مینای نقاشی؛ میهمانی رنگ و فلز

یکی از صنایع‌دستی زیبای ایران «مینای نقاشی» نام دارد. میناسازی عبارت است از نقاشی و تزئین فلزات مختلف از قبیل طلا، نقره، مس، برنز، برنج، آهن و فولاد با رنگ‌های لعابی که در حرارت پخته و ثابت می‌شوند. همچنین در فرهنگ معین در تعریف میناکاری چنین آمده است: «مینا ماده‌ای است از لعاب شیشه‌ای یا شفاف که آن را روی کاشی و فلزات برای نقش و نگار به‌کار می‌برند و ترکیبی است از لاجورد و طلا و… که با رنگ‌های لعابدار مخصوص، نقاشی و تزئین شده و این رنگ‌ها روی آن، در درجات بسیار زیاد در حرارت ثابت می‌شوند.»هنر میناکاری در ایران بنیان نهاده شده و سپس به سایر نقاط جهان راه یافته است. آنچنان که مدارک موجود نشان می‌دهد اگر چه از هنر میناکاری ایرانی قبل از قرن دهم هجری و دوره صفویه نمونه‌های قابل ملاحظه‌ای به‌دست آمده، ولی سابقه میناکاری در ایران به هزاره دوم قبل از میلاد می‌رسد و بنا بر عقیده محققان، قدیمی‌ترین مدارک میناسازی دنیا اثر هنرمندان عصر ساسانی است.

مینا بر حسب شیوه به‌کار بردن رنگ روی فلز به سه نوع اصلی مینای نقاشی شده، مینای حجره‌ای(خانه‌بندی) و مینای روحی (مینا با زمینه حکاکی و قلم‌زنی) تقسیم می‌شود. امروزه در ساخت محصولات مینا، بیشتر از مس استفاده می‌شود. مس مورد نظر باید خالص، ناب و از انواع مرغوب باشد و قبل از کار توسط اسید، چربی‌زدایی شود. کوره، گیره، انبردست، دستگاه پرس، قلم مو و… ابزار کار میناکاری را تشکیل می‌دهند و نقوش اسلیمی، ختایی، گل و مرغ و انواع نقوش پرندگان و حیوانات نقوشی هستند که میناکاران برفلزها طراحی می‌کنند؛ فلزهایی که برای ساخت لاله، شمعدان، گلدان، قدح، زیورآلات، گلاب‌پاش و… مورد استفاده قرار می‌گیرند. ضمن اینکه روی درها و چهل چراغ‌ها و ضریح اماکن متبرکه نیز از میناکاری استفاده می‌شود اما نگهداری از محصولات مینای نقاشی که مهمترین مرکز امروز آن شهر اصفهان است، ظرافت‌ها و نکات مخصوص به خود را دارد؛‌ به این ترتیب که باید از وسایل منقش به این هنر در مقابل اشیای نوک تیز و برنده، ضربه و سقوط از ارتفاع محافظت و در صورت نیاز به شست‌وشو از آب ولرم و صابون و شوینده‌های معمولی و غیراسیدی استفاده کرد.