در پاسخ به سوال گردشگری جنگ چیست ؟ باید گفت :گردشگری جنگ نوعی از گردشگری است که هدف از آن بازدید از مناطق جنگی و کاوش در خاطرات زمان جنگ است. این نوع از گردشگری که در حیطه گردشگری فرهنگی قرار می گیرد، از شاخه های تخصصی و با اهمیت گردشگری است که با نشان دادن ویرانی های ناشی از جنگ، علاوه بر بیدار کردن حس جنگ ستیزی و عواطف بشر دوستانه در گردشگران به حفظ تاریخ معنوی و حماسی یک کشور کمک می کند. گردشگری جنگ می تواند کارکردهای اجتماعی و فرهنگی گوناگونی را در جامعه دنبال کند. گردشگران با سفر به این مناطق با دور شدن از دنیای مادی، راهی برای جستجوی معنویت می یابند.
تقریبا بعد از جنگ جهانی دوم بود که زمزمه های گردشگری جنگ روی زبان ها افتاد. ایده ای که وقتی مطرح شد، هدفی جز رونق دوباره مناطق جنگ زده و بهبود وضعیت اقتصادی این مناطق نداشت اما بعد از مدتی وجهه تاریخی آن قوت گرفت و با بهبود وضعیت مناطق جنگ زده، به حاشیه دنیای گردشگری رانده شد.خاک، خرابه، آوار… این تنها هدیه ای است که دنیای گردشگری جنگ به بازدید کنندگانش می دهد تا با تماشای فجایع انسانی عواطف بشردوستانه و جنگ ستیزی و کمک به همنوع را در آنها بیدار کند. گردشگری جنگ با تمام بهره ای که نصیب دولت ها می کند، چیز زیادی برای گردشگران ندارد. اما همین شاخه توریسم وقتی به مرزهای ایران می رسد، رنگ و بوی دیگری می گیرد… تاریخ، معنویت و حماسه دستاوردهایی هستند که گردشگران جنگ در ایران، از آوار مناطق جنگی نصیب می برند تا این شاخه تلخ گردشگری در ایران، چهارچوب های تازه ای پیدا کند.
فهرست
اهمیت گردشگری جنگ
امروزه گردشگری جنگ به عنوان یکی از شاخه های پر جاذبه و مهم صنعت گردشگری در جهان طرفداران زیادی داشته و همه ساله میلیون ها نفر در نقاط مختلف جهان در قالب تورهای مناطق جنگی از جاذبه های گردشگری دیدن می کنند. این بخش در جهان به سرعت رو به رشد بوده و توسعه و سرمایه گذاری زیادی در کشورهای مختلف دنیا در این حوزه صورت گرفته است. در مجموع، مناطق جنگی بخش مهمی از بازار گردشگری را به خود اختصاص داده که در بسیاری از نقاط دنیا رایج بوده و محدود به منطقه خاصی نمی شود. با این وجود برخی نقاط دنیا و مناطق به عنوان مقصد شناخته شده گردشگری جنگ دارای شهرت و جاذبه های بیشتری بوده و گردشگران زیادی را از نقاط مختلف دنیا به سوی خود جذب می کنند. کشور روسیه از جمله کشورهایی است که سالیانه، بدون محدودیت به زمان خاصی، تعداد زیادی گردشگر را از سراسر جهان جذب می کند. در این کشور مجموعه منحصر به فردی از یادبودها و شهامت های مردم در طول جنگ بنا شده، برای کشتگان جنگی و سرداران فاتح بناهای یادبودی ساخته شده و از بازگشتگان تجلیل می شود. در سراسر این کشور و در شهرهای مختلف آن، به یادمان های جنگی و گردشگری جنگ توجه شده و گردشگری جنگ محدود به زمان یا مکان خاصی نیست. پارک پیروزی یکی از دیدنی های جذاب و مشهور مسکو به شمار می رود که به افتخار پیروزی ارتش سرخ در جنگ جهانی دوم بر ارتش آلمان نازی احداث شده است و شامل یادمان های اصلی پیروزی، موزه جنگ جهانی دوم و گالری نقاشی موزه جنگ مناسب برای همه اقشار و بازدیدکنندگان طراحی شده است. علاوه بر آن در شهرهای مختلف کشور روسیه، نمادهای جنگی و مجسمه های عظیمی به پاس میلیون ها سرباز کشته شده روس در جنگ جهانی دوم بنا شده تا مردم و بازدید کنندگان به صورت همیشگی به یاد رشادت های جنگی باشند و هر کدام از این المان ها و سایت های جنگی در مکان های اصلی، تاریخ را زنده نگه دارند.
گردشگری جنگ در ایران
در دوران جنگ تحمیلی که ۳ استان خوزستان، ایلام و کرمانشاه به طور جدی درگیر جنگ بودند، آسیب های زیادی به این مناطق وارد آمد که حتی گذشت زمان هم کمک چندانی به بهبود وضعیت این مناطق جنگ زده نکرد. این مهم ترین بهانه رونق گردشگری جنگ در سال های اخیر بود که منسجم ترین فعالیت مربوط به آن در چهارچوب کاروان های راهیان نور تعریف می شد. کاروانی که با عبور از این سه استان، مناطق جنگ زده و آثار مادی و معنوی به جا مانده از دوران دفاع مقدس را به بازدید کنندگان معرفی می کردند.
کشور عزیزمان ایران نیز دارای پتانسیل خوبی جهت رشد و توسعه گردشگری جنگ است. یکی از نمونه های بارز آن، بازدید گردشگران از مناطق جنگی هشت سال دفاع مقدس هست. گردشگری جنگ در ایران در مقایسه با این نوع گردشگری در سراسر جهان متفاوت است و این موضوع چهرهای یگانه به گردشگری جنگ در ایران می دهد. در دوران دفاع مقدس، کشور عراق با پشتیبانی وسیع دشمنان به دنبال تسخیر ایران و یا حداقل جدا کردن قسمتی از آن بود که برای اولین بار در یک جنگ نابرابر نه تنها هیچ امتیازی به طرف مقابل داده نشد بلکه یک وجب از خاک این کشور نیز از دست نرفت. در سایر جنگ ها مانند جنگ امریکا-افغانستان در سال۲۰۰۳، جنگ عراق- امریکا در سال۲۰۰۴ و یا جنگ ویتنام و … چیزی جز تجاوز، تروریسم، تهاجم و حاکم شدن ارزش ها و فرهنگ کشور متجاوز، مواد مخدر و گروهک های تروریستی را شاهد نبودیم.
در صورتی که دفاع مقدس، تبلوری از شهدای کربلا، دریایی از عشق به وطن و ناموس پرستی و حمایت از بنیان های دین اسلام و انقلاب اسلامی، ایثار، فداکاری و از جان گذشتگی، رشادت، زیبایی و معجزات الهی و به استقبال شهادت رفتن، همدلی و یک رنگی همه ملت از پیر و جوان تا زن و مرد برای دفاع از منشور فکری نظام جمهوری اسلامی ایران و اهداف و آرمان های آن است و از این حیث با تمام جنگ های جهان متفاوت است. مقام معظم رهبری نیز در این رابطه می فرمایند ” دوران دفاع مقدس اوج افتخارات ملت ایران است و اگر بخواهیم انقلاب و کشور بیمه باشد، باید این شور و شوق، این حرکت عمومی و بسیج ملت را روز به روز تقویت کنیم”. گردشگری دفاع مقدس می تواند حرکتی در راستای این سخن رهبر معظم انقلاب اسلامی شود، چرا که گردشگری دفاع مقدس کارکردهای اجتماعی و فرهنگی گوناگونی در جامعه دنبال می کند. با این وجود، چنین ظرفیتی در کشور عزیزمان، نیاز مند توجه بیش از پیش از مسئولین و دست اندرکارن امر هست تا فضا را برای انجام هر چه بیشتر و بهتر این نوع گردشگری مهیا کنند. در واقع در گردشگری دفاع مقدس شاهد شکاف در ادبیات و هم شاهد شکاف در این صنعت است.
دست یابی به گردشگری پایا در دفاع مقدس
موضوع پر اهمیتی که در بخش ادبیاتی گردشگری دفاع مقدس در کشورمان می تواند مورد بررسی قرار گیرد، تفسیر مکان رخدادها و تأثیر آن بر تجربه گردشگران و بازدید کنندگان هست که موضوع حائز اهمیتی است، چر اکه تفسیر، یکی از بخش های اصلی تجربه بازدید کنندگان است. تفسیر ارتباطی بین یادمانهای ۸ سال دفاع مقدس و بازدید کنندگان ایجاد می کند. در این فرایند یک مکان، رویداد، تاریخ و بناهای باقیمانده از جنگ یا به طور کلی میراث معنا می یابد و بدین صورت ارتباط قوی با بازدیدکنندگان برقرار می کند و بدون تفسیر مکان رخداد ها و جاذبه های دفاع مقدس به اندازه ای که باید، برای بازدیدکنندگان معنادار نخواهد بود. در اکثر شهرهای ایران، موزه های دفاع مقدس؛ محدود به زمان و مناسبتی خاص بوده و مجموعه از اشیاء بی جان و ملال آور را نمایش می دهد که اهمیت و معنایی برای بازدیدکنندگان ندارند. در نتیجه تجربه بازدیدکنندگان، احتمالا مخدوش می شود. بر عکس یک تفسیر اثر بخش می تواند با آوردن یک مکان رخداد مرتبط با شهادت به عنوان تجربه ای از مرگ به سان زندگی، تجربه بازدیدکنندگان را ارتقاء دهد. از طرفی، نیاز عمومی به بخش بندی بازار گردشگری دفاع مقدس بر اساس دستاوردهای حاصله وجود دارد که این امر با استفاده از این رویکرد به تنهایی محقق نمی شود و در این رویکرد باید به بررسی عمیق سطوح با جزئیات هر دستاورد بپردازیم و در نتیجه پیشنهاد می شود به رویکردهای مناسبی برای بخش بندی بازار گردشگری دفاع مقدس بیشتر پرداخته شود.
با بخش بندی بازار گردشگری دفاع مقدس در کشور و شناسایی نیازها و انتظارات افراد در هر بخش می توان به گردشگری دفاع مقدس تنوع بخشید. طراحی اثر بخش مکان رخدادهای جنگی و فراهم آوردن خدمات گردشگری مناسب برای بازدید کنندگان در همه شهرهای درگیر در ۸ سال دفاع مقدس، از طریق شناسایی نیازها و خواسته های گردشگران نیز یکی از شکاف های موجود در این این صنعت است که پیشنهاد می شود، تمرکز ویژه به نیازهای گردشگران صورت گیرد. عدم آشنایی کافی مسئولان و دست اندرکاران گردشگری دفاع مقدس بعضی مناطق گردشگری جنگ با مباحث علمی مرتبط با آن نیز یکی دیگر از شکاف های موجود در راستای ارتقای گردشگری دفاع مقدس است که توصیه می شود، دست اندرکاران و مسئولین در تمام مناطق کشور، آموزش های لازم را دیده و از ظرفیت بخش دانشگاهی جهت مدیریت و برنامه ریزی و بازاریابی گردشگری دفاع مقدس در مناطق جنگی در کشور بهره مند شوند. نقش راهنمایان (راویان) مستقر در مکان رخدادهای جنگی و مسائل مطروحه توسط آنان در شکل گیری تجربه گردشگری بازدیدکنندگان غیر قابل انکار است.
ذکر این نکته الزامی است که با وجود ارزش احساسات و عواطف گردشگران در سفر به مناطق ۸ سال دفاع مقدس، نباید از تجربه ادراکی آنان غافل شد. در واقع می توان گفت؛ صرف بر انگیختن احساسات زودگذر و آنی گردشگر، تنها یک لایه سطحی این تجربه می باشد و در حقیقت ما در سراسر دنیا شاهد انتقال مفاهیم والایی چون صلح طلبی، نوع دوستی در قالب تورهای مناطق جنگی هستیم. نقش مهم آموزش در این نوع گردشگری نباید نادیده گرفته شود، این عامل، یکی از اصول اساسی توسعه پایدار بوده و در پایا بودن گردشگری دفاع مقدس و احیای ارزش های دفاع مقدس نیز الزامی است. بازدید از مناطق جنگی دفاع مقدس در اغلب بازدیدکنندگان منجر به نتیجه مثبت و مفیدی بی شماری می شود که همه هموطنان ما نیازمند آن هستند لیکن متأسفانه به نظر می رسد، سفر به این مناطق، مختص اقشار خاصی از جامعه بوده و تنها سفر دست جمعی راهیان نور است که آن هم توسط نهادهای محدودی برگزار می شود، لذا پیشنهاد می شود در خصوص مشارکت و اختیارات بخش خصوصی در زمینه برگزاری این تورها برای عموم مردم، تجهیز و بهره برداری از منابع و اماکن گردشگری دفاع مقدس، تجدید نظر صورت گرفته و از این طریق، امکان برقراری هم پیوندی میان محصولات گردشگری مناطق جنگی با دیگر محصولات و جاذبه ها در عرصه فضای استانی و ملی فراهم شود.
کارکردهای گردشگری دفاع مقدس
تسهیل در هویت بخشی به جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان از مهم ترین کارکردهای دفاع مقدس است، چرا که مهم ترین مزیت آن، همراه بودن با معنویت و انسانیت و رشادت های رزمندگان بی شماری است که جان در راه اهداف خود گذاشته و عمر خویش را در ۸ سال دفاع مقدس با خون خود امضا کرده اند. با رونق هرچه بیشتر گردشگری دفاع مقدس، فرهنگ و اصول جاری در دفاع مقدس احیاء شده و به عنوان میراثی گران سنگ در ذهن ملت و گردشگران داخلی و خارجی باقی می ماند و از افت و تحریف مصون بوده و این نوع گردشگری تأثیر به سزایی در اخلاق نوجوانان و جوانان امروزی و آیندگان دارد. علاوه بر آن با نشان دادن چهره واقعی ملت ایران، تبلیغات منفی علیه کشورمان خنثی شده و انگیزه برای مبارزه با استکبار جهانی و همچنین ترویج فرهنگ عاشورایی، هموار می شود.
این در حالی است که موزه شهدا هم زیر مجموعه های دیگر گردشگری جنگ است که نمونه های آن کم و بیش در شهرهای دیگر کشور دیده می شود. کرمانشاه، زنجان، قزوین، چهار محال و بختیاری، اصفهان، سیستان و بلوچستان، بیرجند، تنکابن، تبریز و مسجدجمکران قم هر کدام یک موزه شهدا دارند که فرصت خوبی برای شناخت بیشتر حماسه سازان دفاع مقدس به گردشگران می دهند. البته در تهران این موزه چند شعبه دارد که در خیابان طالقانی، در بهشت زهرا، امام زاده‌اکبر چیذر، ورامین و کرج قرار گرفته شده اند.
اما اگر گذرتان به موزه های شهدا بیفتد، می توانید اشیا و آثار به جا مانده از شهدای دفاع مقدس کشور را در این موزه ها ببینید که در غرفه ها یا در آرشیو موزه نگهداری می شوند. از سجاده و تسبیح شهدا گرفته تا پیراهن خونینی که با آن شهید شدند و نوار های سخنرانی و وصیت نامه ها و دست نوشته های صدها شهید دفاع مقدس.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.