کاروانسرای حسین خانی همدان

کاروانسرای حسین خانی همدان مربوط به دوره قاجار است و در همدان، شمال بازار، انتهای راسته حسین خانی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۶۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.شهر همدان با نام باستانی هگمتانه، ملقب به پایتخت تاریخ و تمدن ایران، یکی از شهرهای منطقه غربی و کوهستانی ایران است. بر اساس شواهد تاریخی قدمت س;ونت در این شهر به ۵۰۰۰ سال پیش تمی‌رسد.

این شهر سابقه درخشانی درزمینه هنر و معماری دارد. این شهر به سبب موقعیت جغرافیایی خاص خود و قرارگیری در یکی از مسیرهای تجاری، دارای کاروانسراهای بسیاری بوده است که تعداد آنها بیش از ۵۰ مورد تخمین زده می‌شود. کاروانسرای حسین‌خانی همدان یکی از مهم‌ترین کاروانسراهای تاریخی این شهر است .

این کاروان سرا از نوع کاروان سراهای درون شهری است که قاعدتا زمانی به بازار شهر متصل بوده و اکنون از آن جدا افتاده است. این جدایی از ارزش اقتصادی آن کاسته و لذا از دست طمع سودجویان مصون مانده و کمتر دستخوش تصرف شده است؛ اما از گزند باد و باران و گذر ایام و غفلت مردمان به دور نمانده و آثار فرسودگی و خرابی در چهره آن پیداست. کاروان سرا از جنوب و غرب به خیابان محدود می شود و دو ضلع دیگر زمین آن کاملا صاف و راست گوشه است.

این سرا در بخش میانی بازار و ضلع غربی خیابان اکباتان و محصور بین راسته های حلبی سازها، کفش دوز خانه و صحاف خانه است واز اهمیت ویژه‌ای در زمان خود برخوردار بوده است. کاروانسرای حسین خانی همدان که دارای عملکردهای گوناگونی همچون تجارت‌خانه، محل اسکان مسافران و همچنین محلی جهت برگزاری مراسم‌های مذهبی بوده است.

کاروانسرای حسین خانی با مساحتی حدود ۲۲۰۰ متر مربع دارای ۱۶باب حجره در گرداگرد حیاط مرکزی می باشد ،این سرا با پلان مستطیل شکل در شمال بازار اصلی وانتهای راسته حسین خانی قرارگرفته است واز آثار مربوط به دوران قاجار می باشد.در نمای این کاروانسرا تزئینات آجر کاری بصورت حصیری به چشم می خورد .
مصالح تشکیل‌دهنده ساختار بنا سنگ، خشت و آجر می‌باشد. پی بنا و همچنین ازاره آن با توجه به ملاحظات اقلیمی سنگی می باشد و بعد روی قسمت سنگی بنا با خشت احداث‌شده وروی آن با آجر لعاب‌دار پوشانده شده است که علاوه بر محافظت از خشت، نقش تزئینی نیز داشته است. از چوب نیز در بخش‌های مختلف بنا استفاده‌شده است. در فضاهایی که نیاز به سقف مسطح و ستون بوده از چوب استفاده‌شده است و همچنین درها و پنجره‌ها به‌صورت مشبک با نعل درگاه‌های چوبی ساخته‌شده‌اند.

کاروانسرای حسین‌خانی همدان که عمارتی با سازه یکپارچه و هندسه‌ای متناسب و متنوع است، از دو وروی اصلی و فرعی در ضلع جنوبی و غربی خود بهره می‌برد.که در حال حاضر از ورودی غربی استفاده می شود. دارای: ۱۶ حجره و حیاط و بالاخانه می باشد که در چهار طرف حیاط قرار دارند .است. کاربری قدیم، انبار و تجارتخانه بوده و کاربری فعلی آن انبار مترکه و فروش روغن در یک حجره فعال می باشد .
از نظر وضعیت نیارشی فقط در ورودی اصلی ، مرمت شده است. این بنا با سر دری آجری و دری چوبی مزین به گل‌میخ‌های فلزی، در سطحی پایین‌تر از معبر اصلی قرارگرفته است. ورودی اصلی کاروانسرای حسین خانی همدان به فضای هشتی با سقف کاربندی شده منتهی می‌شود که در بالای آن فضای ایوان گونه‌ای واقع‌شده است که ایوان اصلی مجموعه به حساب می‌آید. در جلو هر حجره، ایوانچه ای بوده که پناهی برای حجره و سایه روشن مطلوبی برای نمای صحن فراهم می آورده است. بعدها بسیاری از ایوانچه ها را حذف و به حجره ها افزوده اند. با شکل کشکولی صحن، ایوانچه های کنجها نسبت به دیگر ایوانچه ها تغییر زاویه یافته و تنوعی دیگر در طرح نما و حجم داخلی ایجاد شده است. در واقع با توجه به پلان، در میانه هر جبهه، بدنه صحن با هندسه نیم شش عقب نشسته و به‌اندازه دوطبقه ارتفاع یافته است و سبب به وجود آمدن ایوان‌هایی در قسمت فوقانی شده که موجب تنوع و جذابیت در نما نیز شده‌اند.
در اطراف حیاط وسیع با هندسه کشکولی مجموعه، حجره‌ها به تعداد ۱۶ عدد بالاتر از سطح حیاط در یک طبقه واقع‌شده‌اند.

ایجاد استحکام در هندسه طرح و تنوع بخشیدن به ضرباهنگ نماها، در عین حفظ تعادل و تقارن در آنها، و معنا بخشیدن به اشکال با کنار هم نشاندن شکلهای کوچک و بزرگ دغدغه همیشگی معماران قدیم بوده است.

نحوه دسترسی به کاروانسرای حسین خانی همدان

آدرس : همدان – انتهای راسته ی بازار – کاروانسرای حسینخانی