آرامگاه بابا رکن الدین اصفهان یکی از همان بناهای تاریخی و یکی از اماکن دیدنی اصفهان است که قرنها محل راز و نیاز عارفان و عالمان بسیار بوده و در نزد مردم این دیار از اهمیت بالایی برخوردار است.تخت فولاد قدیمی ترین و دیدنی ترین قبرستان اصفهان است که سنگ قبرهایی از سالهایی کهن را در دل خود جای داده است. اما از میان این سنگ قبرهایی که گاه قدمتی ۱۰۰ ساله دارند بقعه ای سربرآورده است که معماری آن متعلق به دوران صفوی می باشد. این بقعه زیبا متعلق به بابارکن الدین عارف مشهور و نامی اصفهان است که در دوران صفوی می زیسته است.
اثر فوق در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۱۲ با شماره ۲۰۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
درباره بابا رکن الدین
بابا رکن الدین شیرازی، لقب یکی از علمای بزرگ و نامدار قرن هشتم هجریقمری است که «با نام مسعود بن عبدالله بیضاوی» در زمان حکومت ایلخانیان در شهر اصفهان زندگی میکرده است. وی که در یکی از روستاهای شهر بیضا شیراز متولد شده بود، از شاگردان عرفای مشهوری همانند عبدالرزاق کاشانی در زمینه عرفان نظری بود و از این طریق با طریقت سهروردیه قرابت پیدا کرد. این شیخ بزرگ نهتنها در طول حیات خود، که سالها پس از مرگ خویش نیز روشنگر راه علمای بسیاری بود بهگونهای که در میان مریدان وی نامهای بزرگی همچون شیخ بهایی، علامه مجلسی، میرزا حسن نائینی و سیدعبدالکریم رضوی کشمیری به چشم میخورد. بنابر نظر کارشناسان نسب این عارف وارسته به یکی از صحابی نامدار پیامبر اکرم(ص) به نام جابرابنعبدالله انصاری میرسد. این عارف و صوفی بزرگ را بابا مینامیدند چراکه وی در دوره خویش بسیاری از روندگان طریقت عرفان را ارشاد و راهنمایی میکرد و بنابر برخی منابع تاریخی در همان مکانی که به خاک سپرده شده است به همراه شاگردان و مریدان خود به ریاضت و عبادت و چلهنشینی میپرداخته است. بابا رکنالدین علاوه بر عرفان دستی هم بر شعر و ادب داشته است و هم بر زبان و ادبیات فارسی و هم بر ادبیات عربی به طور کامل مسلط بوده است.
پس از وفات وی در سال ۷۶۹ هجری قمری، او را در خانقاه خویش به خاک سپردند. در اواخر حکومت شاه عباس اول صفوی، ساخت بقعهای برای مراز این مرد بزرگ آغاز و در سال ۱۰۳۹ هجری قمری، درست یک سال بعد از فوت شاه عباس، به پایان رسید.
امروز آرامگاه این مرد میزبان افراد زیادی است به تکیه بابا رکن الدین میروند تا حاجتروا شوند. افرادی معتقدند پس از خواندن فاتحه و سوره یاسین اگر گوش خود را بر روی قبر بگذارند و صدایی بشنوند حاجتشان روا میشود. در داخل یکی از اتاقکهای بنا، مقبره بابا رکن الدین قرار دارد که یک قطعه سنگ مرمری با بیش از ۲ متر طول بر روی آن به چشم میخورد. همچنین یک قطعه سنگ مرمر نفیس نیز به صورت عمودی بر روی مقبره نصب شده است. کتیبه این سنگ به لحاظ حجاری و زیبایی خط، از شاهکارهای اصفهان به حساب میآید.
جالب است بدانید که این مرد، چنان محبوب و والامقام بود که پس از مرگش افراد بزرگ دیگری را در کنار او و در دیگر اتاقکهای بنا به خاک سپردند به همین دلیل این مکان به گورستان بابا رکن الدین شهرت یافت.
معماری بنا
از آنجا که این بقعه در فضای بازی قرار دارد و از هر سو نمایان است، همین امر سبب شده که معمار آن از سادگی دیوارهای بلند خارجی با ایجاد طاق نماهای متعدد بکاهد و با افزودن تزیینات کاشیکاری در لچکی های طاق نماهای مزبور، در نما ایجاد تنوع و جلب توجه نماید.
این بنا از لحاظ نقشه، تناسب کامل معماری، جزئیات بنا و گنبد، یکی از بناهای منحصربهفرد و متمایز اصفهان و البته مجموعه تاریخی تخت فولاد (قبرستان قدیمی اصفهان) به شمار میرود و به خوبی نشان میدهد که استادکاران، معماران، کاشیکاران و خوشنویسان عصر صفوی، تا چه حد به هنر و ظرافت اهمیت میدادند.
با ورود به داخل مقبره، بنایی ساده و آجری به شکل پنجضلعی در برابر چشمان شما ظاهر میشود که هر ضلع آن قریب به شش متر طول دارد و هیچ تزئین خاصی در آن به چشم نمیخورد. بر فراز هر یک از اضلاع نیز یک طاق جناغی تعبیه شده است. این طاقهای جناغی در نهایت با تکنیکی جذاب طرح پنج ضلعی بنا را در انتها به یک دایره تبدل نمودهاند که بسیار جالب توجه است. ادامه این طرح معماری نیز به گنبد بنا ختم میشود که فضایی دلنشین را پدید آورده است. ایوان شرقی این مقبره بیپیرایه با نردههایی چوبی و مشبک فیروزهای رنگی از باقی فضا جداسازی شده است که قبر بابارکنالدین در آن واقع شده است. قبری ساده با سنگی مرمرین بدون هیچ خط و نشانی که کتیبهای سنگی بر بالای آن قرارگرفته و منقش به آیه شریفه سوره یونس است.
گنبد تکیه، دو پوسته؛ و رک (مخروط) آن دوازده وجهی است که سمبلهای ویژه ساختمانی شیعیان را نمودار میسازد. این گنبد، پنج ضلعی متساوی الاضلاع است و پنج ایوان مشابه بر گرداگرد محوطه زیر گنبد ساخته شده است. به یکی از این اضلاع پنج ضلعی، پیشخوانی اضافه کردهاند. در این پنج ضلعی، گردنی نهادهاند که آن نیز چند وجهی است و بر آن، سقفی مخروطی شکل ایجاد شده که گنبد داخلی را میپوشاند و با کاشیهای آبی، سیاه و سفید بر زمینه آبی فیروزهای، مزین شده است و نمودار معماری عصر صفوی است.
قاعده مثلثات گنبد طوری دقیق ساخته شده که دو قرینه آنها درست روی خط نصفالنهار و دو قرینه روی خط مشرق و مغرب افتاده به طوریکه در همه ایام سال شاخص ظهر نماست و طلوع و غروب آفتاب را نیز به خوبی نشان میدهد. ساعات قبل و بعد از نصف النهار نیز مانند درجات ساعات به تخمین از روی اضلاع مثلثات معلوم میشود به طوری که از خطی تا خط دیگر تقریبا یک ساعت زمان است.
فضای داخلی بقعه بر خلاف سایر بقاع دوره صفوی که با تزییناتی چون گچبری، کاشیکاری و آینه کاری آراسته شده اند، از سادگی خاصی که با شأن این عارف بزرگ همسویی دارد برخوردار است. هیچ تزیینی بر روی دیوارهای جانبی به چشم نمی خورد و آنچه که شاردن از آن به عنوان تزیینات کاشی مینایی داخل بنا نام برده با توجه به این که کوچکترین داغ و آثار کاشی در دیوارهای مزبور به چشم نمی خورد احتمالآ کف پوش های پنجگانه است که با کاشی های فیروزه ای پوشیده شده اند. ازاره داخل بنا در دوره ی قاجار و احتمالآ در پی تغییرات سال ۱۲۰۰ هجری قمری با نقاشی متشکل از گل و گلدان و پرنده تزیین شده بود اما دشمنی ظل السلطان به بناهای عهد صفوی از آن تزیینات نقاشی چیزی باقی نگذاشته جز مختصری که می توان در صفه مقبره بابا رکن الدین و صفه مقبره میرزا عبد الجواد نوری مشاهده کرد. ایوان شرقی بقعه که مدفن بابا رکن الدین است با محجری چوبین و مشبک از فضای مرکزی جدا می شود، ایوان غربی نیز مانند ایوان شرقی توسط محجری چوبین محصور شده و قبر میرزا عبدالجواد نوری و فاضل نوری درون آن قرار دارد. در کف آجر فرش بخش مرکزی بقعه طرحی دایره ای با ۵ شعاع به چشم می خورد، عده ای آن را ساعت آفتابی می دانند و می گویند با تابیدن نور از پنجره های پنج گانه ساعاتی از روز بر روی دیوار مشخص می شود.
داستان صدای عجیب مقبره
می گویند گاهی صدایی از مقبره بابا رکن الدین بیرون می اید ! این داستان به دوران زندگی شیخ بهایی در اصفهان بر می گردد، شیخ بهایی روزی در حال راز و نیاز بر سر قبر بابا رکن الدین بود که صدایی به او می گوید یا شیخ ، برو به فکر خودت باش ! از همین شیخ بهایی با ترس محل را ترک می کند به محل زندگی خود می رود و به گفته علامه مجلسی تا چهل روز مشغول توبه می شود.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.