پرنده نگری چیست ؟

یکی از شاخه های جذاب و پر مخاطب در اکوتوریسم پرنده نگری ( bird watching) است .علاقمندان این کار با پرنده شناسان تفاوت عمده و اساسی دارند . پرنده شناسان محققان و دانشمندانی هستند که این فعالیت برایشان یک کار تخصصی بوده عمدتا به صورت حرفه ای این کار را دنبال می کنند . در حالیکه پرنده نگران دوستدار طبیعت هستند که به قصد تفنن , کنجکاوی و … در جست و جوی پرندگان هستند . انان به دنبال زیبایی های طبیعت هستند . پرندگان به عنوان یکی از شاهکار های خلقت که نمادی از ازادی و رهایی است , بخشی از زندگی روزمره ما به شمار می روند . در پرنده نگری سعی بر این است تا گونه های مختلف پرنده شناخته شده و مکان و روش زندگی انان بررسی شود .در ضمن انجام یک کار عملی از دیدن زیباییهای طبیعت نیز لذت برده شود .

در ایران این فعالیت ارام ارام جای خود را در بین علاقمندان پیدا می کند . امروزه تورهایی در مناطق حفاظت شده و تالاب ها برگزار می شود . اگرچه این امار ها اندک است ولی دورنمایی از اینده ای خوب در این مورد را نوید می دهد . اموزش پرنده نگری در بین دانش اموزان نیز فعالیتی مفید است . انان علاوه بر شناخت محیط پیرامون خود , سرگرمی اموزنده را در بین خانواده می توانند داشته باشند .هدف پرنده نگرها جستجوی پرندگان , شناسایی ان ها و گاهی عکاسی از ان هاست . این افراد برای رسیدن به این منظور سفر می کنند . سفر هایی مشخص و با اهدافی معین. به این طریق این افراد سفرهایی زیبا و رویایی را به مناطق بکر طبیعی انجام می دهند که علاوه بر شناخت درست طبیعت و افزایش دانش خود از زیبایی های طبیعت نیز بهره فراوان می برند .

پرنده نگری در مرحله اول را می توان بدون ابزار تنها با کمک راهنما و یا حتی با کتاب های راهنما و یا حتی با کتاب های راهنمای پرنده ها اغاز نمود . پس از شناخت مقدماتی از نوع پرندگان , داشتن ابزار به پیشرفت کار کمک شایانی خواهد نمود .خریدن یک تلسکوپ و داشتن چک لیست پرندگان در مرحله بعدی کار قرار خواهد نمود . در این مرحله لازم است که علاقمندان سفرهایی را به مقاصد معین برایی دیدن پرنده ها , این موجودات دوست داشتنی روی زمین , انجام دهند . باید توجه داشت که داشتن ابزار برای یک پرنده نگر از ضروریات است و پس از علاقمندی به این رشته شخص باید با تلسکوپ و یا یک دوربین دو چشمی مناسب تهیه نمایند تا بتواند کار را ادامه دهد .

بهترین زمان دیدن پرنده ها در ایران دو فصل پاییز و بهار است . در فصل بهار به ویژه اردیبهشت ماه , چون پرندگان در حال جفت یابی و ساخت لانه ها و تغذیه جوجه ها هستند . بنابراین به وفور دیده می شوند ولیکن تنوع گونه ها پایین است چون اکثر پرندگان ایران مهاجرند ( تقریبا ۷۰ درصد ) و فصل زاداوری در ایران نیستند . فصل پاییز پرندگان زیادی به ایران مهاجرت می کنند ولی مشاهده ان ها با دشواری هایی به همراه است ; اول به دلیل شرایط جوی نامناسب اکثر پرندگان پناه می گیرند و دوم بسیاری از پرندگان در پوشش زمستانی خود به سر می برند و از ان پوشش تابستانی و زیبای خود به دور هستند که این امر تشخیص ان ها را دشوار می سازد . بنابراین تنها وجه برتری پاییز نسبت به بهار ورود مهاجران زمستان گذر و تنوع گونه ای بالاتر است و همچنین پرندگان کنار اب چر مثل ابچلیک ها را بهتر می توان مشاهده کرد . لازم به ذکر است در ایران ۵۲۳ گونه پرنده وجود دارند .

امروزه در ایران کلوپ ها و موسسات مرتبط با پرنده نگری کار خود را اغاز نموده اند و علاقمندان می توانند با پیوستن به این جمع روش ها و اصول این کار را بیاموزند . متاسفانه هنوز سایت های ( مکان های فیزیکی ) مخصوص پرنده نگری در ایران تجهیز و راه اندازی نشده اند ولی با افزایش شمار علاقمندان و مشتاقان این فعالیت مفرح و سالم جای خالی این سایت ها در کشورمان نمود پیدا کرده و دست اندر کاران را تشویق به سرمایه گذاری در این مسیر بنماید . در حال حاضر تعدادی از موسسات و اژانس های توریستی در این زمینه فعالیت جدی دارند .

یکی دیگر از نکات مثبت در زمینه این فعالیت وجود ابزار الات مورد نیاز این کار در ایران با قیمت مناسب است . علاوه بر این , نشریات تخصصی همچون پودوس ( podoces) وبالابان (بولتن تخصصی پرنده شناسی ) نیز در دسترس علاقمندان است که در مسیر اموزش بسیار مفید هستند . خوشبختانه افراد علاقمند به این شاخه فعالیت های اینترنتی مناسبی را برای افزایش مخاطبان و جلب مشارکت دیگران در این فعالیت برداشته اند و سایت های خوبی در این زمینه وجود دارد که علاقمندان می توانند با مراجعه به ان ها اطلاعات لازم را کسب و به جمع مشتاقان این رشته بپیوندند .

یکی از اقدامات مفید در بسط پرنده نگری انتخاب روزی تحت عنوان روز ملی پرنده نگری است . از اذر ماه سال ۹۰ این اقدام با برگزاری همایشی در خانه هنرمندان به همت جمعی از علاقمندان اغاز شد . این رویداد می تواند عاملی در ترویج پرنده نگری در بین اقشار مختلف جامعه می باشد .
در ایران ۱۰۵ منطقه مهم مربوط به پرندگان ( IBA : Important Bird Areas ) وجود دارد . که در کل ایران پراکنده هستند . از مهمترین ان ها می توان به تالاب میانکاله , دریاچه ارومیه , مرداب انزلی و … اشاره نمود . قابل ذکر است که تنها مکان های کنار اب مناسب برای پرندگان نیستند و یکی از زیباترین پرنده های ایران یعنی زاغ بور در کویر قابل مشاهده است . البته برای دیدن این پرنده ها لزومی ندارد به این مناطق سفر نمود و در تمامی نقاط می توان پرنده ها را دید و شاید تعجب اور باشد بدانید در شهر تهران ۱۵۲ گونه پرنده همچون طوطی , پرندگان شکاری و الیکایی (کوچکترین پرنده قابل مشاهده در ایران ) قابل مشاهده هستند . ولی در IBA ها تجمع پرنده ها بیشتر و گونه های شاخص بهتر قابل مشاهده هستند .

البته با توجه به تغییر شرایط جغرافیایی برخی از انان دیگر فاقد شرایط لازم به عنوان زیستگاه پرندگان هستند و دیگر در این طبقه نمی گنجند . به عنوان مثال تالاب هایی که خشک شده اند . در صورتی که برخی مناطق دیگر امروزه کارایی مناسبی به عنوان زیستگاه پرندگان دارند و پرنده نگرها برای دیدن پرندگان به انجا می روند . در بخش جاذبه های استانی لیست IBA های مناسب همراه با سایت هایی که به تازگی توسط پرنده نگر ها مورد استفاده قرار می گیرد برای هر استان اورده شده است .
نکات
– رنگ لباس خود را از رنگ های متناسب با طبیعت مانند سبز استفاده کنید تا در استتار کمک کند .
– داشتن دفترچه یادداشت به حفظ اطلاعات کمک خواهد نمود .
– در خرید تلسکوپ حتما از افراد خبره کمک گرفته شود .
– همکاری در یک کلوپ پرنده نگری به ارتقای مهارت فرد کمک شایانی خواهد نمود .