نوروز، بهار گردشگری

تاریخ خبر : ۱۳۹۲/۱۲/۲۹ – تهران-ایرنا-آغاز فصل بهار و عید نوروز افزون بر آنکه به طبیعت جان تازه یی می دهد، صنعت گردشگری را نیز احیا می کند؛ موضوعی که می تواند با برنامه ریزی دقیق به تمامی ماه های سال تسری یابد و گردشگری را به صنعتی باثبات و پرسود تبدیل کند.

یکی دو هفته مانده به شروعش، شهر شور و حال می گیرد؛ آسمان صاف و آفتابی می شود؛ جوانه ی گل ها و درختان بر شاخه ها خودنمایی می کنند؛ هوا عطر می گیرد و نفس تازه می شود؛ کیسه های نایلونی با ماهی قرمزهایشان در دست کودکان پدیدار می شود؛ سبزه های گندم روی سکوی گل فروشی ها چیده می شود؛ «عمونوروز» سر چهارراه رفتن «ننه سرما» را جار می زند؛ همه ی این ها آمدن نوروز، این کهن ترین جشن به جا مانده از ایران باستان را خبر می دهد.

قدمت عید ایرانی نوروز بر اساس روایت های تاریخی به زمان های پیش از هخامنشیان و مادها بازمی گردد. زمانی که آریایی ها آغاز دو فصل گرما و سرما را جشن می گرفتند و با مرور زمان این جشن ها دستخوش تحول و به جشنی برای شروع نخستین روز از فصل بهار و مبدایی برای تقویم ایرانیان تبدیل شد.

نوروز یادگار ارزنده یی است که بیش از ۹ قرن پیش تاکنون ثابت باقی مانده است و به نوعی تمامی مفاهیم دینی، فرهنگی، تفریحی، سیاسی و رسمی را در خود جای داده است.

در همین زمینه «میرجلال الدین کزازی» استاد دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر در حوزه ی ادبیات فارسی از نوروز به عنوان «درفش فرهنگ ایرانی» و بزرگترین یادگاری از تاریخ ایران یاد می کند.

خانه تکانی، چهارشنبه سوری، سفره ی هفت سین، سبزه سبز کردن، خرید عید، ماهی پلو، تخم مرغ های رنگی، تعطیلات رسمی و سفر، دید و بازدید و هدیه دادن و هدیه گرفتن همگی از آیین های نوروز است که خانواده های ایرانی از دیرباز، صرف نظر از اینکه از کدام قوم و طبقه هستند؛ به برپا داشتن آنها پایبندند.

از سوی دیگر تعطیلات نوروز فرصتی کم نظیر و مناسبی را برای خانواده های ایرانی فراهم می کند تا بعد از یک سال کار و تلاش، ضمن گذران اوقات فراغت همراه با اعضای خانواده و تازه کردن دیدار با اقوام، به سفر و گشت و گذار بروند.

حجم سفرهای نوروزی، پرطرفدارترین شهرهای ایران در پذیرش مسافران، نحوه ی اسکان مسافران نوروزی و ترافیک جاده یی از موضوع هایی بوده است که هر سال با آغاز روزهای تعطیل در نوروز مورد توجه مردم، مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و مسوولان پلیس راهنمایی و رانندگی قرار می گیرد.

سفرهای نوروزی از دریچه ی آمار
تعطیلات نوروزی به دلیل طولانی بودن، بیشترین حجم سفرهای ایرانیان را به خود اختصاص می دهد. در کنار سفرهای نوروزی همواره موضوع هایی نظیر تعداد سفرها، رشد و توسعه ی صنعت گردشگری، گردش های مالی، گردشگری داخلی هزینه های سفر، امکانات حمل و نقل، اشتغالزایی، اسکان و … مطرح می شود. این امر سبب می شود تا در پایان نوروز هر سال شاهد ارایه ی آمار و ارقام گوناگون از تعداد سفرها، گردش مالی و اشتغالزایی در زمینه ی گردشگری باشیم.

۳۱ استان و ۳۹۷ شهرستان ایران با جای دادن جاذبه های گردشگری و طبیعی فراوان در خود، مقصد سفرهای نوروزی برای بسیاری از ایرانیان به شمار می رود.

به جرات می توان گفت که هر یک از شهرهای ایران زمین، چه بزرگ و چه کوچک، دست کم یکی از جاذبه های گردشگری طبیعی، تاریخی، فرهنگی، مذهبی و … را در خود جای داده است. همین امر سبب شده است تا ضمن اختصاص یافتن حجم بسیاری از سفرهای نوروزی به شهرهای داخلی، توزیع سفر در مناطق مختلف کشور نیز صورت گیرد.

با این وجود نگاهی به آمار و ارقام سفرهای نوروزی در سال های گذشته حاکی از تناقض آماری در باره ی میزان دقیق سفرهای نوروزی است. شفاف نبودن نحوه ی محاسبه ی این سفرها و نیز ارایه ی آمارهای متناقض از سوی مسوولان پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سبب شده است تا آمار موثق و شفافی از این حوزه در دست نباشد.

«مسعود سلطانی فر» رییس سازمان میراث فرهنگی نیز در تازه ترین سخنان خود به دقیق نبودن آمارگیری ورود و خروج مسافران اشاره کرد. به گفته ی وی ساز و کار آمارگیری ورود و خروج مسافران در کشور اصولی و بر مبنای واقعیت نیست و آمارگیری از ورود مسافران و شمارش خودروهای ورودی و افراد وارد شده به هر شهر با توجه به گذری بودن بسیاری از مسافران، امری خلاف واقع و اشتباه است.

نحوه ی محاسبه ی سفرهای نوروزی بر اساس «تعداد نفر سفر» از دولت نهم آغاز شد و در سال های گذشته آمار سفرهای نوروزی بر اساس آن بیان می شد. این نوع محاسبه مورد انتقاد شدید رسانه ها و کارشناسان گردشگری قرار گرفت.

با این وجود «شهریار افندی زاده» رییس وقت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای در پایان نوروز سال ۱۳۹۲، تعداد مسافرت های نوروزی را حدود ۱۷۰ میلیون نفر سفر و با گردش مالی ۸ هزار میلیارد تومان اعلام کرد و به گفته ی وی در این میزان در مقایسه با سال پیش از آن، افزایش ۱۰ درصدی داشته است.

پیش از این نیز «منوچهر جهانیان» معاون وقت گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سفرهای نوروز سال ۱۳۹۱ را در حدود ۱۵۳ میلیون نفر با گردش مالی برابر با ۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان اعلام کرده بود. وی همچنین از ۲۵۰ میلیون اقامت (رشد ۲۵ درصدی) در همان سال خبر داد.

همچنین در میان متقاضیان سفرهای نوروزی عده یی نیز کشورهای خارجی را به عنوان مقصد گردشگری و گذران تعطیلات خود انتخاب می کنند. البته مسوولان حوزه ی گردشگری عملکرد ضعیف تورهای داخلی را از مهمترین دلایل استقبال مسافران از تورهای خارجی می دانند.

«مرتضی رحمانی موحد» معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در همین ارتباط اعلام کرد: در ۱۰ ماهه ی نخست امسال۵/۲ (دو و نیم) میلیون گردشگر خارجی با قصد گردشگری وارد کشور شده اند اما در همین مدت، ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار ایرانی از مرزهای کشور خارج شده اند.

بر اساس برخی آمارهای منتشر شده، مرزهای زمینی ایران نیز از ابتدا تا پایان نوروز ۱۳۹۲ شاهد تردد ۷۷۰ هزار نفر به مقصدهای مختلف بود. کشورهای عراق، آذربایجان و ترکیه بیشترین میزبانی از متقاضیان گردشگری خارجی از ایران را به خود اختصاص دادند.

آمار پرطرفدارترین شهرهای کشور به عنوان مقصد سفرهای نوروزی هم در کنار آمار مربوط به حجم سفرها بیان می شود.

ایران به عنوان یکی از نادرترین مکان های جهان و بهره مندی از آب و هوای گوناگون در یک فصل، کشور «چهار فصل» نام گرفته است. قرار گرفتن شهرهای ایران در مناطق کویری، ساحلی و کوهستانی شرایط مساعدی را برای سلیقه های گوناگون آب و هوایی فراهم آورده است.

فصل بهار و خنکای هوا نیز شهرهای مرکزی، جنوبی و کویری ایران را به مکان مناسبی برای مقاصد مسافران نوروزی تبدیل کرده است؛ تا جایی که بر اساس آمار ارایه شده از سوی سازمان گردشگری، پس از مازندران، شهرهای قم، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و بوشهر پذیرای بیشترین مسافران نوروزی ۹۲ بوده اند.

این در حالی است که آمار شفاف و واقعی از استان هایی که بالاترین میزان پذیرش مسافران نوروزی را داشته اند نیز در دسترس نیست. به نظر می رسد کمبود آماری در این زمینه نیز همانند نحوه ی شمارش سفرها، گریبانگیر نحوه ی محاسبه است. زیرا آمار ارایه شده تاکنون، سفرهای بدون اقامت در شهرها را نیز شامل می شد و این در حالی است که کارشناسان گردشگری معتقدند تنها سفرهای همراه با اسکان و اقامت در شهرها باید در نظر گرفته شوند.

سایه روشن های سفرهای نوروزی
تعطیلات نوروزی علاوه بر اینکه بهترین زمان مناسب برای رشد صنعت گردشگری داخلی محسوب می شود؛ دارای کارکردهایی است که آگاهی از هر یک می تواند در توسعه ی هر چه بیشتر این صنعت کمک کند.

آشنایی با اقوام و فرهنگ های مختلف ایرانی، شناخت و آشنایی با جاذبه های گردشگری کشور، حضور در کنار اقوام و اعضای خانواده، توسعه ی الگوی بوم گردی، رونق حوزه ی حمل و نقل، شناخت کاستی های حوزه ی اسکان مسافران و گسترش امکانات رفاهی و تفریحی را می توان از کارکردهای این حوزه به شمار آورد.

کیفیت تورهای داخلی و مراکز اقامتگاهی از مهمترین نکات مورد توجه در این حوزه است؛ اما نگاهی به عملکرد این حوزه ها نشان از بی رونقی، خدمات نامناسب و وضعیت نابسامان اقامتگاه های گردشگری دارد.

زمانی که صحبت از سفر به میان می آید، ضرب المثل پرمعنای «بسیار سفر باید، تا پخته شود خامی» به ذهن متبادر می شود. کسب تجربه یکی از مهمترین ابعاد سفر کردن است. ایران علاوه بر تنوع زیست محیطی، دارای گوناگونی اقوام و فرهنگ های مختلف است. سفر به هر گوشه از ایران، انسان را با مردمانی روبرو می کند که هر یک دارای ویژگی و آداب و رسوم خاصی هستند که در نهایت مسافر را با کوله باری از تجربه ها راهی منزل می کنند.

همچنین سفرکردن، همواره تداعی کننده ی مفهوم تفریح و گذران اوقات فراغت نیز بوده است. مشاهده ی نقاط و فرهنگ های مختلف جهان از نزدیک و نیز سپری کردن روزهای تعطیل به بهترین شکل از مهمترین اهداف سفر محسوب می شود. این در حالی است که بیشتر متقاضیان سفرهای نوروزی نیز در سفر به دنبال مولفه هایی همچون شادی، تفریح، آرامش و آسایش هستند. اما متاسفانه در سال های گذشته و با رونق گرفتن این سفرها شاهد کاستی ها و چالش هایی در این زمینه بوده ایم.

مواردی مانند افزایش آمار تصادف ها در روزهای تعطیل نوروز، اسکان نامناسب مسافران، کمبود امکانات بهداشتی و رفاهی، افزایش ناگهانی قیمت هتل ها در آستانه ی نوروز و کاهش آن پس از ایام تعطیلی، سوء استفاده برخی تورهای داخلی در دریافت نرخ های بالا، ترافیک شدید و خستگی به دلیل انتخاب مسیرهای نادرست از موانع دستیابی مسافران به هدف خود یعنی آرامش و شادی، محسوب می شود.

کارشناسان جامعه برای فرهنگ سازی در حوزه های مختلف، معتقد به افزایش اطلاع رسانی و آگاهی هستند. فرهنگ سازی در مسافرت های نوروزی نیز یکی از مهمترین راهکارهای عملی کاهش چالش ها و آسیب ها در این حوزه است.

کسب اطلاع از جاذبه های گردشگری، برنامه ریزی دقیق برای سفر و شناخت راه های ارتباطی کشور، شناخت ظرفیت های اسکان و امکانات رفاهی و تفریحی مقصد و نیز رانندگی بر اساس قوانین و مقررات از نکاتی است که باید از سوی مسافران نوروزی در نظر گرفته شود.

کلان شهر تهران نیز در تعطیلات نوروزی به دلیل مسافرت بیشتر شهروندان خود شاهد هوایی پاک و خیابان های بدون ترافیک است. از همین رو فرصت مناسبی برای شناخت هرچه بیشتر جاذبه های گردشگری این شهر برای آن دسته از شهروندان تهرانی که سفر را برای گذران روزهای تعطیل نوروز انتخاب نکرده اند، فراهم می آورد.

در همین راستا گروه پژوهش های خبری ایرنا در روزهای آینده سلسله گزارش هایی را درباره ی جاذبه های گردشگری تهران منتشر خواهد کرد.

*از: فرشته ذبیحیان (گروه پژوهش های خبری)