مراسم شب یلدا برای تازه عروس ها و دامادها بسیار خاطره انگیز است .شب یلدا یا چله از به یادماندنی ترین شب های سال است که همه خانواده های ایرانی طبق سنت قدیمی آن را جشن می گیرند، اگر بخواهیم رسم و رسوم شب یلدا را به صورت فهرست وار بنویسیم لیست بلند بالایی از آداب زیبا و پسندیده ای خواهیم داشت که پشت هر یک معنا و مفهوم عمیقی نهفته است.یکی از سنت های قشنگی که در اولین شب یلدای عروس و دامادها به آن توجه ویژه ای می شود هدیه بردن برای تازه عروس ها می باشد. خانواده داماد وظیفه خود می دانند در شب یلدا مهمان خانواده نو عروس خود شده و کادوی شب یلدای عروس را به او تقدیم کنند.
مراسم شب یلدا در دوران عقد
رسم است در دوران عقد ، خانواده داماد شب نشینی شب یلدا را در منزل خانواده عروس بگذراند. این مراسم که به آن شب چله ای نیز گفته می شود آداب خاصی دارد.خانواده عروس سعی می کند تا حد توان خود مراتب مهمان نوازی و احترام در مقابل خانواده داماد را به جا آورد. و خانواده داماد نیز با تقدیم هدیه و اصطلاحا کادوی شب یلدا محبت و علاقه خود را به عروس خانم و خانواده اش ابراز می کند.
درباره علت مراسم شب چله ای بسیاری معتقدند در گذشته که مانند امروز راه های زیادی برای ارتباط و آشنایی هر چه بیشتر بین خانواده ها نبوده است. مراسمی همچون شب یلدا بهانه ای می شد تا خانواده ها ساعت های طولانی در کنار هم بوده و فرصت بیشتری برای صحبت و آشنایی داشته باشند.شب چله ای یکی از روش های ابراز ارادت و علاقه خانواده داماد به نو عروس نیز می باشد. به علاوه در قدیم آقا داماد اجازه ملاقات های مکرر عروس خانم را نداشته و فقط در بعضی شب های خاص مثل شب یلدا می توانسته او را ببیند.
وظیفه خانواده داماد در شب یلدا
شیوه برگزاری مراسم شب یلدای عروس نسبت به گذشته تغییرات زیادی داشته است. اما اصل سنت که همان بردن کادو و هدایای مخصوص شب یلدا توسط خانواده داماد می باشد. همچنان مثل سابق انجام می شود.در قدیم خانواده آقا داماد هدایای خود را به همراه آجیل، انار، هندوانه، کدو تنبل، کله قند، نقل و تنقلات دیگر روی سینی یا طبق هایی قرار داده و به زیباترین شکل ممکن تزیین می کردند. سپس داماد و اعضای خانواده اش طبق ها را روی سر گذاشته و به خانه عروس می بردند.
امروزه حداقل در شهرهای بزرگ دیگر خبری از طبق های بزرگ نیست. و از تزیینات مدرن و برجسته تری برای این منظور استفاده می شود. به عنوان مثال معمولا هندوانه به شکل های خاص برش خورده و علاوه بر موارد ذکر شده ژله های رنگارنگ، شیرینی جات مختلف و حتی گاهی کیک نیز در میان خوراکی ها دیده می شود.تزیین هدایای شب یلدا برای عروس اغلب با روبان های قرمز رنگ انجام می شود که نشانه ای از عشق و علاقه می باشد.
میوه آرایی و هدیه
گاهی خانواده داماد تزیین مجلسی شب یلدا را به افراد حرفه ای در این زمینه (مانند افرادی که در گل آرایی و تزیین سفره عقد تجربه دارند) می سپارد تا اصطلاحا سنگ تمام بگذارد.هدیه ویژه خانواده داماد به عروس خانم تا حد زیادی به توانایی مالی و سنت های رایج در میان خانواده ها بستگی دارد. برای برخی خانواده ها مهم است کادویی شب یلدا حتما جواهر آلات باشد و در برخی خانواده ها پوشاک زمستانی مانند پالتو و کفش به عروس خانم پیشکش می شود.بسته به رسم و رسوم خانواده‌‌ها گاهی برخی افراد برای عروس چند تکه طلا مثل دستبند یا النگو و … نیز می‌خرند.
گاهی هم دیوان حافظ در کنار سایر هدایا قرار می گیرد و زینت بخش هدایای عروس خانم می‌شود. البته در این میان، خانواده‌هایی که از سلیقه عروس خانم مطمین نیستند و یا فرصت کافی برای خرید ندارند، هدیه‌ای نقدی در نظر می‌گیرند و به عروس تقدیم می‌کنند تا با میل خودش هرچه دوست دارد بخرد. کله قند تزیین‌شده، نقل و شیرینی و پشمک تزیین شده نیز به مفصل‌ترشدن هدایای یلدا کمک می‌کنند.
اگرچه در گذشته نیز تزیینات و متنوع بودن پیشکش های خانواده داماد اهمیت زیادی داشته است . نشان احترام گذاشتن به خانواده عروس تلقی می شده اما امروزه برخی خانواده ها به چشم و هم چشمی و مجلل کردن هر چه بیشتر مراسم دامن زده اند. و این شب خجسته که در اصل برای آشنایی بیشتر و گذراندن اوقات خوش در کنار هم می باشد را به یک شب پر استرس تبدیل کرده اند.
وظیفه خانواده عروس در مراسم شب یلدا
خانواده عروس خانم نیز با توجه به رسم و رسوم به جا مانده از قدیم، در شب یلدا خود را برای میزبانی و پذیرایی از خانواده داماد آماده می کند.آن ها معمولا برای هر چه بهتر شدن مراسم شب چله، از بزرگترهای فامیل دعوت می کنند و سفره شب یلدا را رنگین تر از سال های قبل می چینند که نشانه احترام هر چه بیشتر به خانواده داماد می باشد.
سفره شب یلدا شامل میوه های مخصوص این شب از جمله انار، هندوانه، کدو حلوایی و همچنین آجیل، شیرینی جات و غیره می باشد. عروس خانم برای این که ذوق هنری و سلیقه خود را به همگان از جمله آقا داماد نشان دهد معمولا مسئولیت میوه آرایی و سفره آرایی را بر عهده می گیرد و دختران خانواده یا فامیل نیز در این کار به او کمک می کنند.
در برخی شهرها رسم است خانواده عروس نیز در همان شب هدیه ای به آقا داماد پیشکش می کند. که می تواند پوشاک، ساعت یا حتی سکه طلا باشد در حالی که در برخی فرهنگ ها مرسوم است مراسم شب یلدای سال بعد را خانواده عروس مهمان خانواده داماد شده و برای آقا داماد هدیه می برد.
شب چله عروس در گیلان
استان گیلان، خانواده داماد سینی که به آن طَبق گفته می‌شود را تزئین کرده و برای خانواده نوعروس می‌فرستد. در این طَبق میوه و خوراکی‌ها و تنقلات ویژه شب یلدا قرار داده شده که تمام آن را به زیبایی آراسته‌اند. در وسط طَبق هم یک ماهی بزرگ (معمولاً ماهی سفید) تازه و خام همراه با تزیین سبزیجات قرار دهند. که این کار با توجه به منطقه گیلان یک رسم جا افتاده است. گیلانی‌ها معتقدند که فرستادن ماهی باعث خیر، برکت و فراوانی روزی زوج جدید و همچنین سلامت و باروری نوعروس می‌شود. در این شب حتماً داماد می‌بایست چای نبات را در منزل عروس بخورد تا مراسم شب یلدا به پایان برسد.
شب چله عروس در مازندران
در مازندران در شب یلدا، رسم بر این است که در شب چله، از سوی داماد برای عروس یا نامزد، خرجی می‌فرستند. یعنی همه آنچه را که خانواده عروس، برای شب چله نیاز دارد. در کنار آن هدایایی بسته به بضاعت مالی داماد در کنار این خرجی گذاشته می‌شود. این خرجی پس از غروب آفتاب به خانه عروس فرستاده می‌شود. در برخی روستاهای مازندران رسم بر این است که در شب چله، دارا و نادار، همه باید پلو خورش بخورند.
شب چله عروس در آذربایجان
در آذربایجان مراسم شب یلدا به کمک اقوام انجام می‌شود، در بیشتر شهرهای آذربایجان خانواده داماد در دوران نامزدی پسرشان، خوانچه طبق را به خانه عروس می‌فرستند، اقوام در هر چه بهتر بودن این خوانچه‌ها کمک می‌کنند. محتویات خوانچه‌ها عبارت‌اند از شیرینی، پرتقال، سیب، انار، هندوانه، آیینه و پارچه که با پولک و تور تزیین می‌شود. هنگام غروب، زنان فامیل هدایایی به رسم یاری به منزل داماد آورده و به جشن و پایکوبی می‌پردازند. اقوام این طبق‌ها را بر سر می‌گذارند و به خانه عروس می‌روند. مادر عروس نیز بعد از دریافت این طبق‌ها، هدایایی مانند پول، شیرینی، جوراب و دستمال را به آن‌ها تقدیم می‌کند.
طبق‌ها در اتاق مهمان قرار داده شده و از زنان فامیل برای صرف میوه و شیرینی دعوت می‌کند. در تبریز بعد از ازدواج دو زوج و در اولین یلدای زوج جوان در خانه‌شان. پدر عروس قبل از غروب آفتاب سهم دختر و دامادش را که شامل هندوانه، میوه، آجیل، شیرینی، یک قواره پیراهنی با کفش و چادری است روانه منزل آن‌ها می‌کند.
شب چله عروس در همدان
شب چله عروس یا یلدونه، هدایایی است که خانواده داماد برای خانواده دختری که تازه عقد کرده و هنوز ازدواج نکرده است می‌برند. خانواده عروس هم برای داماد در عوض پارچه پیراهنی و وسیله‌ای تهیه می‌کنند و به داماد هدیه می‌دهند.
مراسم شب یلدا عروس در خراسان
در خراسان نیز رسم و سنت شب چله عروس رایج است. در شب چله مردهای جوان خانواده داماد طبق‌هایی را به خانواده عروس تقدیم می‌کنند. این طبق‌ها شامل میوه، آجیل، شیرینی و لباس نو می‌باشد. مادر عروس نیز به رسم یادبود لباسی و یا پارچه‌ای را در سینی خالی می‌گذارد و به منزل داماد می‌فرستد. یکی دیگر از سنت‌های قدیمی که امروزه کمتر به آن توجه می‌شود سرحمومی در شب چله است. در این مراسم داماد در حمام مردانه و عروس در حمام زنانه به حمام می‌روند. رقص و پایکوبی و چوب بازی مراسم حنا بندان بعد از شستن و کیسه کشی داماد انجام می‌شود. داماد تا قبل از شب زفاف فقط در مناسبت‌های خاص و از جمله شب چله مجاز است تا شب در خانه عروس بماند.
شب چله عروس در مرکزی
مراسم شب یلدا در مناطق روستایی این استان، رسم چله عروس رواج دارد. خانواده داماد به خانه عروس هدیه‌هایی می‌فرستند. این هدایا در طبق‌هایی قرار داده شده و تزئین می‌شود و به همراه شام، میوه و شیرینی توسط پیکی برای عروس فرستاده می‌شود. در مقابل خانواده عروس نیز به‌عنوان تشکر هدایایی که معمولاً دستکش و یا جورابی پشمین است پیشکش می‌کنند.
شب چله عروس در اصفهان
اصفهان یکی از شهرهایی است که به این سنت پایبند بوده و به شاخ و برگ دادن به آن، این رسم را به‌صورت تجملاتی‌تر برگزار می‌کنند. در قدیم در شهر اصفهان، خانواده داماد هدیه یا خوانچه به خانه نوعروس می‌فرستادند. خوانچه‌ها شامل آجیل شب یلدا (کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی، جوزقند، انجیر و خرما). میوه شب یلدا (انار، هندوانه، سیب، گلابی انباری) و غذای شب چله (چنانچه مقدور باشد پلو ماهی و در غیر این صورت یکی از غذاهای محلی: مانند کوفته، گندی، دلمه، چرب و شیرین یا غیره) است. در کنار آن هدایایی برای عروس نیز در نظر گرفته می‌شود. در روزگار قدیمی‌تر صندوق‌هایی تهیه می‌کردند و از هر نوع میوه یک صندوق به خانه عروس می‌فرستادند .و در آنجا باهم جشن می‌گرفتند و صحبت می‌کردند و در صبح روز بعد میوه‌ها را در بین فامیل‌ها تقسیم می‌کردند.
مراسم شب یلدا عروس در قزوین
در قزوین نیز شب چله عروس به‌صورت سنتی ادامه دارد. خانواده داماد با فرستادن “خونچه چله” در کنار هدایای زمستانی به خانواده عروس احترام می‌گذارند. در این خونچه برای عروس پارچه، جواهر، کله قند و هفت نوع میوه مثل گلابی هندوانه، خربزه، به و سیب، با تزئینات زیبا قرار داده می‌شود.
شب چله عروس در لرستان
مراسم شب یلدا در لرستان رسم بر این است که خانواده داماد با فراهم کردن بساط مهمانی و هدایایی از عروس و خانواده عروس دعوت می‌کنند. این مراسم در خانه بزرگترها انجام می‌شود. درواقع بزرگان خانواده و فامیل با تهیه هدیه‌هایی برای تازه عروس‌ها از آن‌ها برای شرکت در مراسم شب یلدا دعوت می‌کنند.
سخن آخر
هدایای یلدایی عروس جنبه ی تشریفاتی دارد و اگر خانواده ای شرایط انجام این تشریفات را ندارد. نباید موجب دلخوری خانواده ی عروس شود. اخیرا این سنت پسندیده که به هدف باهم بودن پدیده آمده حالت تجملاتی به خود گرفته و با چشم و هم چشمی آمیخته شده است. که موجب می شود داماد هزینه ی هنگفتی را متحمل شود. در حالیکه نباید هدف اصلی این سنت که شادی و کنارهم بودن است را فراموش کرد.
پیشنهاد می کنیم در صورت تمایل مطلب غذاهای خوشمزه شب یلدا در شهرهای مختلف ایران را هم مطالعه بفرمایید.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.