مسجد جامع گزاوشت

مسجد جامع گزاوشت یکی از مساجد تاریخی شهر بناب است که درکنار میدان تره بار بناب واقع گردیده است . این مسجد در ضلع جنوبی مصلای اعظم بناب واقع شده كه نمونه زيبايی از معماری دوره صفويه است.در اولين نگاه به مسجد ارتفاع در ورودی مورد توجه قرار می‌گيرد كه متأسفانه در سال‌های قبل ورودی اصلی تخريب شده است. اين ورودی كه در جبهه شمالی واقع است به ارتفاع ۲/۳۰ متر از سطح خيابان بالاتر است. كه در زمان قبل ورودی اصلی با پله‌های نيم‌دايره‌ای به شبستان مسجد وارد می‌شد. با توجه به ارتفاع ذكر شده، اين مسجد بر روی يك تپه باستانی قرار گرفته است. در زير كف و جوار آن قطعات متنوع سفالی دوره‌های تاريخی ديده شده است.

معماری بنا

نمای خارجی بنا بسیار ساده و فاقد هرگونه جنبه هنری و تکنیکی است . شبستان مسجد برروی پشته ای باستانی قرار گرفته و از سطح خیابان، دومتر مرتفع تر است . بدین لحاظ ، ازنظر ارتفاع و بلندی شاید چشمگیرترین بنای قدیمی مرکز بناب باشد . شبستان مسجد عبارت است ازیک تالار مستطیل شکل که سقف آن بر روی دوازده ستون- در سه ردیف چهار تایی- حمل می شود . ورودی شبستان، در وسط ضلع شمالی و درامتداد خیابان قرار دارد . هشت پله، خیابان را به شبستان مرتبط می سازد. درتمامی ضلع شمالی مسجد، بالکنی به عرض سه متر جهت استفاده بانوان ایجاد کرده اند . کف بالکن، با تیرریزی و طوفال کوبی ساخته و برروی شش ستون چوبی استوار شده است . درامتداد ستون های مزبور، شش ستون چوبی با سر ستون های تزیینی تا زیرسقف شبستان بالا رفته است .

درفاصله ستون های سوم و چهارم و درواقع روی محور ورودی، ستون تزیینی دیگر قرار دارد. که درزیر، پایه نگهدارنده ندارد . ارتفاع شبستان حدود پنج متر است و از پنجره هایی که در دوشرقی و غربی تعبیه شده نور می گیرد . ستون های چوبی مسجد همگی هشت ضلعی به طول هر ضلع، ۱۰ سانتی متر هستند . این ستون ها تمامی برروی یک پایه کوتاه و ساده سنگی هشت ضلعی یا دایره مانند استوار شده اند . بدنه ستون ها تا ارتفاع ۵/۳ متری، ساده و ازآنجا به بالا به گونه ای هنرمندانه در نه ردیف تخته کوبی شده . سرستون کشیده ای که از پایین به بالا برحجمش افزوده شده، به وجود آمده و درمجموع، چهارسطح تزیینی شبیه مقرنس بندی را درچهار طرف عرضه می دارد .

سرستون های مسجد جامع گزاوشت

برروی سرستون ها درجهت عرض شبستان، یک تیر حمال سراسری قرار دارد . این تیرهای حمال که اکنون درزیر صندوق تزیینی مخفی هستند. به احتمال هریک ازچند قطعه تشکیل شده و جایی که سرستون ها زیر آنها قرار می گیرند. به گونه فارسی بریده شده و با همدیگر قفل و بست شده اند . قطر تیرهای حمال درحدود ۳۰ سانتی متر است . در مرحله پوشاندن زیرسقف و ایجاد سقف کاذب، هر یک ازاین تیرهای حمال را با قراردادن سه قطعه تخته درزیر ودو طرف آن، داخل صندوقه ای سراسری قرار داده اند . درنتیجه روی تیرهای حمال را مستطیل برجسته ای به عرض حدود نیم متر و ارتفاع ۴۰ سانتی متر پوشا نده است .

فاصله بین تیرهای حمال درجهت طول، با استفاده از تنه های متوسط درخت تیرریزی شده . سپس با طوفال کوبی به کمک چوب های خراطی شده، تمامی سطح زیر سقف با چوب پوشش شده است . روی این پوشش را همانند مسجد مهرآباد، با انواع نقش های زیبای گیاهی و ترنج تزیین کرده اند . این مسجد دارای صحن و ایوان ستونداری است که در صحن آن، حجره هایی جهت سکونت طلاب علوم دینی ساخته اند . بنا فاقد کتیبه تاریخی است. اما با توجه به سبک بنا و شیوه تزیینات می توان آن را همزمان با مسجد مهرآباد بناب یعنی اواسط نوزدهم هجری دانست.

تزیینات بنا

آنچه كه درباره نقاشی‌ها و خطوط و كتيبه‌های مسجد جامع گزاوشت قابل ذكر است. تنوع در رنگ، نقش، حكاكی، خطوط و كتيبه‌های به‌كار رفته كه عمدتاً در قسمت‌های پرده و در حاشيه شاه‌تيرها به چشم می‌خورد كه تماماً دارای تاريخ، خط و … است. به عنوان مثال در قسمت شمال شرقی شبستان تاريخ‌های ۱۲۵۵، ۱۱۸۲ و ۱۱۵۲ كه بيانگر بازسازی مسجد هستند ديده می‌شود.
علاوه بر اين مجموعه كتيبه نام‌های اشخاص و نجاران و نقاشان و اسماء الهی و اسامی پنج تن آل عبا هنوز به وضوح ديده می‌شود. به عنوان نمونه يكی از نقش‌های پنج تن آل عبا با شيوه و خط بسيار ديدنی با خط نسخ در يكی از تخته‌ها با موزون خاص ديده می‌شود.

نحوه دسترسی به مسجد جامع گزاوشت

آدرس : استان آذربایجان شرقی، شهر بناب، کنار میدان تره‌بار بناب، روبروی مصلای بناب