چشمانت را ببند و فقط لمس کن

تاریخ خبر:۱۳۹۳/۱۱/۰۱- بهرام خلفی‌، راهنمای تور است که از وقتی با یک نابینا آشنا شد‌، تصمیم گرفت وارد دنیای پرماجراجوی نابینایان شود و آن‌ها را هم مثل خودش جهانگرد کند. او مدتی است روی بیماران پوستی «ایکتیوز» کار می‌کند و آن‌ها را هم به دنیا گردشگران دعوت کرده است.

خلفی یک شیوه‌نامه هم برای گردشگران نابینا نوشته‌، شیوه‌نامه‌ای که درباره‌ی چگونگی بازدید گردشگران نابینا از سایت‌های تاریخی و البته طبیعت و همچنین نحوه رفتار با آن‌ها است. شیوه‌نامه را در یک روزنامه‌ی پرتیراژ هم چاپ کرده است. او هفت سالی می‌شود برای نابینایان تور می‌گذارد، کارش را از مدارس راهنمایی شروع کرده و گردشگران‌اش را به موزه‌ها و قصرهای تاریخی و گاهی هم به دل طبیعت می‌برد و برای هر سلیقه‌ای مسیر خاصی تعریف کرده است.

خلفی وقتی گردشگران‌اش را به موزه و یا قصر می‌برد‌، داستان‌های تاریخی آن محل‌، آدم‌ها و اشیاءاش را روایت می‌کند تا آن‌ها قادر به لمس و حس تاریخ شوند. هفت سال پیش پس از دو ماه مکاتبه و پی‌گیری سرانجام موفق می‌شود از مسوول وقت موزه ایران‌باستان اجازه بگیرد تا نابینایان به آثار تاریخی دست بزنند، اتفاقی که دوسالی می‌شود جلوی آن گرفته شده است.

او داستان‌اش را برای خبرنگار گردشگری ایسنا این‌طور تعریف می‌کند: حدود هشت سالی می‌شود که در گردشگری کار می‌کنم و راهنمای تور هستم. هفت سال پیش در نمایشگاه مطبوعات با یک معلم نابینا که کارشناس امور استثنایی‌ها و معلولان بود آشنا می‌شوم و همان دیدار جرقه‌ای می‌شود برای همه‌ی این اتفاق‌ها.

خلفی می‌گوید: همان موقع برای دانش‌آموزان مقطع راهنمایی یکی از مدارس کودکان استثنایی (نابینایان) تور موزه ایران باستان اجرا کردم‌. تور خیلی سنگین بود، چون بچه‌ها اجازه نداشتند به آثار باستانی دست بزنند و این کار را سخت می‌کرد، برای همین با مسؤول موزه صحبت کردم که اجازه بدهد این گردشگران‌، استثناً آثار باستانی را لمس کنند.

او ادامه می‌دهد: این تورها معمولا هشت نفره اجرا می‌شدند و هر بازدید موزه، سه ساعت طول می‌کشید‌. برنامه کاملا متفاوت از سایر تورها است، توضیحات به شکل دیگری ارائه می‌شود و معمولا روایت‌هایی که برای افراد کم‌بینا و آن‌هایی که از ابتدا نابینا نبوده‌اند شرح داده می‌شود متفاوت از یکدیگر است. این‌که مسوول موزه اجازه داده‌ بود گردشگران نابینا آثار تاریخی را لمس کنند اتفاق خوبی بود که به اجرای آن تورها کمک بزرگی می‌کرد.

خلفی می‌گوید: گرفتن این اجازه واقعا کار سختی بود،‌ دو ماه مدام رفت و آمد کردم تا مسؤولان وقت متقاعد شوند این اجازه را صادر کنند. تور نابینایان پنج‌بار با این روش در موزه ایران باستان اجرا شد. پس از آن دیگر اجازه لمس آثار تاریخی را ندادند، الان دو سال از آن ماجرا می‌گذرد و آثار تاریخی در محفظه‌های شیشه‌ای قرار گرفته‌اند.

این راهنمای تور بعد از این محدودیت تصمیم گرفت طرح‌های دیگری به مسؤولان موزه بدهد‌، مثل طراحی مسیر حرکت در موزه‌، ساخت مولاژ از آثاری که در موزه ایران باستان به نمایش گذاشته شده است تا گردشگران نابینا قادر به لمس آن باشند‌، نوشتن توضیحات مربوط به موزه به خط بریل و ساخت بنای سایت تاریخی در ابعاد کوچک برای لمس و درک فضایی که گردشگران قرار است در آن قرار گیرند.

عکاس فرهنگ رهجو

خلفی به تازگی این پیشنهادها را به مسؤولان موزه ایران‌باستان داده، اما ظاهرا بودجه، لزوم موافقت رییس موزه و اولویت‌های کاری دیگر، اجازه نمی‌دهد این طرح‌ها اجرایی شود تا نابینایان هم به راحتی به ماجراجویی‌های تاریخی خود بپردازند.

او حالا مدتی است که گردشگران‌اش را به طبیعت هم می‌برد. آن‌ها در مسیری که از قبل شناسایی شده کیلومترها پیاده‌روی می‌کنند. خلفی می‌گوید: مسیر اصلی‌اش برای طبیعت‌گردی «شهرستانک» است. ما حدود ۱۵ کیلومتر در حاشیه رودخانه و طبیعت پیاده‌روی می‌کنیم. تورها طبیعت قوانین خاص خود را دارند و با بازدید‌های موزه‌ای کاملا متفاوت‌اند، برای همین سعی می‌کنم با هر گردشگر یک راهنما را همراه کنم تا پاسخگوی نیاز آن‌ها باشد. به تازگی هم مسیر دریاچه قم را طراحی کرده‌ام، چون هیچ دست‌انداز و مانعی ندارد و آن‌ها به راحتی بین ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر می‌توانند در طبیعت پیاده‌روی کنند و از این گشت‌وگذار لذت ببرند.

این راهنمای تور ادامه می‌دهد: برای انتخاب مقصد باید همه شرایط و جوانب را در نظر گرفت، مثلا برای موزه‌ها سعی می‌شود موزه‌های توجیهی و توضیحی انتخاب شوند، چون توضیحات باید روایی باشد تا گردشگر آن‌ها را درک کند، وگرنه توضیحات مربوط به بنا و آثار تاریخی تا زمانی که لمس نشود، چندان به کار نمی‌آید. برای همین موزه‌ی ایران‌باستان، قصر و خانه‌های تاریخی برای بازدید این گردشگران انتخاب شده‌اند.

او حتی برای گردشگران‌اش هنگامی که داخل اتوبوس هستند و در حال حرکت به سمت مقصد‌، یک بازی ویژه تعریف کرده است‌، بازی «جعبه جادو» که شبیه پانتومیم خودمان است. یک نفر کاغذی را از جعبه خارج می‌کند، واژه را که به خط بریل نوشته شده می‌خواند و برای دیگران روایت و توصیف می‌کند تا آن‌ها حدس بزنند. واژه‌ها معمولا بی‌ارتباط با مقصدی که آن‌ها قرار است ببینند یا دیده‌اند نیست.

خلفی می‌گوید: اجرای تور برای گردشگران نابینا مشکل است و سختی‌های خاص خود را دارد. در گذشته برای نابیناها فقط اردو برگزار می‌شد، حالا که مسؤولان برخی مراکز استثنایی متوجه معنی تور شده‌اند،‌ ما هم سعی می‌کنیم این برنامه را طوری برای نابینایان اجرا کنیم که واقعا حس کنند مثل یک انسان معمولی می‌توانند سفر بروند،‌ ماجراجویی کنند و از کشفیات خود لذت ببرند.

ظاهرا او برای اجرای این تورها همراه زیادی ندارد، می‌گوید: از همان آغاز کار به چند آژانس گردشگری پیشنهاد دادم که این تورها را تبلیغ و اجرا کنند؛ اما هیچ یک استقبال نکردند. دلیل‌اش بودجه‌ی این گردشگران است. ما معمولا این تورها را با کم‌ترین هزینه‌ها اجرا می‌کنیم و آژانس‌ها خیلی علاقه به همکاری ندارند.

این راهنمای تور به تازگی بیماران پوستی ایکتیوز را هم به جمع گردشگران‌اش فراخوانده و شروع به برنامه‌ریزی تور برای آن‌ها کرده است. هفته پیش چند نفری‌شان را به «میدان مشق» برد و حالا هم می‌خواهد دومین تورش را در کاخ گلستان اجرا کند.

ایکتیوز بیماری ارثی است. هر سال بیش از ۱۶۰۰۰ نوزاد در دنیا با یکی از انواع این بیماری متولد می‌شوند. در ایران هم‌اکنون حدود ۱۰۰۰ نفر به این بیماری مبتلا هستند. احتمال به دنیا آمدن نوزاد «ایکتیوز» مختص به نژاد، جنس، رنگ یا ملیت خاصی نیست. این بیماری بر اثر جهش ژنتیکی حاصل می‌شود و معمولا در بدو تولد و یا در سال اول، شناسایی شده و در تمام طول عمر، زندگی بیمار را تحت الشعاع خود قرار می دهد. ایکتیوز نوع خاص و شدید خشکی پوست است که با خشکی شدید و پوسته پوسته شدن پوست بویژه در دست‌ها مشخص می‌شود.