حسینیه رحیمیان مشهد یکی از معدود بناهای تاریخی اطراف حرم امام رضا می باشد که در کوچه پس کوچه های اطراف این مکان مقدس واقع شده است . یکی از این بناهای تاریخی زیبا و از جاهای دیدنی مشهد که از عهد قاجار در بافت تاریخی مشهد همچنان برقرار مانده، حسینیه رحیمیان است.حسینیه رحیمیان مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، کوچه نواب صفوی ۷، کوچه عسگریه، پلاک ۵۴ واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۸۳ با شمارهٔ ثبت ۱۱۰۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
یکی از قدیمی‌ترین محلات مشهد، محله پایین‌خیابان است که میان محلات عیدگاه و نوغان قرار دارد. این محلات مراکز اصلی و اولیه تشکیل دهنده هسته تاریخی شهر مشهد بوده‌اند. حسینیه رحیمیان نیز با معماری خاص، زیبا و چشم‌نواز در این محله تاریخی واقع شده که نظر هر رهگذری را چه شهروند، چه مسافر به خود جلب می‌کند. این بنای تماشایی در اواخر دوره قاجار یعنی در زمان حاکمیت احمد شاه قاجار با ظرافت و اصول هرچه تمام ساخته شده است. سال دقیق ساخت بنا مطابق با کتیبه موجود در سردربنا به ۱۳۳۰ قمری برمی‌گردد.
از کهن ترین جسینه ها در مشهد مقدس حسینیه رحیمیان می باشد و به حکم نزدیکی با بارگاه رضوی زائر پذیرست . قدیمی ترین حسینیه مشهد هم محرم ها سیاه پوش است و دهه دوم این ماه هم شور و حال محرم را دارد. مالکیت این بنا متعلق به آقای رحیمیان بود که پس از فوت ایشان به وارثین تعلق گرفته است. طبق گفته مالک بنا این ساختمان توسط میرحسین یزدی معمار برای حاج محمد جعفر که از تجار سرشناس محله پایین خیابان بوده، ساخته شده است.
معماری حسینیه رحیمیان
این بنا دارای دو طبقه یکی همکف و دیگری طبقه فونانی می باشد . فرم کلی بنا شامل یک مربع می‌شود که با پلانی ساده و از ترکیب عناصر مستطیلی شکل ایجاد گردیده است. طرفین حیاط این پلان مربع پیش آمدگی وجود دارد. در قسمت ورودی حسینیه رحیمیان سکویی وجود دارد که به منظور نشستن و قرار دادن چای و صبحانه مستمعین روضه‌ها بر آن، ایجاد شده است. هر‌کسی در بدو ورود در این مکان پذیرایی می‌شد و سپس به اتاق مخصوص خود مراجعه می‌کرد.
این بنا شامل دو قسمت زمستان‌نشین و تابستان‌نشین می‌شود که هر کدام از این جبهه‌ها در دو طبقه و در دو طرف حیاط قرار گرفته‌اند. حسینیه رحیمیان چهار اتاق متفاوت دارد. اتاق بزرگ‌تر آن که معروف به شاه‌نشین بود، به بزرگان و رجال سرشناس محله اختصاص داشت. اتاق دیگر مخصوص مستمعین بازاری و دیگری مختص افراد عادی و مردم محلی بوده است. همچنین آخرین اتاق متصل به آشپزخانه، مخصوص بانوان بوده است؛ زیرا هنگام برگزاری مراسم عزاداری و سوگواری در اماکن مذهبی در گذشته و حال بانوان جایگاه خاص خود را دارا بوده اند. نمای اصلی بنا به آجرهای خاص برجسته‌ی نارنجی رنگ زیبایی مزین شده اند. این آجرچینی به اشکال هندسی خاصی صورت گرفته است و گاهی نیز در کنار پنجره‌های جذاب این بنای قدیمی از بریده کاشی نیز استفاده گردیده است.
اجزای باربر بنا از نوع دیوار آجری باربر و ستون‌های آجری و چوبی است. داخل دیوارها به‌صورت افقی از چوب جهت کلاف‌بندی بنا استفاده شده است. پوشش سقف بنا با استفاده از تیرهای چوبی به‌صورت تخت در فواصل ۴۰ سانتیمتر اجرا گردیده است. سالن مرکزی این بنای ارزشمند سقف شیبدار دارد. مصالح اصلی به‌کار رفته در ساخت بنای حسینیه تاریخی رحیمیان را می‌توان آجر، چوب، کاشی، خشت و گچ عنوان نمود. عناصر اصلی به‌کار رفته در بنا شامل طاق، قوس و تویزه می‌شوند. از آجر به‌عنوان پرکاربردترین مصالح دوره قاجار در بناهای تاریخی شهر مشهد، در دیوارهای باربر و غیر باربر، نماسازی، کف‌سازی و قرنیز پشت‌بام حسینیه رحیمیان استفاده شده است.
در دوره قاجاریه آثار آجری با نقوش متنوع و جدیدی رواج یافته بود. در این دوران از آجر و نقش‌دهی در آن در نمود نمای بناها هر چند که در متن آجر کاری‌ها به شکل گسترده و یا در حالت قالب‌سازی از نقش کاشی و کاربرد کاشی‌کاری و یا موارد دیگر استفاده شده است.
قابل ذکر است در این بنا از چوب برای پوشش سقف، تزیینات، ساخت در و پنجره و از گچ برای تزیینات سر ستون‌ها، دیوارها و سقف استفاده شده است. ملات‌های اصلی به‌کار رفته در بنا عبارتند از گچ، کاهگل، ساروج، ملات ماسه آهک و شفته آهک که از گچ برای اندود دیوارهای داخلی و سقف‌ها، از کاهگل برای اندود بام، از ساروج برای دیوارچینی زیرزمین و از ملات ماسه آهک برای دیوارچینی محوطه استفاده شده است. عناصر اصلی به‌کار رفته در این اثر ارزشمند تاریخی نیز شامل طاق، قوس و تویزه می‌گردند و فضاهای بنا به سه بخش فضای باز (حیاط) ، فضای بسته (اتاق‌ها) و فضای زیرزمین تقسیم می‌کردند. سبک معماری این بنا در حسینیه‌های تاریخی چهارباغ اصفهان و کوچه ایران در تهران قابل مشاهده است.
کاربری حسینیه رحیمیان در ابتدا مسکونی بوده و بعدها به حسینیه تبدیل شده است. در برخی از حسینیه‌های مشهد مانند حسینیه رحمیان، به‌دلیل اینکه ایام سوگواری تنها در زمان‌های مشخصی از سال برگزار می‌شود در مابقی ایام به‌عنوان زائرسرا و مهمانسرا استفاده می‌گردد تا علاوه‌بر اینکه هزینه‌های مرتبط با بنا در زمانی که کارکرد خاصی ندارد تامین شود، مکانی مناسب برای مهمانان شهر مشهد با درآمد پایین باشد.
حسینیه رحیمیان در دسته اول قرار می‌گیرد و همچنان با گذشت بیش از ۱۰۰ سال از ساخت این بنا، در دهه دوم محرم در این مکان مراسم عزاداری و سوگواری امام حسین (ع) به سبک قدیمی خود برگزار می‌شود. در این حسینیه مراسم عزاداری متفاوت‌تر از سایر حسینیه‌ها اجرا می‌شود؛ زیرا عموم این اماکن مراسم مذهبی خود را از غروب آفتاب شروع می‌نمایدند اما در حسینیه رحیمیان به جهت اینکه در زمان قدیم و در هنگام ساخت این بنا روشنایی کافی وجود نداشت، اینگونه مراسم‌ها از صبح زود آغاز می‌شود و تا غروب ادامه پیدا می‌کند.
این بنا در طول عمر خود دچار دخل و تصرفاتی گشته؛ اما هیچ الحاقی صورت نگرفته است. با توجه به ناپایدار بودن بنای جنوبی و احتمال ریزش آن، این قسمت از حیاط اصلی توسط شهرداری تخریب شده و از آن به‌عنوان پارکینگ عمومی استفاده می‌شود. این مسئله به هویت بنا آسیب جدی وارد نموده است. در طبقه همکف نمای آجرکاری روکش سیمان شده و آجرهای لبه دیوار جهت جلوگیری از ریزش با گچ مهار شده‌اند. بخش‌هایی از کف راهرو داخلی و حیاط موزاییک فرش گردیده است. این بنا حوض لاجوردی زیبایی در حیاط کوچک خود داشت که این حوض نیز تخریب شده است.
بخشی از سقف اتاق شاه‌نشین حسینیه هم دچار ریختگی است و چوب‌های سقف آن مشاهده می‌شود و در صورت عدم اجرای اقدامات اضطراری بعید نیست که بر اثر بارندگی به بخش‌های دیگر آن نیز آسیب‌های جدی وارد شود. بخش‌های فرسوده تزیینات آجری، آیینه شکسته روی دیوار حیاط، طناب‌های رخت‌آویز، سیم‌های برقی که بدون رعایت اصول نما در همه بخش‌های نمای این بنا مشاهده می‌شود.
همچنین دیوارهای نمور و کانال کولر بزرگی که در نمای اصلی به کار رفته، به منظر این بنا آسیب زیادی وارد کرده است؛ اما تاکنون مرمت اصولی در بنای حسینیه رحیمیان به واسطه آسیب‌های وارد شده در گذر زمان و به‌دلیل عوامل مختلف، صورت نگرفته است و این بنای ارزشمند نیازمند حفاظت و اقدامات اصولی جهت نگهداری و ادامه حیات است تا بتوان از وجود این بنای ارزشمند متعلق به عهد قاجار در سال‌های آتی نیز بهره‌مند شد.
آدرس:مشهد، خیابان نواب صفوی، نواب صفوی۷ (کوچه عسکریه)، پلاک ۵۴
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.