شاهدیه

شهرشاهدیه درشمال غربی شهریزد وطول شرقی ۵۴,۱۵ و۵۴,۱۸ درجه وعرض شمالی ۳۱,۵۵و۳۱,۵۸ درجه قرار گرفته است ومساحتی برابربا ۱۸.۲ کیلومترمربع رااشغال کرده است.

عوارض طبیعی :

شهرشاهدیه مابین دشت یزد-اردکان قرارگرفته است وارتفاع این شهر ازسطح دریا ۱۱۸۰تا۱۲۰۰متراست ووسعتی برابربا ۱۸.۲ کیلومترمربع رادربرمی گیرد.

وضعیت توپوگرافی:

شهردردشت قرارداردوشیب عمومی شهرازسمت شرق به غرب می باشد .متوسط ارتفاع درحدود۱۱۸۰مترازسطح دریاست که این رقم دربالاترین ارتفاع به۱۲۰۰مترمی رسد.

عوامل محدودکننده توسعه شهرشاهدیه:

شهرها ,زمینهای وسیع وگسترده ای رالازم دارند .این زمینها ازترکیب واحدهای مختلف توپوگرافی وژئومورفولوژی تشکیل می یابند .هراندازه که شهرها توسعه یابند وبه اطراف گسترش پیداکنند برخوردآنها باواحدهای گوناگون توپوگرافی وژئومورفولوژی همیشه باپویایی ودینامیسم محیط طبیعی درارتباط است. هرگونه اقدام درراستای توسعه,گسترش وعمران شهربه نحوی باپویایی ودینامیسم مذکورودرنتیجه باپدیده های ژئومورفولوژی ارتباط پیدا می کند.

کوهها,بیابان ها, کویرها,ودریاها ازمهمترین عوامل طبیعی درجلوگیری ازگسترش شهرها وحوضه های نفوذشهری به شمارمی روند.بااین همه بارشدفن آوری ازنقش بازدارنده آنها بیش ازپیش کاسته می شود.ازمیان کلیه عوارض جغرافیایی ,دشت ها وجلگه ها ,اقلیم وآبها (رودهاودریاها) ایجادوگسترش شهرها رابه شدت تحت تاثیرقرار می دهند. می توان گفت دشت ها وجلگه ها بستر مناسبی برای فعالیت گروه های انسانی درکانون های شهری به شمار می روند واقلیم مساعد ,وجودرودها ودریاهابرای آبیاری وحمل ونقل واستفاده ازآب وفرآوردهای دریایی می تواند زمینه ساز توسعه فزاینده ی شهرها گردند,ازسوی دیگربرخی عوارض طبیعی نیزگسترش شهررامانع می شوند.۱

عوامل محدود کننده توسعه شهری شاهدیه مجموعه ای ازعوامل گوناگون می باشد,ازیکطرف وجودباغات متعدددراین شهرکه درنقاط گوناگون شهرپراکنده است وازسوی دیگر وجودمسیرهای ارتباطی وترانزیت که دراطراف شهر ,شهررامحصور کرده اند.

مسائل اقلیمی:

براساس تقسیم بندی کوپن شهرشاهدیه دراقلیم گرم وخشک بیابانی واقع شده است.

بررسی وضعیت بارندگی طی دوره مطالعاتی ۱۵ساله درمنطقه شاهدیه ,حدود۶۴.۲ میایمتر می باشد که مقدار بسیاراندکی است.درهرصورت کمترین مقداربارندگی ۲۳.۳ میلیمتروبیشترین آن۱۲۶.۱ میلیمتر می باشد که اکثرا درفصل زمستان وبهاراست.همچنین میانگین درجه حرارت سالانه برابربا۱۸.۸می باشد .گرمترین ماه سال میانگین درجه حرارت برابربا۳۱.۵ درجه درتیرماه می باشدوسردترین ماه سال میانگین درجه حرارت ازدیماه تاتیرماه سیرصعودی وازتیرماه تا دیماه سیرنزولی دارد.

منابع ونحوه تامین آب شهر:

درگذشته بواسطه قنات وبعدهاهم به دلیل خشک شدن قناتها آب شهراز۴ حلقه چاه آب تامین می گردیده که ازکیفیت بسیارپایینی نیزبرخورداربوده است درحال حاضر هم آب مصرفی شهرازطریق طرح آبرسانی زاینده رودبه استان ,تامین میگردد.

ساخت شهر,سیمای کالبدی ومعماری غالب

شهرشاهدیه مانندهرشهردیگری بطورکلی ازیک الگوی ذهنی –اجتماعی ویک الگوی عملکردی تبعیت می کند الگوی ذهنی –اجتماعی درواقع نحوه برداشت ونگرش ساکنین شهرنسبت به کلیه شهرمی باشد .این الگومی تواندبرالگوی عملکردشهرکه آنرااصطلاحاالگوی ساخت شهر می نامندمنطبق بوده یاباآن اختلاف داشته باشد.

شهرشاهدیه به دلیل تنوع فرم دربخشهای گوناگون ,تنوع ساکنین وبنیادهای فرهنگی –اجتماعی وعواملی ازاین قبیل دارای یک الگوی ذهنی اجتماعی قوی است که درآن محدوده های منفصل ولی مشخص قابل شناسایی می باشد,که این محدوده ها به عنوان محله شناسایی شده است.شهرازسه محله به نامهای :ابرندآباد,گردفرامرزونصرت آبادتشکیل شده است که خود می تواندهرکدام یک ناحیه شهری محسوب گردد وخود غالبا متشکل ازچندزیرمحله کوچکتر می باشد.علاوه برالگوی ذهنی یک الگوی عینی نیزوجودداردمثل:منطقه کارگاهها,بافت قدیم و…۱

سیمای شهربا آب وهوای گرم وخشک خصوصیات مشابهی دارد .ساخت بافت قدیم که غالبا به سیمای شهر ویژگی خاصی می بخشد باخانه های ساده وخشتی ,بادگیرها وکوچه های تنگ وپرپیچ وخم ,وگذرهایی که مرکزمحلات رابه یکدیگر مرتبط می سازد.ساختمانها ی شهر معمولا یک طبقه هستندوعامل تابش درجهت دادن بافت قدیمی شهر بسیارموثربوده بطوریکه جهت خانه ها پشت به قبله ساخته شده است. .فرم پلانها معمولا به صورت شکل آنهاست تابتواندکمترین گرمای پلان رادرتابستان به داخل بکشاند ودرزمستان کمترین گرما رابه هدردهد.تناسبات معمولااز۱به۱.۳تا۱.۶است وجهت معمولا ۲۵درجه جنوب شرقی است .

اراضی کشاورزی:

یکی ازفعالیتهای عمده شهرشاهدیه فعالیت کشاورزی است.این فعالیت ازدیرباز یکی از عمده ترین نوع درآمدبوده است وموقعیت مکانی شهرباعث رشدوتوسعه آن بوده است. زمینهای شهرازنوع رسی شنی میباشد که جایگاه خوبی است برای تولیدانواع میوه های درختی.

سطح زیرکشت درشهرشاهدیه حدود۷۰۰هکتارمی باشد که ازاین مقدار۳۲۳هکتارآنزراعت و۳۷۲هکتارآنبه بخش باغداری مربوط مشود.۳

ویژگی های جمعیتی واجتماعی شهرشاهدیه:

شهرشاهدیه درسال۱۳۷۰باجمعیتی بالغ بر۱۰۰۰۰نفرجزونقاط شهری به شمارآمده است .جمعیت این شهربانرخ رشدی معادل ۲.۳۴ درصد درحال حاضر به بیش از۱۵۰۰۰ نفررسیده است.

همچنین جامعه شهری استان یزد درسال۱۳۷۰در۱۴نقطه شهری استواریافته بود که سهم آن ازجمعیت کل استان به حدود۶۷.۶درصد می باشد که یزدپرجمعیت ترین وشاهدیه کم جمعیت ترین آن بوده است.۳

شناخت تاریخچه شهرشاهدیه:

شهرمجموعه ی پیچیده ای ازروابط ومناسبات انسانی بامحیط است.دراین مجموعه نه تنها روابط انسانی بامحیط ازجایگاه ویژه ای برخورداراست بلکه روابط انسان ها,اندیشه های فکری وفلسفی آنان ,ویژگی های فرهنگی واجتماعی وازدیدگاه شهرسازی همواره موردبررسی قرارمی گیرد.بطورکلی شهرشاهدیه متشکل از۳ روستای بهم پیوسته ,که اکنون به دلیل وضعیت خاصی که پیدا نموده است به عنوان مجموعه شهری شاهدیه معرفی شده است.

۱-درمجمع التواریخ ایران ازابرندآبادبنام روستایی نزدیک شهریزد که دارای هوای معتدلی است نام برده شده است.

۲-سیدرکن الدین یزدی وخواجه رشیدالدین فضل ا… وزیرمشهور دوره مغول درآنجا اراضی وقفی داشته اندهمچنین درکتاب جامع الخیرات نیزنامی ازابرندآبادبرده شده است.

۳-وجودرباطی درابرندآبادکه وقفنامه آن به زمان صدرسعیدتاج الدین محمودکمال می رسد.

۴-وجودقلعه قدیمی ابرندآبادکه قدمت آنرا صدراسلام تخمین زده اند.

۵-نام ابرندآباددرجامع مفیدی ذکرگردیده است.

۶-وجودکوشک نودرزمان ابومسلم خراسانی درمحل قبلی قلعه قدیمی که ویران گشته احداث شده است.

۷- سنگ قبری که ازقرن۶ هجری بهاندازه ۶۵×۸۱ درقسمت تابستان نشین مسجدجامع نصب شده است.

۸- وجودمسجدجامع ودرورودی آن که ازساخته های قرن نهم هجری است.

۹- وجودتاریخ ۱۰۸۷ه مربوط به قبر میرزامفید۱ – همگی نشان ازقدمت تاریخی این خطه می باشد.

علل پیدایش شهرشاهدیه:

درپیدایش وشکل گیری شهرهای شرقی درخاورمیانه بطورعام وایران به طور خاص می توان به عوامل متعددی چون : عوامل سیاسی, اقتصادی, فرهنگی, اداری واجتماعی, عوامل طبیعی مانند:منابع آب, خاک, اقلیم, وضع ومقر جغرافیایی ودیگرشرایط اقتصادی , زیرساختهای ارتباطی , ویژگی های تاریخی وویژگی های جمعیتی ومسائل مذهبی اشاره کرد.۲

درارتباط باشهرشاهدیه میتوان گفت که عامل اصلی درپیدایش وتکوین شهر سیاست دولت به منظور جلوگیری ازرشدبی رویه شهرمرکز استان (یزد)ونیزمهاجرپذیری وخواست مردم بوده است.

۳-۱۲- ارزیابی امکانات رشدکالبدی وتوسعه شهر ,تعیین جهات ومراحل مختلف توسعه شهردرآینده:

شکل گیری وگسترش شهرها متاثراز۲ عامل طبیعی وغیرطبیعی است.اماعامل اصلی ایجادرشدوتوسعه شهرشاهدیه ناشی ازتصمیمات سیاسی وخواست مردم بوده است.بنیانگذاری رسمی شهرشاهدیه رامی توان ازسال۱۳۷۰ دانست وشهرداری نیزازهمین سال بطوررسمی شروع بکارکرد. وازاین موقع به بعدفعالیتهای ساخت وساز ,تحت نظارت این سازمان انجام شد. گسترش شهرشاهدیه درآینده بصورت پیوسته وبیشتر به سمت باغات خواهد بود .علیرغم آنکه دربسیاری ازنقاط شهرفضاهای خالی وبایروجودداردکه می بایست این فضاها درآینده وبه منظورایجادیکنواختی پرشوند.

وضعیت اقتصادی شهرشاهدیه:

نزدیکی این شهر به شهریزد براقتصادآن اثرگذاشته وشهررابیشتربه حالت خوابگاهی برای اهالی خوددرآورده است بطریکه نیروی کارزیادی ازشهرشاهدیه به یزد رفته وامرارمعاش می نمایند.همچنین وجود کارگاههای بافندگی ,پروفیل سازی ,کاشی وموزائیک سازی زمینه های صنعتی شدن شهررافراهم کرده است .میزان اشتغال شهرشاهدیه در۳دوره آمارگیری همواره سیرنزولی داشته ونرخ بیکاری دراین شهر۲.۹ درصد می باشد.بطورکلی بیشترین شاغلین دربخش صنعت مشغول کارمی باشند وبعدازآن کشاورزی ودامپروری ازاولویت برخوردارمی باشند.