کاخ شاوور ( کاخ اردشیر دوم )

برجانب غربی رودخانه شاوور و درفاصله چهارصد متری غرب تپه آپادانا بقایای بنایی با پایه ستون های سنگی بدست آمده که متعلق به اردشیر دوم هخامنشی بوده است . کاخ شاوور ( کاخ اردشیر دوم ) دارای مجموعه ای نسبتا وسیع با ۲۲۰ متر طول و ۱۵۰ متر عرض می باشد این کاخ ۶۴ ستون داشته که ته ستون ها سنگی و احتمالا ساقه ستون ها از چوب بوده است . در قسمت هایی از این بنا بقایای نقاشی هایی بدست آمده که احتمالا دیوارهای این کاخ را تزیین می نموده است . علاوه بر دوره هخامنشی در این محوطه استقرارهایی از دوران اشکانی و اسلامی نیز وجود دارد که مهمترین آن بقایای اسلامی آن کارگاه مربوط به تصفیه نیشکر بوده است . جغرافی نویسان قرون اولیه اسلامی به محصول شکر در این منطقه اشاراتی داشته اند .

خاکبرداری غرب شوش در منتها الیه شائور در سال ۱۹۶۹ پایه ستونهایی آشکار شد که همان طور که کاوش بعدی ثابت کرد، به تالار ستوندار دیگری در اصل با هشت ردیف ستون (کلا ۶۴ ستون) منتسب به اردشیر دوم، تعلق داشتند (:۱۹۷۱ ,Perrot 1979 , ۳۶ff ; Boucharlat and Labrousse). کار سنگی هخامنشی دیگری، از جمله بخشی از یک راه پله و یک پایه ستون، در روستای جدید شوش در کمتر از یک کیلومتری شمال شرق محوطه کاخی شوش، یافت شده است (Bouchalat and Shahidi, 1987 : 435) (پاتس. ترجمه باستی، ۱۳۸۵ : ۵۱۹). در سال ۱۹۶۹ میلادی به هنگام عملیات عمرانی در کرانه غربی رود شاوور به فاصله تقریبی ۴۰۰ متری غرب تپه آپادانا تیغه بولدوز به چند پایه ستون هخامنشی برخورد کرد. پس از این واقعه گروه باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی ژان پرو که در قلعه شوش مستقر بودند با خبر شدند، سپس گروهی متشکل از آقایان آدران لابروس، رمی بوشارلا و محمود کردوانی تشکیل شد و طی کاوش هایی که از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۶ میلادی در این محوطه انجام گرفت موفق به کشف بقایای یک کاخ هخامنشی شدند. بر طبق اسناد بدست آمده این کاخ به اردشیر دوم هخامنشی تعلق دارد اما بعلت نزدیکی این کاخ به رودخانه شاوور به کاخ شاوور نیز معروف گردیده است.

طی کاوشهای علمی که در این قسمت انجام شد مساحتی به وسعت ۲۱۰۰ متر مربع از کاخ خاکبرداری گردید و طی خاکبرداری‌ها یک تالار ستوندار و بخش کوچکی از ملحقات آن آشکار شد. تالار ستوندار مربع شکل و به ابعاد ۶۰/۳۴ × ۵۰/۳۷ متر بوده است و دارای ۸ ردیف ستون است که هر ردیف در اصل ۸ ستون با فاصله معین داشته است. (جمعاً ۶۴ ستون) پایه ستونهای سنگی این تالار ستوندار شبیبه پایه ستونهای کاخ آپادانای شوش امّا در اندازه‌ای کوچک‌تر است و بر روی آنها ستونهای چوبی رنگ آمیزی شده قرار می گرفته است. ارتفاع تقریبی ستونهای چوبی کاخ شاوور ۱۰/۹ متر بوده است. در وسط دیوار ضلع شمالی تالار درگاهی است که تالار ستوندار را به ایوان شمالی وصل می‌کند. ایوان شمالی ۶۰/۸ × ۹۰/۲۴ متر وسعت دارد و دارای ۲ ردیف ۵ ستونی است. فاصله میان طول تالار ستوندار و ایوان شمالی را اتاقی به ابعاد ۱۰/۷ ×۱۱ متر پر کرده و در سر تا سر دیوار جبهه غربی تالار راهروی باریکی با دو درگاه که در قرینه همدیگر ساخته شده‌اند وجود دارد. از دهه ۶۰ شمسی تا اوایل دهه ۹۰ شمسی اقداماتی در زمینه حفاظت (از جمله دیوارکشی دورمحوطه) و مرمت بصورت موقتی یا هر چند سال یکبار صورت گرفته اما از دی ماه سال ۱۳۹۲ این اقدامات بطور مداوم در زمینه پاکسازی و مرمت محوطه در حال انجام است.