خانه کوزه کنانی مشهد یکی از صد خانه تاریخی ایران است که در خیابان شیرازی این شهر واقع شده است. این خانه در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۲۵۲ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. خانه کوزه کنانی مشهد در سال ۱۲۴۷ هجری شمسی مصادف با سال ۱۲۸۸ هجری قمری، در دوران قاجاریه بنا شده است.
خانه کوزه کنانی یا حسینیه فروشانیها در خیابان چهار باغ قدیم شهر زیبا مشهد قرار دارد. این خیابان امروزه به خیابان شیرازی معروف است. چهار باغ در گذشته خیابانی اعیاننشین بود. همچنین ساختمانهای مهمی در آن قرار داشت.یکی از اصلیترین ویژگیهای این بنا، قدمت زیاد و تاریخچه خاص آن است. کاربریهای خاص و پراهمیتی که این خانه از گذشته تاکنون داشته و از کنسولگری و خانه به حسینیه تبدیل شده از دیگر ویژگیهایی است که این بنا را جذابتر کرده است.
در حال حاضر از این خانه به عنوان میراث فرهنگی استان و موزه مشروطه استفاده میشود. مالکان خانه کوزه کنانی که از اهالی خمینی شهر هستند بعد از خرید خانه تصمیم داشتند این بنای قدیمی را به ساختمانی به روز تبدیل کنند. به گفته هیأت مدیره «موسسه خیریه امام رضا (ع) فروشانیهای خمینی شهر» پس از خروج این مکان از فهرست آثار ملی به دنبال دریافت مجوز تغییر کاربری از شهرداری مشهد هستند تا پس از گرفتن حکم تخریب و پروانه ساختمانی اقدام به تخریب و بازسازی این مکان کنند، اگرچه حکم خروج این بنا از فهرست آثار ملی قطعی است، ولی کاربری این ملک در طرح تفصیلی مصوب و ابلاغ شده کاربری فرهنگی تاریخی بوده و هر بنایی برای ساختوساز باید مجوز شهرداری بگیرد که شهرداری چنین مجوزی را به مالکان خانههای تاریخی نمیدهد.
از سال ۱۳۱۶ تا چند سال بعد از این تاریخ، خانه اصیل کوزه کنانی کنسولگری روسیه بود. پس از آن بهعنوان کنسولگری آمریکا از آن استفاده شد که اتاق کار سرکنسول در ایوان راستی خانه قرار داشت. اتاقهای متعدد ضلع روبهروی ایوان هم، محل اقامت سرکنسول و اتاق پرسنل کنسولگری بوده است.در سالهای بعدی یکی از تاجران سرشناس شهر مشهد به نام آقای کوزه کنانی این خانه را از آمریکاییها خریداری مینماید. بعد از فوت آقای کوزه کنانی این خانه توسط وراث به هیات مذهبی که متعلق به خمینی شهر اصفهان بود، فروخته شده. این خانه حالا به نام حسینیه فروشانیها شناخته میشود.
این خانه جلوهای بسیار تماشایی و زیبا میان سایر خانههای این محله نوساز داشت. چهار باغ دارای درختان و جوی آب عریضی بود. بههمین دلیل آبوهوای خوش این مکان بر دلانگیزی این خانه و محیط اطرافش میافزود.این خانه تاریخی در ابتدا متعلق به یکی از تجار معروف مشهد به نام مرحوم حاج کوزه کنانی بود. تاریخچه دقیقی در مورد این بنا وجود ندارد اما سبک معماری که در این خانه به کار رفته است (به کارگیری سرستون های تقلیدی که به شیوه معماری کلاسیک یونانی و رومی ساخته شده اند) نشان می دهد که این بنا در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است.
جالب است بدانید که هر زمان آیت الله بروجردی به مشهد مشرف می شدند، در این خانه اقامت می کردند. البته گفته می شود که رضا شاه نیز حدود یک ماه در این خانه زندگی می کرد.
بعدها این خانه به تصرف دولت ایران در آمده و به عنوان کنسولگری آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. گفته می شود که در سال ۱۳۲۲ هجری شمسی ساختمان این کنسولگری توسط حاج آقای کوزه کنانی از آمریکایی ها خریداری و بعد از فوت او این ساختمان به هیأت مذهبی خمینی شهر فروخته شد.
در حال حاضر مالک این خانه موسسه خیریه امام رضا (ع) فروشانی های خمینی شهر اصفهان است. این بنا با مساحت ۲ هزار و ۳۴۰ متر مربع حدودا در فاصله ۳۰ متری باب الجواد واقع شده است.
این بنا سه حیاط دارد که به یکدیگر متصل هستند. این خانه رویایی دو ورودی هم دارد که یکی از آنها ورودی اصلی و قدیمی بناست که در ضلع جنوبی قرار دارد. دیگری در ضلع شرقی بنا قرار داشته و ورودی سواره آن به حساب میآید. از این ورودی میتوانید وارد حیاط سوم خانه شوید.
در قدیم قسمتی از این حیاط محل نگهداری اسبها بود که هنوز حلقههای مربوط به بستن اسبها در این محل وجود دارد. افراد سواره از این در وارد خانه میشدند و اسبها را در محل مشخص شده میبستند. پس از ورود اتومبیل به مشهد، مالک خانه دستور داد که در این حیاط را تعویض کنند و به جای آن در ماشینرو قرار دهند که هنوز هم همان در قدیمی را در بنا میبینید.
ورودی اصلی خانه کوزه کنانی فضایی پایینتر از سطح کوچه را بهوسیله یک فضای سرپوشیده با چند ستون قطور آجری که توسط پنج پله از کوچه جدا میشود، بهخود اختصاص داده است.در چوبی و بزرگ ورودی بنا در این قسمت قرار گرفته است. این در بسیار قدیمی است و قفلها و لولاهای قدیمی آن هنوز کاملا کارآیی خود را حفظ کردهاند و شما باید برای ورود به خانه از آنها استفاده کنید.
این خانه به طور کلی به دو بخش جنوبی و شمالی تقسیم می شود و حیاط مستطیل شکلی نیز دارد. ورودی اصلی این خانه در گوشه جنوب غربی حیاط واقع شده است. فضای ورودی با چهار ستون گرد و ساده تزیین شده و از طریق آن می توان وارد دالان کوتاهی شد.در سمت راست این دالان، دری وجود دارد که به طرف خانه باز می شود. بخش جنوبی خانه دارای یک ساختمان یک طبقه و یک زیر زمین است. طرح این ساختمان کاملا متقاون است و دو راه پله از دو طرف بهار خواب به سمت بالا دارد. این قسمت خانه دارای چهار ستون گرد و ساده چوبی و دو نیم ستون است.
در طبقه همکف پنج اتاق نشیمن ساخته شده که اتاق اصلی یا همان شاه نشین، در بخش مرکزی این اتاق ها واقع شده است. این اتاق طول و عرضی معادل ۱۰ و ۵.۷ است. در وسط این اتاق نیز یک پنجره اُرسی چوبی با شیشه های رنگی تعبیه شده که آن را به دو بخش کوچک تقسیم کرده است.
اتاق شمالی سه پنجره به سمت حیاط دارد. در هر دو طرف غرب و شرق اتاق شاه نشین نیز دو اتاق نشیمن وجود دارد که ورودی آن ها دو راه پله ذکر شده در بالا است.
در زیر زمین نیز پنج اتاق وجود دارد که تقریبا زیر اتاق های طبقه فوقانی ساخته شده اند. زیرزمین سه ورودی دارد. راه پله اصلی آن در وسط نما و درست زیر بهار خواب واقع شده است.
ساختمان شمالی نیز سه طبقه دارد و از میانه به دو قسمت متقارن و مستقل غربی و شرقی تقسیم میشود. هر قسمت دارای ورودی مشابه اما مستقلی است. این ورودی ها در طبقه همکف به چهار چراغ، در طبقه اول به دو اتاق و در طبقه دوم نیز به چهار اتاق مرتبط میشوند. اندازه اتاق ها به نسبت کوچک اما یکسان است. راه پلههای طبقه اول به دوم، دارای دو ستون گرد با سرستون های کورنتی است. سقف این قسمت، از چوب ساخته شده است. در کل اصلی ترین مصالحی که برای ساخت خانه کوزه کنانی مشهد به کار رفته است عبارتند از: آجر، ملات، گچ
تماشای سرستونهای بخشهایی از این خانه است که بهشکل بناهای یونانی ساخته شده است. وجود این ستونهای چوبی که بیشتر آنها با گچ سفید شدهاند، به زیبایی خانه افزود. طرح این خانه کاملا متقارن است و تمامی اجزای آن در نظم و یکپارچگی خاصی نظر هر بینندهای را به خود جلب میکند.
نمای بخش جنوبی این ساختمان تقریبا ساده است و ستون های ساده چوبی در بهار خواب، آجرهای دندان موشی در قسمتت بالای نما و طاق گرد در ورودی راه پله ها وجود دارد. همین سادگی ها هم این بنا را نسبتا متفاوت کرده است. همان طور که گفتیم در اتاق شاه نشین این عمارت نیز یک پنجره اُرسی با شیشه های رنگی کار گذاشته شده است.
در عوض نمای ساختمان شمالی آجری است و سنتوری های بالای پنجره ها نیز از جنس سنگ ریزه های سیاه رنگ و آجرهای قالبی می باشد.
اگر از روی حصار پله به سمت پایین خانه نگاهی بیندازید، دو سردابه اطراف پله به چشمتان خواهد خورد که از ویژگیهای خانههای قدیمی محسوب میشود و ساخت آنها بهدلیل کاهش دما بوده است.
یکی از اتاقهای خانه کوزه کنانی بسیار زیباتر از سایرین است و با نورهای رنگی، خنده بر صورت شما خواهد آورد و شرایط مناسبی را برای یک عکاسی بینظیر فراهم میکند.خانه بهدلیل نشست زمین و گذر زمان آسیبهای مختلف به خود دیده و دیوارهای جانبی آن خم شدهاند که هر لحظه امکان ریختن آنها وجود دارد. در قسمتی از بنا نمایی بد شکل به وجود آورده که نیاز به مرمت و حفاظت بیشتری برای جذب گردشگران دارد.
خانه تاریخی کوزه کنانی مشهد با طاق و قوسهای آجری فراوانش، خانهای وسیع و زیبا است که در طول زمان کاربریهای مختلفی به خود دیده و داستانهای فراوانی در دل خود پنهان کرده است. تزئینات این بنا شامل آجرکاریهایی زیبا در قسمتهای مختلف میشود که بر گیرایی و جذابیت فضای آن افزوده است.این بنا خانهای دوست داشتنی، ساده ولی جذاب به حساب میآید. بازدید از آن میتواند یکی از جذابههای فراموش نشدنی سفر به شهر مشهد باشد.
نحوه دسترسی به خانه کوزه کنان
آدرس: خراسان رضوی، مشهد، خیابان شیرازی، کوچه چهار باغ، کوچه پنجه
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.