آلندق به عنوان یکی از اجزای پوشش بانوان متاهل قوم قزلباش ساکن استان گلستان با گسترش زندگی ماشینی در آستانه فراموشی کامل قرار داشت اما تعهد یکی از زنان هنرمند ساکن مینودشت، این هنر را بار دیگر به جمع ملزومات مورد استفاده بانوان این قوم به خصوص در زمان جشن و مراسمات شاد بازگرداند.
گلستان به سبب تنوع جمعیتی گسترده و اقوام مختلف، غنی از فرهنگ‌های فراوان است که دامنه تولید انواع پوشاک را در این استان متنوع‌تر از سایر مناطق می‌کند.
آلندق قزلباش یا پوشش سر، سنبلی از قدمت و جایگاه فرهنگ و هنر در این قوم ساکن گلستان به شمار می‌رود که در آن هنرمندان که اغلب از بانوان بودند نقش و نگارهای برگرفته از فرهنگ قوم خود را بر روی پارچه‌های ابریشمی خلق می کردند.
با پیگیری فراوان یکی از استادکاران قزلباش دوخت آلندق را در شرق گلستان پیدا کردم و برای رسیدن به خانه او راهی یک روستا در مینودشت شدم.
نامگذاری کوچه‌های این روستا با نام “بهشت”، یکی از نشانه‌های همزیستی مردم القجر با طبیعت این روستای کوهستانی است.
از چند کودک که با گردو و سنگ مشغول بازی هستند، آدرس خانه خانم رقیه قزل‌سفلو را می‌پرسم . با تعجب به هم نگاه کردند گویی را اشتباه آمدم . دوباره پرسیدم : ” خاله رقیه، همون خانم هنرمند” این‌بار اسم رمز را درست گفتم چون هر سه نفر با اشتیاق دست را به سمت کوچه “بهشت پنجم” نشانه گرفته و گفتند: “همون در بزرگ سبز.”
دستم را روی زنگ در خانه خاله رقیه گذاشتم . به فاصله کوتاهی در باز شد و وارد خانه شدم . خانه که نه انگار به بهشت رسیدم. عطر گل محمدی کاشته شده در اطراف خانه، درختان میوه و گل‌های روی ایوان با همراه با نم‌نم باران در یک روز سرد زمستانی، خانه مادربزرگ را برایم تداعی کرد. محو خاطرات دوران کودکی بودم که صدایی گرم از روی سکو مرا به خود آورد ” چقد دیر اومدی . نگرانت شدم دخترم”.
با لبی خندان و چهره گشاده سلامم را با مهربانی پاسخ داد و مرا به درون خانه دعوت کرد . درون خانه حکایت از گنجینه های هنر دست گذشتگان خاله رقیه دارد. جای جای دیوار خانه پر از هنرهای دستی با پارچه ابریشم است و یادگاری‌های مادر و مادربزرگ خاله رقیه روی دیوار، تاریخچه این خاندان هنردوست را به نمایش می‌گذارد.
خاله رقیه ۶۹ سال دارد و استاد هنر دوخت آلندق و همچنین احیاگر این هنر فراموش شده است که این هنر را از مادرش آموخته و پس از سال‌ها گوشه‌نشینی، تصمیم گرفت این هنر را بار دیگر زنده کند.
این هنرمند گلستانی با چایی داغ و کسمک (آبنبات محلی) در حالی که از ما میزبانی می کرد با گویش قزلباش گفت: آلندق، میراث قدیمی و هویت زنان قزلباش است که بخشی از تاریخ و فرهنگ این قوم به‌شمار می‌رود و ریشه در سنن مادران و مادربزرگان ما دارد.
خاله رقیه در حالی که ابزار کار دوخت آلندق را در دست گرفته افزود: زنان مینودشتی و به خصوص قوم قزلباش، در سال‌های اخیر بار دیگر به استفاده از آلندق روی آورده‌اند و از آن در مجالس و حتی محافل خانوادگی استفاده می‌کنند.
وی گفت: در گذشته زنان متاهل بدون آلندق اجازه خروج از خانه را نداشتند اما کاردکرد این پوشش در سال‌های اخیر تزئینی است.
وی با یادآوری خاطره‌ای گفت: سال‌ها قبل و مدت کوتاهی پس از ازدواج، یک روز بدون آلندق از خانه بیرون رفتم. دایی بزرگ به محض این که مرا دید با عصبانیت از من خواست به خانه برگردم و آلندقم را روی سرم بگذارم. بعد از آن دیگر بدون این پوشش جایی نرفتم.
وی بیان کرد: برای دوخت آلندق بر خلاف گذشته به جای نخ ابریشم از کاموا استفاده می‌شود و بخاطر ظریف‌دوزی هنرمندان قزلباش با نخ‌های رنگی، نقوش و نگاره‌های زیبایی در حال تولید است.
خاله رقیه اظهار داشت: این پوشش زنانه که بانوان آن را زیر روسری می گذاشتند تا موها را محکم و ثابت نگه‌دارد، نشانه ازدواج دختران قزلباش بود.
وی خاطر نشان کرد: آلندق یکی از هنرهای سنتی و صنایع دستی قدیمی و اصیل زنان قزلباش است که علاوه بر نشانه تاهل، وسیله‌ای برای تزئین پوشش ظاهری و رعایت حجاب بود.
وی گفت: آلندق با رنگ و طرح‌های مختلف مانند کلاه، موهای زنان را تا پیشانی می‌پوشاند و اینطور که شنیده‌ام، استفاده از آن پس از فرمان کسف حجاب رضاشاه در زنان قزلباش بیشتر شد.
خاله رقیه افزود: در گذشته، آلندق ، یکی از وسایل اصلی جهیزیه دختران بود که پس از سال‌ها بار دیگر دختران قزلباش با آن آشتی کرده و به مصرف آن روی آورده اند.
کارشناس ثبت میراث ناملموس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گلستان هم به ایرنا گفت: پرونده مهارت سنتی تهیه آلندق یا همان پوشش سر زنان متاهل قزلباش با جمع‌بندی اطلاعات، تهیه عکس و فیلم مستند پس از تائید شورای ثبت استان به وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ارسال شد و در ۲۲ آبان ماه امسال به ثبت ملی رسید.
مریم منصوری افزود: بانوان قزلباش مانند گذشه این پوشش را در فضاهای عمومی استفاده نمی‌کنند اما در مراسم، مجالس و مهمانی‌های سنتی استفاده از آن در حال گسترش است.
وی اظهار کرد: رونق استفاده از این پوشش می‌تواند جذابیت بسیاری برای گردشگران داشته باشد.
وی بیان کرد: در موزه مینودشت پوشش زنان قزلباش به همراه آلندق برای معرفی و بازدید عموم مسافران و گردشگران به نمایش گذاشته شده است.
استان گلستان دارای یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر جمعیت متشکل از اقوام و مذاهب گوناگون است که در شمال کشور قرار دارد و پیشینه تاریخی بیش از ۷ هزار ساله دارد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.