انواع غارها در ایران

امروزه تعداد غارنوردان غیرحرفه ای از غار نوردان حرفه ای بیشتر است . اینان کسانی هستند که بیشتر به جنبه های تفریحی و ورزشی غار نوردی بیشتر توجه داشته و جالب این که بیشتر غارها نیز توسط این غار نوردان غیر حرفه ای کشف شده است . این علاقمندان غالبا کوهنوردانی هستند که علاقه به ماجراجویی بیشتری دارند . باید در نظر داشت غارها مکان های دور از دسترس و وحشتناکی نیستند . غارها از جمله شگفتی های طبیعت به شمار می روند .مهمترین غارهایی که توسط غار نوردان غیرحرفه ای و یا به صورت توریستی مورد بازدید قرار می گیرند عبارتند از : غار علیصدر ، رودافشان ؛ کتله خور ، قوری قلعه و…
در این مطلب سعی شده است تا غارها از نظر شرایط بازدید طبقه بندی شوند . این طبقه بندی در برنامه ریزی سفر به آنها کمک خواهد نمود. غارهای هر استان همراه با درجه سختی آن در بخش جاذبه های هر استان آورده شده است .
غارهای دسته اول : این غارها نیاز به هیچ گونه تجهیزات فنی نداشته و بیشتر بازدید کنندگان می توانند با رعایت حداقل ملاحظات ایمنی به آن مراجعه کنند . این دسته شامل غار علیصدر ؛ قسمتی از غار قنری قلعه د رپاوهن ، کتله خور در زنجان و چال نخجیر در استان مرکزی است .

غارهای دسته دوم : دسته ای از غارها هستند که نیاز به مهارت های فنی غارنوردی ندارند ولی برای کودکان مناسب نمی باشد . استفاده از کلاه ایمنی ،چراغ پیشونی و کفش ولباس مناسب در این گونه غارها ضروریست . بطور مثال غار رود افشان ، بورنیک ، مغان در خراسان .

غارهای دسته سوم : غارهایی هستند که در بخشی از آن نیاز به استفاده از طناب و یا تجهیزات تخصصی غار نوردی است اما افراد لازم نیست که در استفاده از این تجهیزات متبحر باشند ( ولی الزاما باید با راهنمایی آشنا به فنون کوهنوردی وارد غار شوند تا به بازدید کنندگان در استفاده از تجهیزات کمک کنند این شرط لازم برای ورود به تمامی غارهاست و تنها در اینجا صدق نمی کند ) مانند غار یخ مراد در جاده چالوس و طرنگ در کرمان

غارهای دسته چهارم : غارهایی هستند که تنها غارنوردان آموزش دیده و با تجربه با تجهیزات کامل فنی غارنوردی امکان ورود به آن را دارند . در این مورد نیز می توان به غارهایی چون پراو کرمانشاه ۷۰۰ متر و غار سم در سمنان ۴۰۰ متر و کودچال در سنقر ۲۱۵ متر اشاره نمود.

عوامل مختلفی باعث پیدایش و شکل گیری غارها می شوند.این عوامل می توانند فرایندهای شیمیایی، فرسایش آب، نیروهای زمین ساختی (تکتونیکی)، میکروارگانیسمها، فشار، تاثیرات اتمسفری، حفاری های انسان و … باشند. غارها را می توان از جنبه های گوناگونی دسته بندی کرد، که در ذیل به اجمال به آنها می پردازیم:

۱- از نظر جنس سنگهای محیطی:

غارهای آهکی (سنگ آهک، دولومیت، ماربل)
غارهای گچی
غارهای گدازه ای (ماگمایی)
۲- از نظر ریخت شناسی (مورفولوژی) و ساختار هندسی:

غارهای افقی که شامل تونلهای افقی نزدیک به هم هستند.
غارهای شکافی که شامل تنها یک شکاف در سنگ یا صخره هستند.
غارهای عمودی که شامل چاه یا چاههایی هستند که با هم مرتبط هستند و فاصله نزدیکی به هم دارند.
سیستمهای غاری که بخاطر بزرگی ویژگیهای مختلفی را با هم دارا هستند.
تفکیک غارهای افقی و عمودی صرفا برای غارهای کوچک است که در آنها یک تونل و یا یک چاه وجود دارد در اکثر غارها، بخاطر فضای بزرگ و تعدد تونلها و چاهها، سیستم غاری وجود دارد.

۳- از نظر زمان پیدایش:

غارهای اولیه که در فضای بین سنگها و صخره ها (در زمان شکل گیری آنها) بوجود می آیند مانند تونلهای گدازه ای یا غارهای توفا (Tufa)
توفا :سنگهای رسوبی هستند که از رسوب لایه های نازک کربنات کلسیم یا به مقدار کمتر سیلیس در اطراف چشمه های آب شور و یا به صورت پوششی در اطراف استالاکتیت ها یا استالاگمیت ها تشکیل می شوند.
غارهای ثانویه که بعد از پیدایش سنگها و صخره ها و در اثر عوامل غارزا بوجود می آیند، اکثر غارهای جهان جزو غارهای ثانویه محسوب می شوند.
غارهای رده سوم که بر اثر متلاشی شدن غارهای دیگر بوجود می آیند.
۴- از نظر عمر سنگ:

این دسته بندی برای غارهای آهکی بکار می رود، آهک، سنگی رسوبی است و یکی از مشخصه های اصلی آن، زمان پیدایش می باشد.

آهکهای جدید (اخیر) یا توفا که در سراسر جهان یافت می شوند.
آهکهای ژوراسیک
آهکهای دونین (Devonian)
ژوراسیک یکی از دوره ها در دوران دوم زمین شناسی است، طول دوره ژوراسیک ۶۰ میلیون سال است.
دونین یکی از دوره ها در دوران اول زمین شناسی است، دوره دونین از ۴۰۸ تا ۳۶۰ میلیون سال پیش به طول انجامیده است.

۵- از نظر روش شکل گیری:

در اکثر منابع و مراجع داخلی، دسته بندی خاصی صورت گرفته است، که در این قسمت به آن می پردازیم، در این دسته بندی غارها به دو گروه زیر تقسیم می شوند:

۱- غارهای طبیعی
۲- غارهای دستکنده (دست کن، مصنوعی)

البته شاید بتوان گروه سومی هم در نظر گرفت و آن گروه غارهای طبیعی-دستکنده (مانند غار کرفتو) می باشد. این نوع غارها معمولا منشاء طبیعی دارند که بعدها توسط بشر و برای مقاصد گوناگون حفاری و حجاری شده اند، ولی با توجه به اینکه می توان این نوع غارها را از زاویه غارهای طبیعی و دست کنده به تفکیک بررسی کرد از ذکر تفصیلی آنها صرفنظر می کنیم.