته که هنوزآثاری ازآن بر جای مانده است درکله مسیح نیز چناری وجود دارد که قدمت بسیار زیادی دارد ودر حاشیه رودخانه و جنب مسجد جامع کله مسیح قرار دارد. مابین محله کله مسلمان و شهر سده لنجان یک قلعه قدیمی به نام قلعه احمد آباد وجود داشته که هنوز آثاری از آن بر جاست.

در شرق محله باباشیخعلی آبگیری وجود دارد که معروف به آبگیر قایقرانی می باشد و از زمان احداث ذوب آهن بر اثر شن برداری بوجود آمده و دو باشگاه فجر و قدس نیز در ابتدا و انتهای این آبگیر ساخته شده که پذیرای مهمانان زیادی در طول سال می باشد.

پل سلمان فارسی (معروف به پل بهجت آباد)در قدیم بصورت چوبی بود و بعد از انقلاب بصورت فلزی ساخته شد و از زمان تاسیس شهرداری به صورت دو باند رفت و برگشت مشابه پل فردوسی اصفهان ساخته شده است و ساختمان شهرداری نیز در جنب رودخانه وپل سلمان فارسی قرار گرفته که از زیباترین شهرداریهای سراسر کشور محسوب میشود .

رودخانه زاینده رود از وسط شهر عبور می کند و شهر را همانند اصفهان به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده است و بر زیبایی شهر افزوده است .در فصل بهار از خرداد ماه تا پایان تابستان شالیزارهای برنج در دو طرف رودخانه زاینده رود یک دشت سرسبز وبسیار زیبا و دیدنی بوجود می آورند.

جاده اصفهان شهرکرد از شمال این شهر عبور می کند که استان های اصفهان ،چهار محال و بختیاری و خوزستان را به هم متصل می کند .در قدیم به دلیل اینکه آب لوله کشی نبود و از چاه استفاده می کردند و باوجود حیاط های خاکی که معمولا در آن حیوانات خانگی نگهداری می شد از لوله کشی فاضلاب نیز خبری نبود وچون مردم بیشتر نیازهای خود را به طور طبیعی از کشاورزی و محصولات دامی بر طرف می کردند ،زباله چندانی نیز بوجود نمی آمد چرا که فضولات دامی وانسانی به صورت کود در مزارع استفاده می شد ،باقیمانده غذا و نان به خوراک مرغ ها می رسید و پس مانده سبزیجات نیز به خوراک دام.

زن ها بیشتر ظروف و لباسها را درنهر های آب که آب سالمی داشت می شستند و به دلیل عدم وجود کارخانجات متعدد هوای سالمی نیز در محله ها مورد استفاده مردم بود .ولی بیماری های ناشناخته ای هم وجود داشت که با احداث خانه های بهداشت درمحله های مختلف شد تا حد زیادی با آموزش و پیگیری از بروز این بیماریها جلوگیری شد.

منبع :پرتال اصفهان