حمام حاج آقا بزرگ رشت

حمام حاج آقا بزرگ رشت در محله آفخرای رشت (اول خیابان امام) واقع شده است .به گفته مطلعین محلی حدود ۱۸۰ سال قدمت دارد و از جمله حمام های قدیمی و بسیار معروف رشت بوده است . گفتنی است حمام حاج آقا بزرگ که می توان از آن به عنوان یک موزه مردم شناسی زنده یاد کرد. در سده گذشته توسط «حاج آقا بزرگ » از مالکان رشت ساخته شد .

معماری بنا

این حمام از سه قسمت عمومی مردانه، زنانه و نمره تشکیل شده و در گذشته دارای استخر روباز نیز بوده است . در قسمت عمومی مردانه، نقاشی ها و کاش کاری های مختلفی از تصاویر حکام وقت بوده که به مرور از بین رفته است. اما هنوز برخی از کاشیکاری ها و نقوش در قسمت مردانه جلب توجه می کند. وسعت زمین حمام حدود دو هزار مترمربع است. سقف حمام در قسمت هایی به شکل گنبدی قدیمی است و سوخت حمام که در گذشته دور هیزم و سپس نفت بوده اکنون با گاز تامین می شود. اکنون دیگر از خیل مشتریان قدیمی این حمام خبری نیست و تعداد آنها به انگشتان دست می رسد.

در واقع همه خاطرات قدیمی از جمله مراسم ویژه حمام در مناسبت ها، مشاغل گرمابه دار، سردابه دار، جامه دار، کیسه کش و وسایلی از قبیل بقچه حمام و … در بخار و مه سالیان دور محو شده است. گفتنی است بنای این حمام به قدری استوار و محکم است که حتی در زلزله شدید ۱۳۶۷ کوچکترین خرابی در آن ایجاد نشد.

تزیینات بنا

کاشی های نصب شده در سردر حمام و نقاشی های داخل بینه، نقش های دوره قاجار را تداعی می کند. سقف حمام، از نظر معماری در قسمت هایی به شکل گنبد و پشت بام بینه آن با سفال پوشیده شده است. قسمت زنانه، ۱۵گنبد حباب گونه و بزرگ در بالا دیده می شود و یک تابلو سنگی قدیمی نیز به چشم می خورد که دو شیر را نشان می دهد. در بخش مردانه حمام، چهار حوض از قدیم وجود داشت که بعدها به یک حوض تبدیل شد و حجم و مساحت یک استخر را پیدا کرد و به عنوان استخر تابستانی نیز از آن استفاده می شود که قسمت اعظم آن تبدیل به قسمت های نمره شده است. در بخش مردانه این حمام، نقاشی ها و کاشیکاری های مختلفی از قهرمانان شاهنامه به چشم می خورد که به مرور از بین رفته است.

مالکان بنا

سازنده این حمام حاج آقا بزرگ مردی شریف و مومن بوده که از نظر اقتصادی موقعیت خوبی داشته است. سالها بعد او ورشکست شده و به کربلا می رود و در همانجا از دنیا می رود. از آن تاریخ به بعد مالکیت حمام به خانواده داوودزاده واگذار می شود. این حمام قدیمی در سال ۱۲۹۳ قمری بنا شده است.

حسینی یکی از وراث سرقفل دار حمام حاج آقا بزرگ است. وی درباره سال ساخت حمام می گوید: متاسفانه هم منابع مکتوب و هم اداره میراث فرهنگی گیلان، اطلاعات غلطی درباره این گرمابه داده اند. حمام حاج آقا بزرگ ۲ نفر سرقفل دار داشت؛ یکی «حاج عباس فومنی» و یکی پدر بنده به‌نام «سید میرقاسم حسینی» که هر دو فوت کردند. از حاج عباس سه دختر در قید حیات هستند و پسرانش فوت کرده اند و از میرقاسم هم سه پسر و یک دختر به‌جامانده که همگی در قید حیات هستند.حسینی می افزاید: پدر من از مازندارن به رشت آمد و بخشی از سرقفل این حمام را خرید. قدمت حمام حاج آقا بزرگ برخلاف آنچه در منابع ذکر شده، ۱۳۰سال نیست و ۱۸۰سال قدمت دارد و درحال حاضر نیز برادر بنده، حمام را فعال نگه داشته است.

حمام سابقا کاشیکاری های نفیسی داشت. یک قطعه کاشیکاری با نقش شکار داشت که آن زمان فردی از آلمان آمد و قرار بود ۲۰۰ میلیون تومان بخرند ولی پدرم نفروخت و می گفت این مال مردم است.