ایوان کرخه

در ۲۰ کیلومتری شمالغرب شوش بقایای شهری از دوره ساسانی بر جانب غربی رود کرخه قرار دارد که بنام محوطه باستانی ایوان کرخه ( اران – خوره – شاپور شهرستان ) نامیده می شود که احتمالا در زمان شاپور دوم ساسانی ساخته شده است . در محل به آن کوت – گپون هم گفته می شود که به معنی قلعه و نشیمنگاه بزرگان است . گیرشمن در ۱۹۵۰ بمدت یکماه در ایوان کرخه کاوش نموده است و آنرا استقرار گاهی به مساحت ۳۹۰ هکتار توصیف کرد . بخش عمده ای از دیوار خشتی دور شهر اکنون به شکل پشته های خاکی قابل مشاهده است . مقدسی جغرافی نویس قرن چهارم هجری آنرا شهری آباد و دارای دژ و باغهای متعدد معرفی نموده که آب آشامیدنی از نهرهایش جاری بوده است . ابن حوقل نیز این شهر را از مراکز عمده خوزستان دانسته که در تمام دنیا دارای شهرت است .

ایوان کرخه،بزرگ ترین شهر مدفون شدۀ امپراتوری ساسانی، کامل ترین و بزرگ ترین شهر مانده در زیر خاک این دورۀ تاریخی ایران است که در حال حاضر فقط بخش اندکی از آن باقی‌مانده‌است.در ۲۰ کیلومتری شمال‌غربی ویرانه‌های شوش و ۲۰کیلومتری جنوب غربی دزفول، در جانب راست رودخانۀ کرخه در جاده دهلران، آثار شهر و کاخی از دوره ساسانی قابل رویت است که در زمان شاپور دوم ساسانی بنا گردیده است. در سمت مشرق محوطه کاخ به فاصله تقریباً ۳۰۰ متری گوشه جنوب شرقی آن ساختمان طویل آجری موجود بوده که امروز نصف بیشتر آن از بین رفته و نیمه کمتر آن باقی مانده‌است. از روی نیمه باقی‌مانده این کاخ ویران می توان گمان برد که ساختمان بطول ۴۶متر و حدود ۵۱متر پهنا، بر فراز باروی شرقی این محوطه وجود داشته و با در نظر گرفتن تاق هلالی آجری و سایر مشخصات بنا معلوم می‌گردد که تالار با شکوهی را تشکیل می‌داده‌است که از درون آن می‌توانسته‌اند جریان آب کرخه و جلگه پهناور خوزستان را تا چندین فرسنگ بنگرند.

ایوان کرخه دارای اهمیت تاریخی و معماری است. از نظر تاریخی اهمیت این محوطه در آن است که این شهر قرار بوده که جانشین شهر کهن شوش گردد. در زمان شاپور دوم ساسانی، شوش تقریباً محل سکنای مسیحیان شده بود.کنستانتین امپراطور روم در آخرین روزهای زندگی اش غسل تعمید می‌گیرد و بعد امپراطوری روم رسماً مسیحی می‌شود و از همین جا برای فرمانروایی ساسانی نگرانی هایی بوجود می‌آید که این موضوع با آزار و تعقیب مسیحیان همراه می شود.
این شهر باستانی در دوران جنگ ۸ سالۀ ایران و عراق آسیب‌های جدّی دید. از جمله آسیب‌های وارده در زمان جنگ بر این محوطه تاریخی استفاده از حصارهای آن به عنوان سنگر و تخریب سازه‌های منصوب به کاخ در بخش جنوبی این شهر مهم به وسیله گلوله‌های خمپاره‌است . هم اکنون نیز بخشی از محوطۀ کناری این بنای مهم باستانی از سوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دزفول به کشت زراعی اختصاص یافته و همین طور حدود ۶۰ عدد تیر برق نیز در محوطۀ باستانی مذکور نصب شده است.