حمام حاجی رشت در محله قدیمی ساغری سازان رشت واقع شده است .در این محله حمام‌هایی همچون حمام نایب، حمام برلیانت و حمام حاجی وجود داشته که برخی هنوز برجا مانده و برخی نیز در روند نوسازی‌ها از بین رفته‌اند. یکی از معروفترین حمام‌های این محله، حمام ساغریسازان یا حمام حاجی است که در ابتدای کوچه تحویلی قرار دارد و امروزه تنها به متروکه‌ای تبدیل شده است. حمام که سر نبش کوچۀ تحویلی قرار دارد کاشیکاری‌هایی با نقش‌های گل و بته دور در ورودی‌اش دارد که توجه هر عابری را به خود جلب می‌کند.
شهرت این حمام بیشتر به دلیل کاشیکاری زیبای سر در آن است که در دو طرف سردر دیده می‌شود.در سردر آن صحنۀ نبرد رستم با دیو سپید بر روی کاشی نقش بسته. این حمام را حاجی محمد جعفر حج فروش ساخته و اکنون جزو آثار ملی ایران به شمار می‌رود ولی متأسفانه تبدیل به مخروبه شده و امکان بازدید از داخل آن فراهم نیست.
متأسفانه این حمام با اینکه تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد، امّا هیچ‌گونه اقدامی در جهت بازسازی آن به منظور قرار دادن حمام به عنوان مکانی برای گردشگری همانند حمام‌های قدیمی شهرهای دیگر انجام نشده است و تنها سقف آن در چند سال قبل مورد بازسازی قرار گرفته است. از دیگر حمام این محله می‌توان به حمام نایب اشاره کرد که در حال حاضر به باشگاه ورزش‌های رزمی تبدیل شده است.سر در بنا دارای تزئینات کاشیکاری و کتیبه تاریخی است. گرمابه‌ی اکبریه، معروف به حمام حاجی در سال ۱۲۷۰ خورشیدی یعنی ۱۵ سال پیش از انقلاب مشروطه، در محله‌ی قدیمی ساغریسازان رشت ساخته شده است. آنگونه که دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استرآباد» گزارش داده: « سردر این حمام نسبتا قدیمی و کار مشهدی یوسف کاشی ساز پدر مشهدی محمد و مشهدی احمد است که پس از پدر به کاشی‌سازی اشتغال داشته‌اند.
حمام تاریخی حاجی روزی مورد استفاده مردان و زنان قاجاری بوده اما حالا مثل هر بنای دیگری در حاشیه خیابان باریک این محله از چشم رهگذران افتاده است. این حمام که به طور دقیق‌تر در خیابان شهید مطهری، گذر بادی الله، نبش کوچه تحویلی واقع است، در تاریخ ۱۱ مهر ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۱۴۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این ملک شخصی است و گفته شده است مالکش خانم دکتر حج فروش است که علاوه بر پزشکی در زمینه نقاشی هم تبحر دارند و بنابراین به حفاظت از هنر و تاریخ علاقه مند هستند؛ با این حال وضعیت این بنای تاریخی مهم وخیم است. درب این حمام دوره قاجار چوبی است و تزیینات آن در اثر رطوبت نشست کرده و گل‌های چهار پر آن مشبک شده است. اما هنوز درب این گرمابه روی پاشنه چوبی خود می‌چرخد. اگرچه پنجره‌های چوبی و بزرگ روبه خیابان، هنوز رنگ پریده و شیشه شکسته است، اما برخی از پنجره‌های چوبی رختکن با آن رنگ فیروزه ایش را از جا بدرآورده و در گوشه‌ای نهاده‌اند. بخشی از رختکن تخته‌کوب شده و خبری از ادامه مرمت نیست، هنوز تلی از خاک و کثافت و ضایعات در بخش‌های داخلی حمام قرار دارد.
گنبد مرکزی سقف حمام و دیگر گنبدهای کم ارتفاع‌تر حمام با آن نورگیر مشبک فلزی‌اش، زنگار سال‌ها بخود گرفته و شبکه‌های آهنی زنگ زده خبر می‌دهد که سال‌ها گنبدهای حمام بی‌حفاظ شیشه‌ای رها شده است.
از تعداد حمام‌های تاریخی رشت، روایت های مختلفی وجود دارد. برخی مانند میرزا ابراهیم در سفرنامه اش به سال ۱۲۷۶ هجری قمری تعداد آن را ۱۷ اعلام کرده بود و برخی دیگر مانند رابینو در سال ۱۳۳۱ هجری قمری، ۳۵ باب حمام در رشت شناسایی کرده بود. اما صرف نظر از این اعداد و ارقام که نتیجه ای جز تأسف به سبب انگشت شمار بودنشان در حال حاضر ندارد، آنچه امروز در رشت به عنوان حمام تاریخی شناخته می شود تنها به ۳ عدد تقلیل یافته است؛ البته با این توضیح که تنها یکی از آنها با نام حمام تاریخی حاجی در فهرست سایت های گردشگری رشت معرفی شده است.
حمام گوهر در محلۀ پیرسرا که فقط سر در کاشیکاری شده‌اش در معرض دید عموم است، حمام حاجی در محلۀ ساغریسازان که البته فقط سردر آن را می‌بینیم و داخلش خرابه است و حمام آقا بزرگ در کوچۀ آفخرا که برخلاف دو حمام دیگر همچنان کاربری خود را حفظ کرده و البته فقط حمام مردانه است.
حمام حاجی که نام های کمتر شناخته شده ای مانند حاجی محمد، حاج محمد جعفر و حمام حج فروش نیز دارد با مساحت ۲۰۲۰ متر مربع دارای دو ورودی اصلی است؛ یکی از ضلع جنوبی مشرف به خیابان ساغری سازان و دیگری در ضلع شرقی در کوچه تحویلی. البته در گذشته ورودی دیگری مخصوص بانوان در امتداد کوچه تحویلی نیز وجود داشت که در حال حاضر نه تنها بسته است بلکه تخریب شده است. گشتی در حمام، هنوز بقایایی از تاریخ حمام را در مکاتبات اداری نشان می‌دهد. دو عدد دفترچه تلفن رسمی برای سال های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۴ که شماره تماس برخی از شخصیت‌های مهم رشت در آن درج شده است. یک نشریه متعلق به وزارت کار و امور اجتماعی با عنوان: «قانون کار» که مرداد ماه سال ۱۳۴۵ چاپ شده است.
در پشت حمام قدیمی ساغریسازان کوچه ای وجود داشت که در اوائل آن آثاری از یک قبرستان کوچک و نسبتاً قدیمی دیده می‌شد. یهودی تپه در همین حوالی واقع بود.
درحال حاضر مرد سیگار فروشی جلوی درب آن می نشیند و اگر برای ورود به این مخروبه مهجور، سنگ جلوی پایتان نیندازد می توانید شاهد وسایل شخصی از قبیل آینه، موتور سیکلت، میز و همچنین تیر و تخته و مصالح ساختمانی دیگری باشید که برای کسانی است که یا ادعای مالکیت این حمام را دارند یا در مقوله همان ترددهایمشکوکی قرار می گیرند که به تازگی یکی از اعضای کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر از آن گلایه مند بود.
مطالب مرتبط :