مدرسه رشیدی یا همان دانشسرای عالی رشت دارای دو طبقه و آجر نما است که با معماری بی نظیرش در قسمت میانه، شباهت زیادی به مدل الگوی ساختمان شهرداری دارد. به گفته قدیمی‌ها افراد بسیار بزرگی از مدرسه رشیدی فارغ التحصیل شده اند که افتخارآفرین کشور بوده اند. انتهای محله قدیمی ساغریسازان، خیابان دانشسرا را می بینیم؛ خیابانی که چندین بار نامش تغییر کرد، اما در نهایت به پاس عمارت باشکوهی که ۱۲۰ سال استوار ایستاده، خیابان «دانشسرا» نام گرفت، در این خیابان عمارتی با نام دانشسرای رشت یا مدرسه رشیدی با آن ظاهر فرسوده خودنمایی می‌کند. شاید افراد کمی از نسل‌های جدید از وجود مدرسه رشیدی در شهر خود باخبر باشند. این بنا در تاریخ ۲ مرداد ۸۷ با شماره ۲۳۰۴۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
ساختمان مدرسه رشیدی دارای پنجره های چوبی و دستگیره های برنجی است که هنوز با گذشت زمان خودنمایی می کنند. مدرسه از یک سو به خیابان و از سوی دیگر به محوطه بزرگی راه دارد که به گفته سرایدار بنا روزگاری دارای حوضی در میان آن بوده که امروز نشانی از آن نیست.
سقف مدرسه در هر دو سمت بر اثر برف به طور کامل فروریخته است که شهرداری منطقه دو رشت در تاریخ ۱۵ بهمن ماه ۱۳۹۴ به جهت جلوگیری از خطرآفرینی آن قسمت از بام را برای عابران خالی کرده است و دیوار های این بنای منحصر به فرد قدیمی در برابر باران و برف بی دفاع است و رطوبت هر روز بیشتر در جان نیمه جان این بنا نفوذ می کند. در حال حاظر این مدرسه به عنوان انبار و کلاس هایش به عنوان پناهگاه کبوتران استفاده می شود.
در کتاب «تاریخچه آموزش و پرورش گیلان» اطلاعات کمی از این بنا ذیل مدرسه رشیدیه آمده است: «این مدرسه به کوشش میرزا حسن خان ناصر که بانی و گرداننده اصلی مدرسه رشیدیه بود، در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در محل سابق مدرسه وطن تاسیس شد».
در سال ۱۳۲۸ هجری قمری که روسها بر گیلان تسلط داشتند قزاقان روسیه به دستور نکراسف، کنسول روسیه تزاری این مدرسه را اشغال کردند. این کار زیان‌های مالی زیادی برای مدرسه رشیدیه داشت و این مدرسه را به صورت مخروبه‌ای درآورد. کمی بعد سیدحسن خان عدالت، رئیس معارف رشت با استفاده از کمک‌های مردم و خساراتی که از کنسول روس دریافت کرد توانست این مدرسه را تعمیر و محل آن را برای استفاده مدرسه دیگر آماده کند.
اگر سال تاسیس مدرسه ۱۲۸۶ خورشیدی باشد، این مدرسه با دروس نوین یک سال پس از تحولات کشور در پذیرش فرمان مشروطه ایجاد شده است. البته محل مدرسه رشیدیه برای نگارنده مورد تردید است. زیرا مدرسه رشیدیه در محل سابق مدرسه وطن تاسیس شده بود و مدرسه وطن عمارت دو طبقه ای در سبزه میدان رشت بود.
خمامی زاده در مورد دانشسراهای مقدماتی هم نوشته، مدارس نیازمند تربیت معلمانی بود که با آموزش‌های نوین آشنا باشند و به همین دلیل دانشسراها تاسیس شد. «تاسیس نخستین دانشسرای مقدماتی رشت در سال ۱۳۱۳ پیامد چنین اقداماتی بود. دانش آموزانی می توانستند در دانشسرا تحصیل کنند که علاوه بر داشتن سلامت جسم تحصیلات دوره اول دبیرستان را نیز گذرانده باشند.
دانش آموزان ماهانه ۳۰ ریال به عنوان کمک هزینه تحصیلی دریافت می کردند و ناهار خود را نیز به‌صورت رایگان در سالن غذاخوری دانشسرا می خوردند. سرانجام دانشسرای مقدماتی رشت با ۳۰ داوطلب از رشت و دیگر شهرستان‌های گیلان آغاز بکار کرد. دوره تحصیل برای دانش آموزان ۲ سال بود که پس از پایان تحصیلات با پایه یک آموزگاری به استخدام دولت درآمده و طبق تعهدی که داشتند برای آموزگاری به محل ماموریت خود می رفتند. دانش آموزانی که در امتحانات نهایی رتبه اول یا دوم را کسب می کردند برای ادامه تحصیل به دانشسرای عالی معرفی می شدند. خمامی زاده همچنین می نویسد که دانشسرا ابتدا برای پسران بود.
منابع:باشگاه خبرنگاران جوان- ایسنا-خبرگزاری مهر
مطالب مرتبط :