در حالی که ایران سرزمینی پهناور با طبیعتی متنوع، تاریخ غنی و فرهنگی منحصر به‌فرد است، اما بخش قابل‌توجهی از مردم، سفر داخلی را یا در اولویت قرار نمی‌دهند یا به‌کلی از آن گریزان‌اند. در این مقاله تلاش می‌کنیم به شکل جامع به دلایل این پدیده بپردازیم و ابعاد مختلف آن را از نگاه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی روان‌شناختی بررسی کنیم.
فهرست
- ۱. هزینه‌های بالا در مقابل کیفیت پایین خدمات
- ۲. ضعف فرهنگ میزبانی و رفتار برخی ارائه‌دهندگان خدمات
- ۳. نبود تبلیغات مؤثر و اطلاع‌رسانی شفاف
- ۴. ذهنیت منفی درباره سفر داخلی در میان برخی اقشار
- ۵. فشارهای اقتصادی و انتخاب سفر خارجی به‌صرفه‌تر
- ۶. عدم امنیت روانی و اجتماعی در برخی مناطق
- ۷. فقدان تنوع در نوع تفریح و خدمات نوین
- راهکارهایی برای بهبود نگاه به سفر داخلی
۱. هزینه‌های بالا در مقابل کیفیت پایین خدمات
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که مردم را از سفر داخلی دلسرد می‌کند، عدم توازن بین هزینه و کیفیت خدمات است. در بسیاری از موارد:
قیمت هتل‌ها و اقامتگاه‌ها با استانداردهای بین‌المللی هم‌خوانی ندارد؛
خدمات در رستوران‌ها، اقامتگاه‌ها، حمل‌ونقل عمومی و تورها به‌درستی ارائه نمی‌شود؛
زیرساخت‌های گردشگری مانند سرویس‌های بهداشتی، مسیرهای دسترسی، مراکز اطلاع‌رسانی و امکانات رفاهی ضعیف هستند.
در نتیجه مسافری که هزینه زیادی برای سفر داخلی پرداخت کرده، احساس می‌کند ارزش واقعی در ازای پول پرداختی دریافت نکرده است.
۲. ضعف فرهنگ میزبانی و رفتار برخی ارائه‌دهندگان خدمات
در برخی مناطق، برخورد نامناسب، نگاه تجاری صرف و حتی سوءاستفاده از مسافران (به‌ویژه در فصل‌های شلوغ) باعث نارضایتی گردشگران می‌شود. مثلاً:
اجاره‌های غیرمنصفانه در شهرهای توریستی؛
رفتار دوگانه با گردشگر داخلی در مقایسه با گردشگر خارجی؛
نگاه تجاری صرف به مسافر، نه به عنوان میهمان فرهنگی.
این تجربه‌ها ممکن است باعث شود برخی افراد ترجیح دهند به‌جای سفر داخلی، به کشورهای همسایه مانند ترکیه یا ارمنستان سفر کنند که رفتار حرفه‌ای‌تری با گردشگر دارند.
۳. نبود تبلیغات مؤثر و اطلاع‌رسانی شفاف
برخلاف کشورهای موفق در حوزه گردشگری، ایران از فقدان تبلیغات درست و هدفمند برای مقاصد داخلی رنج می‌برد. بسیاری از مردم حتی نمی‌دانند چه جاذبه‌هایی در اطراف محل سکونت‌شان وجود دارد یا چطور باید به آن‌جا سفر کنند. به علاوه:
رسانه‌ها بیشتر بر جذابیت‌های خارجی تمرکز دارند؛
اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های معتبر برای رزرو، ارزیابی و معرفی مقاصد داخلی محدودند یا اطلاعات آن‌ها ناقص و نامنظم است.
۴. ذهنیت منفی درباره سفر داخلی در میان برخی اقشار
در ذهن برخی افراد، سفر داخلی با مشکلات، خستگی، ترافیک، شلوغی و گرانی پیوند خورده است. این ذهنیت‌ها گاهی بر پایه تجربه‌های واقعی و گاهی بر اساس شنیده‌ها یا قضاوت‌های کلی است. برای مثال:
تصور اینکه «در داخل ایران چیزی برای دیدن نیست»؛
دیدگاه کلیشه‌ای مثل «همه‌جا مثل شمال یا اصفهانه»؛
تقلید از سبک سفر رفتن دیگران و چشم‌و‌هم‌چشمی برای سفر خارجی.
۵. فشارهای اقتصادی و انتخاب سفر خارجی به‌صرفه‌تر
با وجود نوسانات نرخ ارز، گاهی سفر به برخی کشورهای همسایه (مانند ترکیه، ارمنستان، آذربایجان و حتی گرجستان) به‌لحاظ مالی از سفر به شهرهایی چون کیش، قشم، یا حتی شمال ایران مقرون‌به‌صرفه‌تر است. این در حالی است که:
خدمات گردشگری در آن کشورها با کیفیت‌تر است؛
امکانات تفریحی متنوع‌تری ارائه می‌شود؛
مراحل رزرو و برنامه‌ریزی آسان‌تر و کم‌دردسرتر است.
۶. عدم امنیت روانی و اجتماعی در برخی مناطق
گرچه امنیت عمومی در ایران به نسبت خوب است، اما در برخی مناطق گردشگران از تجربه‌هایی مانند برخورد نامناسب، تذکرهای اجتماعی یا نگاه‌های قضاوت‌گرایانه رنج می‌برند. برای مثال:
خانواده‌ها ممکن است نگران امنیت فرزندان یا بانوان در سفر باشند؛
جوانان از محدودیت‌های فرهنگی یا فشارهای اجتماعی در مقصدها دلسرد می‌شوند.
۷. فقدان تنوع در نوع تفریح و خدمات نوین
بسیاری از مقاصد داخلی از نظر خدمات سرگرمی، ماجراجویی یا تجربه‌های نو محدود هستند. در حالی که گردشگری جهانی به سمت تجربه‌محور بودن پیش می‌رود، گردشگر ایرانی همچنان باید به بازدید از اماکن تاریخی و طبیعت‌گردی سنتی بسنده کند. نیازهای نسل جدید در مقاصد گردشگری داخلی کمتر دیده شده یا پاسخ مناسبی دریافت نکرده‌اند.
راهکارهایی برای بهبود نگاه به سفر داخلی
برای ترغیب بیشتر مردم به سفر در داخل کشور، نیاز به تحول در سیاست‌گذاری، فرهنگ‌سازی و ارائه خدمات وجود دارد:
اصلاح نظام قیمت‌گذاری و کیفیت خدمات گردشگری
توانمندسازی جوامع محلی در میزبانی صحیح و حرفه‌ای
راه‌اندازی کمپین‌های تبلیغاتی ملی و منطقه‌ای با زبان ساده و کاربردی
توسعه گردشگری تجربه‌محور، ماجراجویانه، سلامت‌محور و بوم‌گردی
ایجاد زیرساخت‌های فناورانه برای رزرو، نقد و بررسی مقاصد داخلی
نتیجه‌گیری
گریز از سفر داخلی یک پدیده تک‌علتی نیست. این موضوع درهم‌تنیده با عوامل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حتی روانی است. تا زمانی که کیفیت خدمات، فرهنگ میزبانی، تبلیغات مؤثر و تنوع تجربه در سفرهای داخلی بهبود نیابد، نمی‌توان انتظار داشت که مردم ایران به‌طور گسترده و با انگیزه به سفر در داخل کشور بپردازند. تغییر در نگرش نسبت به گردشگری داخلی نه‌تنها به اقتصاد کشور کمک می‌کند، بلکه موجب شناخت بهتر مردم از سرزمین خود و افزایش انسجام اجتماعی نیز خواهد شد.
مطالب مرتبط :