مسجد دارالاحسان

این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی و در بافت قدیم سنندج قرار دارد. این خیابان که مسجد اکنون در کنار آن واقع شده است از سال ۱۳۱۰ شمسی به بعد ایجاد شده است. بر اساس کتیبه‌های موجود، بنای مسجد در سال ۱۲۲۷ هجری قمری توسط امان الله خان اردلان والی کردستان ساخته شد. این بنا شامل دو ایوان شرقی و جنوبی، گل دسته‌های بالای ایوان شرقی، صحن مرکزی، ۱۲ حجره در اطراف، شبستان ستون دار با ۲۴ ستون سنگی مارپیچ است. این مسجد را می توان مسجد – مدرسه دانست، زیرا بخشی از مسجد به حجره‌های طلاب علوم دینی اختصاص دارد و بخش جنوبی آن صحن اصلی مسجد است. این بنا دارای تزیینات کاشی کاری هفت رنگ مینایی فوق العاده پرکار، ظریف، ازاره‌های مرمرین، آجرکاری لعاب دار و معقلی، حوض سنگی و فواره‌های زیبا و همچنین ستونهایی با تزیینات طنابی است.

اطراف شبستان و سر ستون‌ها با دو سوم قرآن تزئین شده است که آیات را با کاشی، به خطی که شبیه به خط کوفی است نوشته‌اند. این مسجد در گذشته یکی از مهم‌ترین دارالعلم‌های دینی بوده و بسیاری از علما در این دارالعلم به کسب علوم مختلف پرداخته اند. مسجد دارالاحسان، یکی از ارزشمندترین مساجد استان کردستان از نظر معماری و تزیینات معماری است. برجسته‌ترین ویژگی‌های هنری این بنا کاشیکاری زیبای آن است. . بعلاوه کتیبه‌های زیبای مسجد به روی سنگ مرمر و حجاری گل و گیاه در حواشی آنها ازجمله تزئینات حجاری منحصر به فرد محسوب می‌گردند.

معماری

مسجد دارالاحسان در ضلع غربی قلعه حکومتی (دژ سنندج) به روی مکان بلند تری نسبت به بافت شهر قرار دارد، به گونه‌ای که از هر نقطه شهر به‌سهولت می‌توان گلدسته‌های آن را دید و صدای مؤذّن را شنید. این مسجد را هم درزمان ساخت و هم در شرایط حاضر می‌توان قلب مذهبی سنندج دانست.

معابر و خیابانهایی که در چهار دور مسجد ایجاد شده‌اند، دسترسی به مسجد را از همه طرف سهل و آسان می‌سازند. در ترکیب صحیح فضاها و رعایت تناسب بین حجمها را نیز یکی دیگر از ابعاد شایان توجه در ساخت بنا می‌توان محسوب نمود.

یکی دیگر از ویژگیهای این بنا که آن را در میان تمامی بناهای قبل و بعد خود در کردستان متمایز می‌سازد، وسعت کاشیکاری آن است. کاشی در این بنا نه‌تنها به صورت تزئینی بلکه به عنوان عایقی مطمئن به کار رفته. ویژگی دیگر آن استفاده وسیع از معماران، آجرتراشان، کاشیکاران و نجاران اصفهانی در ساخت آن است. جالب توجه‌تر اینکه «امان‌اللّه خان» شاعری را از اصفهان دعوت کرد تا در وصف بنا شعر بسراید. به تقلید از سنّت معماری اسلامی ایران، دورتادور میانسرا (صحن حیاط) مسجد را حجرات دوازده‌گانه مدرسه‌ای محاط نموده و بدین ترتیب بنا کاربری آموزشی نیز پذیرفته است. آب جاری که امروزه نیز در حوض سنگی وسط میانسرای بنا جریان دارد، از قناتی در پنج‌کیلومتری شمال غربی سنندج به این نقطه آورده شده است.