پل صائبی کش یا پل بند «برج عیار» یک بنا از مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که بر روی رود گرگر و پایین دست آبشارها قرار دارد. این پل بند با شماره ۲۹۴۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. پیشینه ساخت این پل بند را مانند دیگر سازها ی آبی شوشتر مربوط به دوران ساسانی دانسته اند. این بند بر روی شاخه گرگر و نزدیک بقعه مقام علی در نزدیکی پل کشتارگاه و پایین تر از محوطه آبشارها قرار دارد. این بند در محاذی دو محله دکان شمس و دکان شیخ می باشد. در شرق بند برج عیار، بقایای اتاقک ها و کانالهایی به چشم نی خورد که به شکل صلیب تعبیه شده اند.
این محوطه قبلاً درون باغ بسیار بزرگی قرار داشت که در اواخر دوره قاجار متعلق به خانواده حکیم بوده و ظاهراً آب این مجموعه از تونلی بنام تونل باغ حکیم، از تونل بلیتی تأمین می شده و در دوره صفوی تا قاجار در این مکان توسط صائبین بعنوان نیایشگاه استفاده می شد، و تأسیسات مذکور عبادتگاه و محل اجرای مراسم مذهبی این قوم گردید.
ریشه نامگذاری
این بند با نامهای صابئی کش و برج عیار معروف می باشد به نقل ازتاریخ جغرافیای خوزستان نوشته سید محمد علی امام شوشتری: محدوده بند عیار را در حال حاضر صابی کش می نامند که احتمالا این نامگذاری حاصل یک واقعه مهم باشد می توان تصور نمود که در اثر یک توطئه ازپیش برنامه ریزی شده بوسیله متعصبین مذهبی شوشتر مردم بر سر صابئین ساکن در این محل ریخته و تعدادی از آنها را کشته و مابقی به حال فرار به اهواز و محمره و دیگر جاها نقل مکان کردند. بنابراین این بند بنام صابئی کش معروف است.
برخی مانند نویسنده کتاب دیار شهریاران(احمد اقتداری) معتقدند برج عیار نام ظرفی بوده که در گذشته خانمها زیور آلات خود را درون آن نگهداری می کرده اند و به گفته این نویسنده زنی گویا با ذخیره طلا آلات خود این برج را بازسازی کرد.
معماری پل صائبی کش
بقایای این بند در حال حاضر در سه قسمت در محاذی رود و وسط آن قرار دارد. دو قسمت که کنار رودخانه گرگر قرار گرفته هرکدام ۱۵۰ متر می باشد که ظاهراً برای انحراف آب از آن استفاده می شده در سمت شرق این بند نیز بقایای ساختمانهایی قرار دارد که به گفته دکتر رهبر مربوط به پرستشگاه صابئیان می باشد. این بند دارای پی هایی شبیه بند ماهی بازان می باشد برج عیار ظاهراً یک برج نسبتاً بزرگ بوده که برای اندازه گیری میزان آب بکار می رفته. ساختمان برج مزبور بر خلاف ابعاد سنگهای متفاوت در آن نظم رج های دیواره کاملا رعایت شده و رنگ ساروج آن روشن می باشد.
در ملات آن نیز مقدار کمی ماسه استفاده شده است. این برج از سمت خارج و داخل دارای اندود از ملات ساروج می باشد. نسبتا محکم است. در قسمت بالای برج نوار یا باندی تقریبا حدود ۳۰ سانتی متر کمی از بدنه جلو نشسته است.با توجه به قوس بجا مانده می توان حدس زد که این برج دارای قطری حدودا ۱۵ متر می باشد.سطح برج کاملا صاف و یکنواخت می باشد.ارتفاع دیوار قوسی شکل به ارتفاع ۵/۴متر و عرض ۵/۴ وطول آن حدود ۲۰ متر می باشد.
مصالح بکار رفته
مصالح بکار رفته در بند از جنس سنگ ماسه و ملات ساروج می باشد. در زیر پل جدید کشتارگاه بر روی صخره کنار ساحل دنباله دیوار قدیمی به چشم می خورد. که برای مهار کردن آب به کار می آمده این دیواره حدود ۸۰ سانتی متر از سطح رودخانه بالاتر می باشد. ظاهرا ارتفاع آن هم اندازه برج بوده است دیوار فوق الذکر در کنار ساحل به صورت قوسی شکل از داخل خود نمایی می کند. به صورت چند ردیف شبه پلکان که در سطح خارجی به طرف رودخانه دارای اندود ساروج می باشد.
پله ها حدوداً ۲۵ سانتی متر طول و عرض حدود ۲۰- ۱۵ سانتی متر است. بوسیله ملات ساروج دارای سطح شیب دار می باشد. برخی به اشتباه این پله ها را برای برداشت آب می دانند. اما با توجه به شیب زیاد پله ها به نظر می رسد که این پله ها برای اندازه گیری میزان آب به کار می رفتند. ظاهراً این بند سطح آب را برای استفاده در باغات میوه فراوانی که در جایگاه محله کمیته سوخت فعلی و باغ زیر بقعه امامزاده عبد الله قرار داشته اند. بالا می آورده است و مرکبات بسیاری را نصیب مردم می کرد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.