گردشگری سلامت ایده ای نو با قالبی کهن

قلعه را با روزهای گرم وداغ تابستانش فراموش نمی کنم؛ وقتی خورشید بر قله های سر به فلک کشیده شهرم می تابید و بر صورت مردان و زنان با قلموی گرمش نقش عمر می کشید و خط اخم صورت شان را چنان تند و تیزنشان می داد که چشم های کم سوی پیرمردان زیر ابروان بلند سو سو می زد.

کوچه‌های شیب دار وسنگلاخی قلعه سمیرم را هم فراموش نمی‌کنم؛ تابستان که از راه می‌رسید، رفت و آمد غریبه‌ها و اقوام با پوشش‌های مختلف بیشتر می‌شد و صدای نفس نفس شان حاصل عبور از شیب‌های تند کوچه، انگار موسیقی مهیبی بود که با چهره سرخ و ملتهب شأن تصویر دیگری را در ذهن ثبت می‌کرد، غریبه‌هایی که از ما فقط یک لیوان آب می‌خواستند و بعد نشانی منزل پیرزن ماهر در طب سنتی را می‌پرسیدند.

آن روزها چهره هر غریبه ای را که می‌دیدیم، فکر نمی‌کردیم مسافر باشند، آنها را به چشم بیمار می‌دیدیم که برای درمان به خانه پیرزن می‌رفتند و ما به ارزش حضور او در کوچه مان پی نبرده بودیم، او در طب سنتی مهارت چشمگیری داشت و خصوصاً در درمان زنان نابارور و تجویز دارو شناخته شده بود ؛ هر روز خانه‌اش پر بود از بیمارانی که از شهرهای دور ونزدیک برای درمان می‌آمدند.

کتان پیرزن کم شنوا که حتی در تکلم هم مشکل داشت، چه شور و نشاطی به محله قلعه داده بود. او با درمان بیمارانش درآمد خوبی داشت. بچه‌های قلعه تنها ذوق زده شلوغی کوچه بودند و در لا به لای شلوغی، گرگم به هوا بازی می‌کردند وگاهی همان غریبه‌ها را به سمت خانه کتان راهنمایی می‌کردند.

از کوچه پرشیب که می‌گذشتیم وارد دالان تاریک و کوتاهی می‌شدیم انتهای سمت چپش، خانه‌ای قدیمی با دیوارهای سنگ چین شده و درب آبی رنگ تصویر ورودی منزل کتان بود.

خانه‌اش همیشه بوی دود و اسفند می‌داد، او دود درمانی هم می‌کرد و خنکای دالان تاریک بین راه همیشه آب پاشی شده و بوی نم می‌داد. زنان قلعه، همیشه با آب و جارو به استقبال روز می‌رفتند و بچه‌های سحر خیز شان همیشه این سوال در ذهنشان بود که چه کسی زودتر ازما به استقبال خورشید رفته است.

شلوغی و آمد و رفت علاوه بر اینکه شور و نشاطی به اهالی کوچه می‌داد، بچه‌ها نیز در امنیت کامل بازی می‌کردند، همیشه درب خانه‌ها باز بود و گاهی با آب خنک، پذیرای غریبه‌ها بودند و در کنار این همه رفت و آمد، مغازه کوچک عمو جهانگیر نیز رونق داشت و نانوایی های قلعه هم همیشه صف شلوغی داشتند.

امثال کتان در محله‌های مختلف سمیرم زیاد بودند، حاج خیرات شکسته بند محلی، سکینه مامای محلی که برای احترامش او را ” دد سکینه ” صدایش می‌زدند. همچنین دد حمیده وامثال او پیرزنانی بودند که در طب سنتی بازار کارشان داغ بود و موفق در درمان، روزگار خوبی داشتند و چقدر برخی غبطه جایگاه و مقام آنها را می‌خوردند!

کتان سال‌ها با همه کم شنوایی اش در انتهای همان کوچه و دالان تاریک و در خانه‌ای قدیمی، قد کشیده‌اش را به خمیدگی آراست و از دنیا رفت و هنوز مسافران خاطره درمان‌های او را در ذهن مرور می‌کنند.

خلاصه همه آنچه گفته شد این روزها با عنوان گردشگری سلامت، شکل دیگری به خود گرفته است امروز فردی که برای درمان به شهر دیگر مراجعه می‌کند برخلاف گذشته تنها بیمار نیست، او یک توریسم سلامت است که برای استفاده از خدمات سلامت چه درمان و چه پیشگیری از بیماری سفر می‌کند. حتی اگر برای آرامش فکری و دوری از تنش و مشغله کاری به نقطه‌ای با طبیعت بکر سفر کنیم باز هم توریسم سلامت معنا پیدا می‌کند.

امروز به سفری که بیش از ۲۴ ساعت وکم تر از یکسال باهدف پیشگیری، درمان، و گذراندن دوران نقاهت باشد و رفت وآمد های مسافران برای درمان بیماری را گردشگری سلامت می‌نامند.

نقاطی چون چشمه‌های آب گرم و آب معدنی‌ها، ماساژ درمانی وآب درمانی، استفاده از حیواناتی چون اسب و شتر برای درمان برخی بیماری‌ها از نمونه‌های گردشگری سلامت محسوب می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان معتقد است: امروز سبک زندگی مردم تغییر کرده است و خلاف گذشته، مردم اکنون نشسته سفر می‌کنند در سفرها راه نمی‌روند و این از زمان پهلوی اول شروع شد، در زمان پهلوی اول یاد نگرفتیم که چطوری نمودهای زندگی گذشته را مطابق میل و نیاز زندگی امروز مان از آن استفاده کنیم.

مرضیه حکمت با ابراز تأسف از اینکه امروز ما تنها مصرف کننده هستیم گفت: کشور ژاپن در کنار مدرن بودن، سنت راهم نگه داشته و ما بیشتر از اینکه مدرن باشیم، ادای مدرن بودن را درمی آوریم.

حکمت تاکید کرد: باید در نگه داری از سنت از مرحله گرد آوری به نگهداری، ارائه و نمایش و بعد به آموزش برسیم، در بسیاری از نقاط جهان مردم در مرحله آموزش و حتی مرحله جلوتر از آن یعنی به مخاطب محوری و بعد به توجهات اجتماعی رسیده‌اند که این می‌تواند تأثیرات اجتماعی داشته باشد.

وی در زمینه گردشگری سلامت بر این باور است که باید موزه‌های تاریخ پزشکی در سراسر ایران راه اندازی شود تا در مورد تاریخ علم پزشکی، تاریخ رفتارها، غذاها و تاثیر آن بر سلامت بیشتر بدانیم.

این استاد دانشگاه ادامه داد: مدل و سبک زندگی مردم عوض شده است، در خوف و رجای مدرنیته و سنت گیر کرده‌ایم، نه مدرنیته هستیم و نه سنتی، در گردشگری سلامت بیشترین چیزی که به آن نیاز داریم، پیدا کردن موانع معرفتی درجه سلامت است، سلامت ما تنها سلامت جسم نیست، اگر روح سالم نباشد تاثیرش را روی جسم می‌گذارد و گردشگری سلامت باید اول بر روح و دوم بر جسم تأثیر گذار باشد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان تاکید کرد: برخلاف گذشته در پزشکی مدرن، سلامت را در جسم می‌بینیم و اکنون به جای اینکه در گردشگری سلامت تنها به جذب بیمار از کشورهای حاشیه فکر کنیم باید برای مردم بومی خودمان سرمایه گذاری کنیم، آداب غذا خوردن ایرانیان گذشته نشان از آداب مندی و رفتار خردمندانه ایران قدیم دارد و تاکید کردن به آداب غذا خوردن ایرانیان، گام اول سلامتی است که سلامتی هم می‌آورد.

وی که به بیان کردن اصول بصورت تاریخی برای مردم و تبدیل آن به باور تاکید دارد، معتقد است: باید باورمندی را بوجود بیاوریم تا مردم خود به سراغش بروند، در ایران باید ابتدا ارزش‌های تاریخی و فرهنگی گذشته را شناخت که اولین مرحله جمع آوری اطلاعات و موضوع شناسی است و با جستجو، داشته‌ها را مشخص و تحقیق کرد و اجرای این مراحل تأثیر گذارترین راه بر زندگی مردم را خواهد داشت وزمینه ای برای رونق گردشگری سلامت خواهد بود.

رئیس اداره امور بین الملل و نماینده و کارشناس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در کمیته گردشگری سلامت نیر گفت: ما در حوزه طب سنتی هم می‌توانیم فعالیت داشته باشیم اما هنوز موضوع گردشگری سلامت سازماندهی نشده است و درآینده امیدواریم از ظرفیت طب سنتی هم استفاده کنیم.

کوروش موگودی ادامه داد: اکنون بیشتر مسافران سلامت اصفهان از کشور عراق هستند و وجود پزشک‌های حاذق در استان اصفهان وگروه های تخصصی مختلف، جراحی‌های پزشکی گوش، حلق وبینی برای آنها انجام می‌دهند.

موگودی با ابراز تأسف از نبود آمار دقیق از مسافران سلامت به اصفهان گفت: افرادی هستند که بصورت متفرقه در قالب گردشگری سلامت وارد اصفهان می‌شوند و ما آماری از ساماندهی توریسم‌های سلامت نداریم و امیدواریم زیرساخت‌های اولیه آماده شود و اسکان، پذیرش، درآمد وجذب دقیق انجام شود.

وی افزود: در گذشته برنامه ریزی هایی در حوزه گردشگری سلامت وجود نداشت و در آینده بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و تخصصی بصورت ویژه، گردشگران را سامان دهی می‌کنند و به عنوان مراکز جذب گردشگر سلامت، تحت درمان قرار می‌دهند.

وی ادامه داد: این حرکت بسیار خوبی است وبا درآمد زایی، اشتغالزایی و ارز آوری می‌تواند نقش بسزایی در رونق توسعه گردشگری کشور داشته باشد.

این کارشناس حوزه گردشگری سلامت افزود: در حال برنامه ریزی برای جا و مکان هستیم و باید بیماری که خارج از کشور می‌آید مشخص شود به کجا مراجعه کند و در این زمینه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به عنوان هماهنگ کننده، نقش مدیریتی دارد و عمده کارها به بخش خصوصی واگذار می‌شود.

معاون گردشگری میراث فرهنگی اصفهان نیز با بیان اینکه در گردشگری سلامت بحث مداوا و آمد و شد بیمار یا توریسم سلامت بر عهده دانشگاه علوم پزشکی است گفت: وظیفه سازمان میراث فرهنگی در گردشگری سلامت، ورود وخروج بیمار از درب منزل تا بیمارستان است و داخل بیمارستان خارج از وظیفه ما هست.

محسن یار محمدیان ادامه داد: آژانس‌های مخصوص گردشگری سلامت نیز باید ویزای مخصوص بیماران را داشته باشند و با جذب بیمار، آنها را تا بیمارستان راهنمایی وتحویل دهند و در این راستا نیز آژانس‌ها با بیمارستان قرارداد منعقد کرده و باید بدانند کدام بیمار به چه مرکز و بیمارستانی مراجعه کند.

وی در خصوص طبی سنتی و استقبال از آن در گردشگری سلامت گفت: بسیاری از پزشکان این نوع طب را برای درمان قبول ندارند ولی به عنوان مکمل آن را می‌پذیرند ولی از مشکلات حوزه گردشگری سلامت، حضور دلال‌هاست و هنوز بیمارستان‌ها خود را مقید نمی‌دانند تا از طریق آژانس‌ها بیماران را جذب کنند ولی از طریق دلال‌ها پذیرش انجام می‌شود.

یار محمدیان شهرک سلامت اصفهان را یکی از بی نظیرترین مراکز درمانی در سطح کشور معرفی کرد و افزود: با فعالیت این شهرک، پروازهای خوب و مهمی از کشورهای مختلف خواهیم داشت و باید ازاین ظرفیت بی نظیر در زمینه گردشگری سلامت استفاده کنیم. استفاده کنیم.

گردشگری پزشکی یا توریسم پزشکی ( Medical Tourism ) شاخه‌ای از گردشگری سلامت است که در آن شخص از کشوری پیشرفته به سایر نقاط دنیا سفر می‌کند تا از خدمات پزشکی کشور مقصد در مراکز درمانی بهره‌مند شود.