قلعه کنجانچم مهران در ۱۵ کیلومتری شمال شهر مهران و در جاده ایلام- مهران در مسیر راه کربلا قرار دارد. این قلعه در سال ۱۳۲۶ هجری قمری بنا به دستور غلامرضاخان ابوقداره؛ آخرین والی ایلام و به عنوان قلعه زمستانی والی ساخته شده و دارای اتاقهای مرتبط به هم، حمام، برج نگهبانی و قسمت مسکونی و دیوانخانه میباشد. قلعه مزبور به قصد سکونت خاندان والی در فصل زمستان ساخته شد که مقر حکومتی خود را در آن قرار داد و برای گرفتن عوارض و مالیات از آن استفاده کرد.
این اثر تاریخی در ۲۲ تیر ماه ۱۳۹۷ با شماره ثبت ۲۷۴۳ بهعنوان یکی از آثار تاریخی ایران ثبت ملی شد. امروزه این قلعه با خلاقیت، ابتکار و بازاریابی مناسب به یکی از مراکز مهم گردشگری کشور تبدیل شده است.
قلعه های ایلام
استان ایلام در غرب ایران و غرب کوهستان وحشی زاگرس، با آب و هوایِ کوهستانی و نیمه گرم و جنگلهای بلوط یکی از مقاصد جذاب طبیعتگردی ایران است. اما جدا از طبیعت زیبا، جاذبههای تاریخی این استان هم کمتر دیده شدهاند. نشانهاش قلعه های تاریخی متعددی است که هنوز پابرجایند. از قلعه والی در شهر ایلام و قلعه پوراشرف و هزاردر در شهرستان درهشهر گرفته تا پشت قلعه آبدانان و قلعه سام در شهرستان شیروان چرداول نمونه هایی از این قلعه ها هستند.
معماری بنا
قلعه کنجانچم دارای ابعاد مستطیلی و در یک طبقه با زیرزمین ساخته شده است. قلعه به شیوه چهارایوانی با سقفهای قوسدار نیمدایره و طاق گهوارهای بنا شده است. قلعه سه ورودی دارد و دارای چهار برج دیدهبانی است. تمام اتاقهای قلعه به وسیله درهای تو در تو به هم وصل شده است و ارتباط ورودی به تمام اتاقها و حیات اصلی به وسیله راهروهای پوشیده صورت میگیرد. نمای خارجی آن از سنگ تشکیل شده است.
حمام قلعه کنجانچم نیز در پشت ساختمان قلعه ساخته شده است. این بخش از بنا شامل سه اتاق، یک راهرو اختصاصی و خزینه است که از طریق کانال و تنبوشههای سفالی آب آن تامین میشده است. مصالح به کار رفته در ساخت این حمام سنگ و گچ بودهاند. در طراحی قلعه فضاهای مختلف مورد نیاز مثل استراحتگاه، اندرونی، حرمسرا، اصطبل، سیاهچال، حمام، مطبخ و شاه-نشین و هشتی در نظر گرفته شده است. سرویس بهداشتی در فضای داخل برج نگهبان قرار دارد. مصالح به کار رفته در قلعه تماما بومی بوده و در همان محل تهیه شدهاند.
ورودی قلعه
در میانه طول جنوب شرقی قلعه، ورودی زیبایی با کمی شکستگی رو به بیرون وجود دارد که تاکید بیشتری را القا میکند. ورودی با نمایی با دو جرز پیش آمده در طرفین درگاه و دو طاقنمایی که جزرها را به دیواره اصلی قلعه متصل میکند زیبایی خاصی دارد. در پس درگاه، ورودی هشتی جای دارد که با چرخشی ۹۰ درجه به دالان ارتباطی منتهی به حیاط، متصل میشود. فضای ورودی شامل پیشتاق، درگاه، سکو و هشتی و… است.
قلعه کنجانچم، دارای معماری درونگراست و بیرونی آن کاملا ساده و فاقد هرگونه تزیین ساخته شده است. چهار برج دیدهبانی در چهار راس بنا، ساخته شده است. نصب کنگرههای دیدهبانی بر روی دیوار، داشتن دستانداز بلند دیوار از لبه خارجی و تعبیه نمودن سوراخهایی به صورت اریب برای نگهبانی و حراست از تمامی اضلاع قلعه به خوبی نمایان است و بنا را از یکنواختی خارج کرده است.
تزیینات قلعه
قاببندی اطراف طاقهای ورودی قلعه با آجر و سطح داخلی آن به صورت گلچین آجری در نقش حصیری نماکاری شده و در لبه قوس یک گره چینی آجری کار شده است. نمای سر در تمام اتاقهای قلعه که رو به حیاط مرکزی هستند، به همین روش، قاببندی و تزیین شدهاند. قاببندی آجری در نمای دیوار هشتی ضلع شمال شرقی و قوسهای نیمدایره از نوع گچی در فضاهای بین قوسها بخش دیگری از تزیینهای آجری در قلعه است. وجود گچبری در نقوش ساده، تلفیق خطوط و گلبرگهای ریز در اطراف طاقنماها و بدنههای دیوار قلعه، از تزیینهای داخلی اتاقهاست.
مرمت قلعه
قلعه تاریخی کنجانچم در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مرمت شد. تسطیح و رکلاژ سطوح خاکریزی و خاکبرداری پیها-پیکنی کانال کشی-تهیه و نصب بلوکهای بتنی جدولی با بندکشی. تهیه و اجرای بتن پشت جدول، تهیه و اجرای کرسی چینی، تهیه و اجرای لوله برق، تهیه و اجرای لوله آب، تسطیح و رگلاژ. مسیر دسترسی، آجرفرش اطراف قلعه همراه بندکشی و اجرای آبنما از جمله خدمات عملیاتی است که روی این قلعه انجام شد.
عملیات مرمت قلعه همچنین شامل دیوارچینی ضلع غربی، تعمیرات داخل اتاقها، مرمت حوض حیات، هدایت آبهای داخل به خارج قلعه و قسمتی از سقف قلعه میشد.
نحوه دسترسی
آدرس : استان ایلام، ۱۵ کیلومتری شمال مهران، جاده ایلام-مهران، مسیر راه کربلا
نظر کاربران :
قلعه زيبا وديدني است با معماري قديمي و جذاب يك قلعه تاريخي و چشم نواز