کوه چهل‌چشمه دیواندره

کوه چهل‌چشمه، نام کوهی است به ارتفاع ۳٬۱۳۷ متر از سطح آب‌های آزاد که در استان کردستان در غرب ایران قرار گرفته‌است. کوه چهل‌چشمه در ۵۳ کیلومتری جنوب شرقی سقز، شمال غربی شهرستان دیواندره و شمال شرقی شهرستان مریوان قرار گرفته‌است. مجموعه کوه‌های چهل چشمه شامل حدود بیست قلهٔ دیگر می‌باشد از جمله شاه‌نشین در چهل‌چشمه، دالاش، دوبرار، کوه سلطان ئه خزه ر توو، کوه باینچوب، کوه افراسیاب، کوه کانی میران، کوه مزگت و میرزا (مسجد و میرزا)، باشورتی وکوه کل کوژ با ارتفاعات گوناگون. خود کوه چهل‌چشمه یا شاه‌نشین دارای یال‌های متعددی می‌باشد، ازجمله: کل با، یا یال مله که وه، یال کانی زلیخا یا قولی زلیخا، یال گاوه لال، یال برده قبله، یال شاه‌نشین، یال کال کالی، یال دلو، یال ئه ستیره ره ش (ستاره سیاه). این منطقه از برف‌گیرترین و سردسیرترین مناطق کردستان به حساب می‌آید و تا خرداد ماه از برف پوشیده شده است.

ارتفاعات بلند چهل چشمه بزرگترین منببع آب و گونه‌ های گیاهان دارویی بی نظیر است و یکی از سرچشمه‌های ثابت سه رودخانه مهم ایران یعنی، رودخانه‌های قزل اوزن، سیروان، زرینه رود یا ( خور خوره ) می باشد. در تمام جبهه‌های این منطقه چشمه‌های فراوانی وجود دارد که”کانی چاو ره ش” از معروفترین و پر آبترین چشمه های آن است که در ضلع جنوب شرقی آن قرار گرفته است.
مجموعه کوههای چهل چشمه :
۱-کوه مزگوت ومیرزا( مسجد ومیرزا): یکی از قله های کوه چهل چشمه ، پشت آبادی نرگسله واز یک طرف متصل است به آبادی کول واز یک طرف به آبادی دوزخ دره وصل است.
۲- کوه هنگ لانه ( لانه ی زنبور ) : یکی از کوههای رشته کوه چهل چشمه است از یک طرف پشت آبادی کانی میران که همجوار کوه سلطان آغزه تو می باشد.
۳- کوه برد ملاخدر( سنگ ملاخدر) : یکی از کوههای چهل چشمه است که همجوار آبادی گلچهره است.
۴- کوه هزار میرگ( هزار مرتع) : یکیی از رشته کوههای چهل چشمه است از یک طرف متصل است به آبادی « هواره گرمه ».
۵- کوه کانی میران: یکی از کوههای چهل چشمه است از یک طرف وصل است به آبادی ریزاوی وهمجوار کوه« دوبرا» یعنی دو برادر است که دوبرا خود یکی از قله های بزرگ چهل چشمه است.
۶- کوه کونه شم شم : به ارتفاع ۲۵۰۰ متر در محدوده ی مریوان ازیک طرف متصل است به آبادی « توراخ تپه» یعنی گل وازیک طرف به آبادی سوله همجوار است.
۷- کوه باشورتی : مشهور به هه له جار همجوار آبادی آگجه است. آگجه حومه ی مریوان است.
۸- کوه هلا کوکان: یکی از کوههای چهل چشمه است از یک طرف متصل است به آبادی ریواسه واز یک طرف به آبادی کانی کبود. آبادی ریواسه وآبادی کانی کبود متصل هستند به کوههای میشیا وشیان که میشیا وشیان همجوار کوههای کردستان عراق هستند.
۹- کوه سر سیلاو: یکی از قله کوههای چهل چشمه که همجوار کوه کا نعمت است.
۱۰- کوه کا نعمت: یکی از کوههای چهل چشمه که متصل است به آبادی اسحاق آباد.
۱۱- کوه ماره سوور ( مار سرخ ): یکی از کوههای چهل چشمه است بین آبادی اسحاق آباد وکوه کا نعمت واقع است
۱۲- کوه قولی قاورمی: مشهور به کوه پشت دربند از یک طرف وصل است به کوه کانی تاله و از طرف دیگر متصل است به آبادی دره وه زان در دیواندره و با روستای قزل بولاغ ( چشمه ی قرمز) همجوار است.
۱۳- کوه برده سفید وکوه پشت دربند یکی است
۱۴- کوه کانی تاله وکوه بیشکاوی: متصل هستند به آبادی قزل بلاغ وآبادی شاه قلعه در حومه ی شهرستان دیواندره ودر امتداد کوه دربند وبرده سفید هستند.
۱۵- کوه دره تنگی : بین کیواراوی وپشت دربند واقع است.

۱۶- کوه دربند: پشت آبادی شاه قلعه است ودر امتداد کوه پشت دربند است.
۱۷- کوه کل کوژه : یکی از قله های رشته کوه چهل چشمه که متصل است به آبادی توکلان واز یک طرف آبادی شریف آباد.( کل همان کل فارسی است)
۱۸- کوه گرده قولنگ: متصل است به آبادی دره وه زاان از یک طرف وآبادی شاه قلعه که پشت کانی شیخ احمد واقع است.
۱۹- کوه تاله سخته: هم به آبادی دره دزدان وهم شریف آباد همجوار است .
۲۰- کوه باینچوب : از ماموخ مشتق می شود وروبروی آبادی باینچوب می باشد.
۲۱- کوه دالاش ( کرکس) : یکی از رشته کوههای چهل چشمه که مشرف است به آبادی قزل بولاغ ( چشمه ی قرمز) واز یک طرف به آبادی دوزخ دره .
۲۲- کوه هزار میرو (هزارمرتع): طرف یال کل با( گردنه ی باد) یال چهل چشمه وکوه دوبرا واقع است.
۲۳- کوه سلطان: یکی از رشته کوههای چهل چشمه پشت آبادی نرگسله واقع است.
۲۴- کوه قجه و و کوه کونه قاژ(لانه ی کلاغ ): از یک طرف متصل است به کوه سلطان واز یک طرف کوه سلطان آغزه تو می باشد.
۲۵- کوه سلطان آغزه تو : کوه بلندی است در سلسله موههای چهل چشمه به اسم صحابه ای است که گویا کشته شده ودر بلندی هما کوه دفن شده اند.
۲۶- کوه چشمه‌ی کانی با: پایین تر از سولانه سخته می باشد مربوط به آبادی توکلان است. قبلاً که در مناطق روستایی ودور افتاده یک بیماری شایع بود که انسانها بدنشان باد میکرد معتقد بودند اگر بیابند از آب آن بخورند وبا آب این چشمه آبتنی کنند شفا خواهند یافت.
۲۷- کوه کانی میران ( چشمه ی امیران) : هم به آبادی توکلان وهم به آبادی شاه قلعه متصل است. در منطقه ی دیواندره وهم جوار منطقه ی کانی زیرینه است که به جرات می توان گفت منطقه ی کانی زیرینه در ایران بزرگترین پوشش نعناع وپونه ی کوهی را دارا می باشد.
۲۸- کوه په پوله بهار (په پوله یعنی پروانه): یکی از کوههای چهل چشمه است که همیشه پروانه ها و پرندگان کوچک در آن زندگی می کنند.
۲۹- کوه باشورتی : کوهی از سلسله کوههای چهل چشمه که گل وگیاه خوش بو در آن به وفور وجود دارد واسم دیگر این ، کوه گل زرد مشهور است که بیشتر گلهای این کوه ودامن آن زرد رنگ است.
۳۰- کوه سولانه سخته: که منطقه ای سخت است وگل سولان ( گل پامچال ) زیاد دارد.
۳۱- کوه گاوه لان: لان یعنی لانه. گاوه هم گیاهی است که در قدیم برای سوخت تنور وهیزم بخاری منزل استفاده می کردند . در بعضی از مناطق کردستان این هیزم را گوگم هم می گویند.
۳۲- کوه قبر دومه : که بین سلطان آغزه تو وکوه دوبرا واقع است که یکی از قله کوههای چهل چشمه است که بالای کوه، قبر یک چادر نشین باقی مانده که در زبان کردی به ( دوم) مشهورهستند وبه همین نام باقی مانده است.
۳۳- کوه ولوشار: بین آبادی گلچهره وآبادی صوفی به ده است.
۳۴- کوه برد ملا خدر: اسم یکی از قله کوههای چهل چشمه است که شکارگاه مخصوص شخصی به نام ملاخدر بوده است وبه همین نام نامگذاری شده است.

منابع:باشگاه خبرنگاران جوان-صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران-کرد تودی