جشنواره فرهنگ اقوام، فرصت معرفی صنایع دستی گلستان

به گزارش ایرنا، جشنواره فرهنگ اقوام در گلستان توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان از ۱۱ سال قبل به اجرا در می آید و هر ساله استقبال از این جشنواره رو به افزایش است.
از سال گذشته، علاوه بر گرگان، شهرستان گنبدکاووس نیز میزبان برگزاری این جشنواره است و امسال دوازدهمین جشنواره بین المللی فرهنگ اقوام از ۲۹ آبان در گرگان آغاز شده و تا دوم آذر ادامه دارد و پس از آن از چهارم تا هفتم آذر در گنبدکاووس در شرق استان گلستان برگزار می شود.
استان گلستان واقع در شمال کشور با قدمت تاریخی و جای دادن اقوام و پیروان مذاهب گوناگون در کنار هم باعث شده تا هنرمندان و صنعتگر و مستعد و با ذوق در حوزه صنایع در این خطه رشد کرده و امروز دیده شدن تولیدات این هنرمندان می تواند فرصتی برای رونق گردشگری استان شود.
براساس گزارش اخیر سرپرست معاونت صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان، این استان دارای ۳۰ هزار هنرمند درحوزه صنایع دستی است که ۲۲ هزارو ۱۸۶ نفر آن ها شناسایی شده اند و ظرفیت بزرگی برای تولید انواع صنایع دستی به شمار می روند.
مریم حاجی ابراهیمی می گوید: اکنون در این خطه ۲۸ رشته صنایع دستی بومی و حدود ۷۰ رشته صنایع دستی غیربومی وجود دارد که ۴۵ محصول تولیدات هنرمندان، نشان ملی مرغوبیت و ۹ محصول نیز مهر اصالت بین المللی دریافت کرده است.
در این گزارش به معرفی تعدادی از تولیدات صنایع دستی گلستان پرداخته می شود.

*قالیبافی
گلستان واقع در شمال کشور از دیرباز مهد تولید فرش های دستبافت از جمله فرش ترکمن بوده و طبق آمارها حدود ۷۰ هزار بافنده فرش در این منطقه فعالیت دارند؛ از مجموع آمار فعالان بخش قالیبافی در استان طبق گزارش مسوولان سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان، حدود ۳۱ هزار نفر دارای کارت شناسایی این هنر صنعت هستند.
تمرکز بیشتر واحدهای فعال در صنعت فرش در شهرهای گنبدکاووس، بندرترکمن، آق قلا و کلاله است که در این میان گنبدکاووس با داشتن ۳۰ درصد سهم تولید، بزرگترین تولید کننده این بخش است.
قالیبافی در استان گلستان که بیشتر نزد زنان و دختران ترکمن رایج است، نقش فرش اصیل ترکمن ذهنی یا حفظی بافت است و زنان ترکمن در تولید این دستبافت، آرمان ها و اندیشه هایشان را با رنگ های دلخواه بر روی تار قالی گره می زنند تا تابلویی زیبا و مانا پیش روی بینندگان قرار دهند.
بر روی فرش دستباف ترکمن بیش از ‎ ۸۱۱طرح و نماد بافته شده است، طرح هایی که ترکمن ها در بافت فرش به کار می برند، بیشتر شکسته و هندسی بوده، زمینه این نوع قالی ها مزین به کتیبه ها و یا قاب های لوزی شکل است که به کمک خطوط متقاطع به هم ارتباط یافته اند.
مهم ترین نقوش و گل هایی که در بافته های ترکمن مورد استفاده قرار می گیرد، عبارت از ماری گل، قفسه گل، درناق گل، تکه گل، انسی، قزل ایاق، تونیک گل، قوش گل، آوغان گل، پنجاراگل، آق نقش، گل پنجه و ارساری گل است.
فرش های ترکمن در اندازه هایی بین یک تا ۱۲ مترمربع و در رنگ های قرمز لاکی، آبی سرمه ای، سبز پر رنگ، سفید و بژ بافته می شود و رنگ هایی که اینک به فرش دستباف ترکمن اضافه شده شامل طوسی، دارچینی، عبایی، قهوه ای روشن، قهوه ای تیره، طلایی، نخودی و آبی آسمانی است.

* ابریشم بافی
از حدود یک قرن پیش هنر و صنعت ابریشم بافی در مناطق شرق استان گلستان و متناسب با ویژگی های اقلیمی بویژه در شهرستان های مینودشت، گالیکش و رامیان به فعالیت خود ادامه می دهد. تهیه و تولید پارچه های ابریشمی مستلزم طی مراحل مختلف از جمله نوغانداری ـ نگهداری از تخم ابریشم برای تولید پیله است که از سوی بانوان تولید و روانه بازار می شود.
پرورش کرم ابریشم همه ساله در اوایل فصل بهار با توزیع جعبه تخم نوغان در استان گلستان آغاز می شود و نوغانداران پس از ۴۵ روز نسبت به برداشت پیله تر اقدام می کنند.
طبق گزارش سازمان جهادکشاورزی گلستان، سطح توتستان های این استان ۱۴۰۰ هکتار می باشد که شهرستان های مینودشت ، گالیکش ، رامیان و گرگان بیشتر مکان های پرورش کرم ابریشم در این خطه شمالی محسوب می شوند.
انواع دست بافته های سنتی ابریشمی شامل شال و روسری، چادرشب، دستمال است.

*سوزن دوزی
سوزن دوزی در استان گلستان عمدتا در میان دو قوم ترکمن و بلوچ مشاهده می شود. سوزن دوزی در میان اکثریت خانواده های ساکن در مناطق ترکمن نشین از سابقه ای نسبتا طولانی برخوردار است
دختران و زنان این اقوام سوزن دوزی را با استفاده از رنگ های متنوع و شاد بر روی یقه، سر آستین و حاشیه های جلوی پیراهن و روی سینه پیراهن های سنتی که به ‘دون’ (don) معروف است، انجام می دهند.

*جواهرات ترکمن
از میان عشایر ایران، هیچ یک همانند ترکمن ها، هنر جواهر سازی را به کمال نرسانده اند. زنان ترکمن از کودکی با انواع زیورهای طلا، نقره و سنگهای تزئینی آشنا شده و خود را با آن می آرایند.
استفاده از زیور در نزد ترکمن ها نه تنها جنبة خود آرایی و تزیینی داشته و دارد، بلکه از جنبه اقتصادی و فرهنگی نیز حائز اهمیت بوده است.
از نظر فرهنگی، زیور آلات ترکمن ها به واسطة آویزهای مختلف در هنگام حرکت، ایجاد سروصدا می کرده است که بیانگر قسمتی از فرهنگ آنها است. طلسم ها و طومارها که حامل ادعیه می باشند و قاب های قرآن که به گردن می آویزند، جنبه های اعتقادی استفاده از زیور آلات نزد ترکمن ها را روشن می سازند.
زنان ترکمن علاوه بر زیورهایی که به کلاه و روسری خود می آویزند، برای تزیین موهای خود نیز زیورهایی خاص دارند. به طور مثال سکه ها و اشکال هندسی نقره ای به وسیلة حلقه های نقره ای به یکدیگر وصل می شوند و در لابه لای موها بافته می شوند و یا نقش های قلبی شکلی که به وسیله رشته ای بین دو بافته مو در پشت سر وصل می شود و گاهی بلندی آنها تا کمر می رسد.
از تزئینات گردن و سینه، گل یقه، گوشواره، دستبند، تلفیقی از انگشتر و دستبند، تزئینات پیراهن، کت و نیز تزئینات خاصی که برروی وسایل مورد استفادة زنان نظیر شانه، انگشتانه و ابزار نخ ریسی انجام می گیرد را می توان نام برد.

*نمدمالی
به دلیل داشتن شرایط آب وهوایی واقلیمی مناسب و وجود مراتع وچراگاه ها در استان گلستان، دامپروری وپرورش گوسفند بسیار مورد توجه است، وبه همین سبب شرایط پرداختن به نمدمالی مهیا بوده و زنان نمدمال بیشتر در فصل بهار و تابستان بعد از چیدن پشم گوسفندان، به نمدمالی می پردازند.
نمد عمدتا برای پوشش کف خانه به کار می رود؛ نمد در میان فارس ها و ترکمن ها انواع مختلفی بر اساس نوع کاربرد آن دارد.

*پلاس بافی
قالی بدون پرز و از نوع فرشینه های گره دار است که ‘ مخمل’ و’ ماهوتی’ نیز نامیده می شود .
سراغ بافت این صنایع دستی را در استان باید در حوزه شهرستان مینودشت، رامیان، کلاله و شهرها و روستاهای ترکمن نشین گرفت.

*گلیم بافی
نوعی فرش بدون پرز است که در ابعاد مختلف و مطابق سلیقه بافنده، بافته می شود و عمدتا برای پوشاندن اسب، زین اسب و خورجین به کار می رود . اندازه بزرگتر آن جهت پوشاندن کف اتاق یا ‘ اوی (oy) ‘ آلاچیق ترکمن استفاده می شود.
نقش گلیم معمولا با طرح های هندسی و خطوط مستقیم و شکسته، شکل می گیرد.
تولیدات صنایع دستی هنرمندان خطه گلستان علاوه بر نمایشگاه ها، بیشتر در بازارهای مینودشت و رامیان ( تولیدات ابریشم)، بازارهای گنبدکاووس، کلاله، آق قلا و ترکمن (فرش دستباف، پشتی و زیورآلات ترکمن) دیده می شود.