محوطه باستان شناسی تل سفیدک حاجی آباد که در دشت مرکزی و شمال حاجی آباد واقع شده است ، متعلق به دوره ساسانیان است. این منطقه که شامل آثاری از خانه های اشرافی دوره ساسانی است، اهمیت ویژه و جهانی دارد. آثار بدست آمده شامل گچبریهای زیبا، سفال و تعدادی تندیسهای گچی است که به شکل خاصی ساخته شده و شکل نخستین خود را همچنان حفظ کرده اند. هم اکنون این تندیس ها در موزه پارس استان فارس نگهداری می شوند.آشکار شدن قطعات پُرشمار گچبری هنگام فعالیت های باستان شناسی نشان داد که محوطه از دیدگاه باستان شناسی در خور توجه است؛ پس از آن مرکز باستان شناسی ایران در زمستان سال ۱۳۵۶ نخستین کاوش های علمی را به سرپرستی زنده یاد مسعود آذرنوش در آنجا سامان داد.
کاوش های هیئت مرکز باستان شناسی ایران در بنایی که بعدها « خانۀ اربابی» حاجی آباد نام گرفت، موجب شد مجموعه ای با ارزش از معماری و هنر دورۀ ساسانی، که بر اثر ناآگاهی و بی توجهی ساکنین در معرض ویرانی کامل قرار داشت، نجات یافته و نتیجه آن به گونه ای شایسته و علمی در قالب کتابی منتشر شود.
شهرت جهانی تل سفیدک
اهمیت تل سفیدک حاجی آباد و یافته های بدست آمده از کاوش آن توسط زنده یاد آذرنوش باعث شد تا این محوطه شهرت جهانی بیابد و از جمله محوطه های مهم در شناخت دوره ساسانی باشد و به همین دلایل در تعیین عرصه و حریم این محوطه با حساسیت ویژه ای برخورد شد. این به آن معنا است که بخش هایی به عنوان عرصه محوطه باستانی شناخته شود که دارای آثار باشد و محوطه در خارج از خط تعیین شده عرصه چه در سطح و چه زیر سطح عاری از هر گونه آثار باستان شناختی باشد.
این مهم در محوطه هایی که در زمین های با ارزش مانند زمین با کاربری مسکونی، باغ و کشاورزی حساسیت بیشتری دارد.زمین های کشاورزی محوطه را محصور کرده و گاهی به درون عرصه نیز تجاوز می کنند.
افزایش ارزش روز افزون تل سفیدک
این مجموعه تاریخی امروزه در حاشیه شهر حاجی آباد و انتهای بلوار امامزاده قرار گرفته است و رفته رفته به ارزش این زمینها در این شهر که اخیرا مرکز شهرستان زرین دشت شده افزوده می شود از این رو این محوطه در معرض تخریب بیشتری قرار گرفته است.به منظور گمانه زنی برای تعیین عرصه و حریم محوطه تل سفیدک، ابتدا از محوطه و زمین های اطراف آن به شعاع تقریبی ۳۰۰ متر نقشه توپوگرافی(نمایش ناهمواری‌های سطح زمین) تهیه و سپس بر روی نقشه عوارض غیر طبیعی و موقعیت گمانه ها مشخص شد.
خانه ای متعلق به اشراف زادگان
بقایای برجای مانده در تل سفیدک در واقع یک خانه دوره ساسانی است که به دلایلی از جمله ساختار و تزیینات به احتمال قریب به یقین متعلق به اشراف زاده ها یا به قولی ‘اربابی’ بوده است. اگرچه تنها آثار دیوارها ـ طاقچه ها و ته ستون ایوان ورودی بنا باقی مانده است ولی وجود آثار مکشوفه آن در شناخت تاریخ هنر و معماری و مذهب دوره ساسانی اهمیت زیادی دارد.این بنا از لحاظ کارکردی دارای سه قسمت مجزا بصورت واحدهایی با اتاق و حیاط مجزا بوده است.
در بخشی از بنا (اتاق ۱۱۴) وجود نقاشی های دیواری و گچ بری های منحصر به فرد از جمله تصاویر صلیب شکسته در کنار مجسمه های ایزدبان و آناهیتا که در طاقچه های یک اتاق قرار داشته نشان می دهد که در این بنای مسکونی احتمالاً مکانی بعنوان محل نیایش وجود داشته است و دکتر آذرنوش از آن بعنوان نیایشگاه ساختمان نام برده است.
وجود مجسمه نیم تنه شاپور دوم که در سالهای ۳۰۹ تا ۳۷۹ میلادی حکومت می کرده نشان می دهد که در دوره ساسانی همبستگی میان دین و دولت وجود داشته و ایرانیان باستان به مسائل مذهبی و انجام مراسم و نیایش های دینی اهتمام ویژه ای داشته اند.به گفته این باستان شناس، خانه اربابی حاجی آباد احتمالا در سال ۳۶۳ میلادی یا حوالی آن ساخته یا دوباره تزیین شده است.کاوش و گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تل سفیدک حاجی آباد مرکز شهرستان زرین دشت استان فارس ، به سرپرستی مشترک سیده سمیرا جعفری و محمدحسن پاک نژاد با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.