کشور عزیزمان ایران، با طبیعت چهار فصلش و انواع جاذبه های تاریخی و طبیعی، مجموعه ای بسیار زیبا را فراهم آورده است.در کنار جنگل ها، دریاها، دریاچه ها، رودها، دشت ها، غارها،ساحل ها و تمام دیدنی های چشم نواز کشورمان، کوه ها زیبایی بسیار ویژه ای را خلق کرده اند.کوه هایی که تعداد آن ها در گوشه و کنار ایران کم نیست و علاقه مندان به کوه و کوهنوردی و ارتفاع، حتما از دوستداران این بخش از زیبایی طبیعت هستند.
کوه های آتشفشانی ایران نیزکم نیستند؛ گرچه خیلی هم فعال نیستند و ما در این قسمت به معرفی این کوه های آتشفشانی برای شما پرداخته ایم تا با آن ها آشنا شوید.
فهرست
کوه دماوند
کوه دماوند کوهی در شمال ایران است که با ارتفاع ۵۶۱۰ متر، بلندترین کوه ایران و خاورمیانه و بلندترین قله ی آتشفشانی آسیا است.از این کوه به عنوان بام ایران یاد می شود.این کوه در قسمت مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای خزر و از نظر تقسیمات کشوری در استان مازندران و در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد که به هنگام صاف و آفتابی‌بودن هوا، از شهر‌های تهران، ورامین و قم و همچنین کرانه‌های دریای خزر قابل رؤیت است.
نام این کوه در اساطیر ایران نیز به چشم می خورد و در شاهنامه آمده که ضحاک (پادشاهی ستمگر) در آن به بند کشیده شده است.کوه دماوند در سی‌ام تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد. همچنین کوه دماوند از سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی ملّی» در شمار مناطق چهارگانهٔ ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌است.
این قلّه در ۶۹ کیلومتری شمال شرقی تهران، ۶۲ کیلومتری غرب آمل و ۲۶ کیلومتری شمال شهر دماوند واقع شده‌است.
رودخانهٔ تینه در شمال، رودخانهٔ هراز در جنوب و شرق و رودخانهٔ لار در غرب این کوه واقع شده‌اند. رودخانه لار و دیوآسیاب در غرب و رود پنج او (پنج آب) در شرق دماوندکوه جاری است.
مخروط دماوند در مرکز سلسله کوههای البرز بارزترین فعالیت آتشفشانی دوره “کواترنر” است. به استثنای برخی از فوران‌های کوچک که اخیرا کشف شد، فعالیت جدیدی شناخته نشده است از این رو به آن آتشفشان نیمه فعال می‌گویند.
مخروط این قله منظم و روی کوههای فرسایش یافته چهار هزار متری واقع است. دامنه کوه پوشیده از جریان گدازه‌هایی به وسعت ۴۰۰ کیلومتر مربع است. جدیدترین گدازه‌ها در دامنه غربی مخروط قرار گرفته اند و روی همین دامنه است که به طور محلی مخروط‌هایی از خاکستر وجود دارد.
در ارتفاع ۱۰۰ متری ضلع جنوبی دماوند گاز‌هایی نمایان است. ضمن آنکه در دهانه این آتشفشان با ۳۰۰ متر قطر دریاچه‌ای پوشیده از یخ وجود دارد.
آتشفشان دماوند از دید زمین شناسی یک سامانه آتشفشانی فعال است، ولی فعالیت آن در حد خروج بخار و گاز و چشمه‌های آب گرم و همچنین بعضی از تظاهرات سطحی از نهشته‌های وابسته به یک سامانه آتشفشانی و همچنین اثرگذاری بر فرم و ریخت دره‌ها و ایجاد لغزش‌های گوناگون به عنوان اثر‌های ثانویه بوده است.
دماوند یک آتشفشان خفته است که امکان فعال شدن مجدد آن وجود دارد. در برخی از سال‌ها از جمله سال ۱۳۸۶ شاهد افزایش خروج دود و بخار‌هایی از قله بودیم که برخی از شاهدان آن را گواهی بر فعال شدن این آتشفشان پنداشتند، اما در حقیقت در سال‌های پر بارش با نفوذ آب به درون قله و برخورد سنگ‌های داغ، جریانی از بخار آب از دهانه قله خارج می‌شود و چنین به نظر می‌رسد که فعالیت‌های آتشفشانی صورت گرفته است.
کوه تفتان
تَفتان نام تنها آتشفشان فعال در سراسر ایران است. این کوه آتشفشانی در جنوب شرقی زاهدان و شمال غربی خاش با ارتفاع چهار هزار و ۱۱۰ متر از سطح دریا قرار دارد.از این کوه به عنوان بلندترین کوه استان نیز از یاد می شود. به قله آتشفشانی این کوه چهل تن می گویند که در نزدیکی خاش قرار دارد.پیکره اصلی آن شامل دو کوه است که به وسیله بخش زین مانند و باریکی به هم متصل شده اند. گدازه تفتان مساحتی معادل هزار و ۳۰۰ کیلومتر مربع را پوشانده و لایه‌های خاکستر در این آتشفشان کم است.
تفتان در زبان پارسی به معنای مکان گرما است. این آتشفشان فعال است و گاز‌های گوگرد در دهانه آن منتشر می‌شوند. کوهنوردان عموما از یال غربی صعود می‌کنند که در آن پناهگاه مجهزی ساخته شده‌است.
از فعالیت‌های درون آتشفشان ابر سفید و مشخصی تشکیل می‌شود که از فاصله ۱۰۰ کیلومتری قابل مشاهده است و منظره یک آتشفشان فعال را به خوبی نشان می‌دهد. تفتان جزء یک منطقه آتشفشانی است که تا پاکستان شمالی ادامه دارد و به گره آتشفشان کوه سلطان که در پاکستان واقع و اکنون خاموش است تعلق دارد.
اولین فعالیتی که شکل امروزی مخروط شمال غربی آن را درست کرده است باید سنی قبل از دوره پلسیتوسن (از دوران کواترنری از یک هشتم میلیون سال پیش تا ۱۰ هزار سال پیش) داشته باشد. فعالیت‌های گدازه‌ای تفتان در دوران کواترنری صورت گرفته که شامل گدازه‌های آندزیتی است که بر روی توف‌های قبلی ریخته اند.
کوه سبلان
کوه سبلان یا ساوالان پس از دماوند و علم‌کوه سومین کوه بلند ایران به‌شمار می‌آید که در شمال غربی کشور و استان اردبیل واقع است. ارتفاع قله‌ی این کوه حدود ۴۸۱۱ متر می‌باشد که در بالای قله‌ی آن هم یک دریاچه کوچک زیبا وجود دارد. این کوه با شماره‌ی ۱۲/۱۹۴۹۶ در فهرست آثار طبیعی ملی کشور ثبت گردیده و سند تملک آن از ارتفاع بالای ۳۶۰۰ متری سبلان به وسعت ۶۲۰۰ هکتار به نام سازمان محافظت محیط‌زیست صادر شده است.
وجود آبگرم‌های طبیعی دامنه کوه، پیست اسکی آلوارس و طبیعت زیبای تابستانی گردشگران و مسافران زیادی را به این کوه می کشاند.
این کوه در نزد بومیان و عشایر قداست خاصی دارد وجالب‌تر اینکه عده‌ای بر این باورند که کوه سبلان محل بعثت پیامبر ایران یعنی زرتشت بوده و حتی در کتاب «چنین گفت زرتشت» اثر «فردریش نیچه» به پایین آمدن زرتشت از کوه سبلان اشاره شده است. لذا برخی این مکان را مکانی مقدس می‌دانند و حتی برخی از بومیان و عشایر به آن قسم می‌خورند.
کوه سبلان یک آتشفشان غیرفعال محسوب می‌شود که آتشفشانهای آن هم عبارتند از: سبلان اصلی، سیلان کوچک، کوه سلطان و آغان داغ. در قسمت شمالی و قاعده‌ای که بلندترین قله سیلان در آن استقرار دارد، دریاچه‌ی کوچکی واقع می‌باشد که به احتمال بسیار زیاد باقی‌مانده دهانه آتشفشان است. در دامنه جنوبی سبلان هم چشمه‌های گوگردی پرشماری را می‌توان مشاهده کرد که درجه حرارت آب آن‌ها به ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد هم می‌رسد و تنها فعالیت آتشفشان خاموش سبلان محسوب می‌شوند.
کوه سهند
کوه آتشفشانی سهند در شمال شهر مراغه در استان آذربایجان شرقی قرار دارد و ارتفاع آن ۳۷۰۷ متر می باشد. این کوه به سبب وجود انبوهی از گیاهان، چمنزارها، گلزارها و مراتع چهره ی بسیار زیبایی پیدا کرده و به عروس کوه های ایران شهرت یافته است.شقایق های صحرایی و آلاله های روییده شده در دامنه های این کوه و گونه نادر لاله واژگون منظره ای تماشایی را پیش چشم هر بازدید کننده ای قرار می دهد.پرندگان بومی و مهاجر، پستانداران متعدد و گونه‌های متنوع و نادر آبزی نیز در این کوه و دامنه هایش زندگی می کنند و بر زیبایی آن می افزایند. علاوه بر این زیبایی ها، کوه سهند یکی از عوامل رونق کشاورزی، دامداری و کندوداری در این منطقه به شمار می رود.
در رشته‌کوه سهند ۱۷ قله با ارتفاع بیش از ۳۰۰۰ متر وجود دارد که بلندترین آن‌ها با ۳۷۰۷ متر ارتفاع به نام قوچ‌گلی داغی مشهور است و مرتفع‌ترین نقطه‌ی استان آذربایجان شرقی هم به‌شمار می‌آید. برخی دیگر قله‌های رشته‌کوه سهند عبارتند از: سهند، جام، سلطان، دمیرلی، آغ‌داغ، موتال‌داغی، شیرداغی، حرم‌داغی، گیروداغی، آتاشان، درویش و کمال
آتشفشان بزرگ سهند در ۴۰ کیلومتری جنوب تبریز قرار دارد و با آتشفشانهای کوچک‌تر شمال‌غرب دریاچه ارومیه و مرکز آتشفشانی ارمنستان که در نزدیکی مرز ایران مستقر می‌باشد، مرتبط است. مخروط کوه سهند از خاکسترهای فراوانی تشکیل شده و بسیار پهن و گسترده نیز می‌باشد. در این مخروط دره‌های تنگی توسط آب‌های جاری به‌وجود آمده است. زمین‌شناسان بر این باورند که پیدایش آتشفشانهای سهند به احتمال بسیار زیاد به تجدید فعالیت‌های گسل سلطانیه – تبریز که از منطقه سهند گذر می‌کند، ارتباط داشته است.
براساس تحقیقات زمین‌شناسان سن مطلق گدازه‌های گوناگون سهند بین ۱۲ تا ۱۴ میلیون سال تخمین زده شده است. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که آتشفشانهای سهند در چند مرحله دارای فعالیت بوده و در میان این مراحل، یک آرامش نسبی حکم‌فرما بوده است. زمان آخرین فعالیت این آتشفشان نامعلوم می‌باشد ولی به احتمال زیاد به دوران هولوسین برمی‌گردد.
کوه بزمان، جوانترین آتشفشان ایران
کوه بزمان با ارتفاع قله‌ی ۳۴۹۰ متر، در جنوب‌شرقی ایران و استان سیستان و بلوچستان واقع گردیده است و یکی از کوههای آتشفشانی ایران به‌شمار می‌آید. این کوه در شمال چاله جازموریان کویر لوت را از جازموریان تفکیک می‌نماید.
کوه بزمان در ۱۱۰ کیلومتری شمال‌غرب ایرانشهر و جنوب‌غربی قله تفتان استقرار یافته و ارتفاع آن نسبت به اراضی پیرامون خود، ۲۱۰۰ متر است. جریان بزرگ گدازه از دامنه شرقی قله جاری شده است و در دامنه‌ی شمالی هم همین جریان گدازه، مخروطی با شیبی تند و بسیار مشخص را به وجود آورده که از آن جریان گدازه با عظمت بسیار زیادی برون آمده است. البته باید به این نکته اشاره کرد که هیچگونه اطالاعات دقیقی در مورد فوران این آتشفشان وجود ندارد اما قله‌های این آتشفشان سرشار از انواع بخارهای دی‌اکسید هستند.
در پیرامون قله‌ی اصلی، چندین مخروط کوچک دیگر را هم می‌توان مشاهده کرد که از گدازه تیره رنگ بازالتی تشکیل شده است. بلندترین قله، مخروطی تازه‌ساز می‌باشد که متشکل از قطعات بزرگ گدازه بوده و قطر دهانه‌ی آن به حدود ۵۰۰ متر می‌رسد. مواد آتشفشانی بزمان منظقه‌ای با مساحت ۱۴۰۰ کیلومترمربع را پوشانده است و براساس شواهد به احتمال زیاد این کوه، جدیدترین آتشفشان ایران به‌شمار می‌آید.
کوه شهسواران
کوه آتشفشانی شهسواران در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شهرستان زاهدان و حدود ۶۰ کیلومتری شمال غرب شهرستان خاش در استان سیستان و بلوچستان، قرار دارد. آخرین فوران این کوه به ۱۲ میلیون سال پیش باز می گردد اما در سال های اخیر زمین لرزه هایی در این منطقه رخ می دهد که به عقیده ی برخی می تواند به این آتشفشان مربوط باشد. برخی کارشناسان نیز این موضوع را رَد می کنند و همچنان شهسواران را آتشفشانی غیرفعال می دانند.
زمین‌شناسان زمین شکل‌گیری آن را مربوط به دوران هولوسین می‌دانند. البته بر اساس تعریف به مکانی که بیش از ۶۰۰ متر از سطح زمین ارتفاع داشته باشد کوه می‌گویند و به کمتر از آن تپه اطلاق می‌شود. با این وجود کوه یا تپه‌ی قلعه‌حسن‌علی علی‌رغم اینکه ارتفاع زیادی ندارد اما بزرگترین دهانه‌ی آتشفشانی ایران را به خود اختصاص داده است. در دهانه‌ی این کوه آتشفشانی نیز دریاچه‌ی نمکی به وجود آمده که زیبایی‌های خاص خود را دارد
قلعه حسن علی
برای دیدن یکی از کوه های آتشفشانی باید راهی استان کرمان شویم و در نزدیکی راین به جستجوی آن بپردازیم. این کوه آتشفشانی قلعه حسن علی نام دارد و در جنوب شرقی استان کرمان و در کنار روستایی به همین نام واقع شده است.بسیاری می گویند که قلعه حسن علی بزرگترین و جوانترین دهانه آتشفشانی ایران می باشد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.