قلعه مهرستان ، قلعه تاریخی زابلی

قلعه مهرستان ، قلعه تاریخی زابلی که نام سابق آن است در حاشیه جنوبی شهر مهرستان و در کنار زمین های کشاورزی واقع شده و قدمت آن به دوره اسلامی برمی گردد و بیش از ۴۰۰سال قدمت دارد. قلعه زابلی از دو قسمت حاکم نشین و عامه نشین تشکیل یافته و توسط میر بکر (bakker) ساخته شده است ، قسمت اصلی بنا در ۲ طبقه و برخی از قسمت ‌ها از سه طبقه تشکیل و دارای حیاط مرکزی بوده است. قلعه بر روی تپه ‌ای دست ‌ساز همانند قلعه سب بناشده و چاه آب نیز با هدف تامین آب ساکنان در وسط قلعه حفر شده است. مساحت این قلعه در حدود هزار متر بوده و پوشش سقفی آن تنه درخت خرما است. این قلعه در سال ۱۲۹۱هجری شمسی توسط انوشیروان بارکزائی (برادر کوچکتر دوست محمد خان، حاکم بلوچستان) به تصرف در می آید که حاکم آن فردی بنام شاه جهان بوده است، پس از سال ۱۳۰۷ هجری شمسی و تسلط نیروهای دولتی در منطقه این قلعه همچون سایر قلعه های بلوچستان رو به تخریب و نابودی نهاد. گفتنی است نام قدیمی زابلی مگس بوده است که هنوز هم مردم به این نام آنرا می نامند.

تاریخچه قلعه مهرستان

در دوره قاجار که دوره جدیدی از گسترش قدرت مرکزی در بلوچستان بود این منطقه بر سر راه بازرگانی بمپور به خاران قرار داشته است و بازرگانانی که می خواستند از کرمان به خاران بودند از این منطقه عبور می کردند. در رساله جغرافیا و تاریخ بلوچستان که در دوره قاجار تألیف گردیده از این منطقه بعنوان یکی از بخشهای مهم بلوچستان یاد شده است. در این رساله از تولید محصولات کشاورزی نظیر پنبه گندم، ذرت، باقلا، ماش، کنجد و … ذکر شده است و همچنین از وجود باغات انار و سیب و درختانی مانند سرو، کاج و همچنین وجود نخیلات زیاد یاد شده است، همچنین نویسنده از وجود قلعه ای با برج و باروی بلند و بسیار محکم خبر داده است. در این دوره صنعت بافندگی نیز رشد داشته به طوریکه بعد از کشاورزی مهمترین شغل در این منطقه بوده است؛ قرار گرفتن کوه بیرک در شمال زابلی که در آن معادن مس و سرب وجود دارد موجب شده است که این ناحیه از قدیم یکی از مهمترین مراکز استخراج و ذوب فلزات در منطقه باشد. در سال ۱۳۱۹ق/۱۹۰۲م به دنبال کاهش قدرت قاجارها در بلوچستان ، انگلیسها تصمیم گرفتند نظارت بر اوضاع بلوچستان را شدت بخشند. بنابراین به بهانه حمله سرداران بلوچ به بلوچستان تحت الحمایه انگلیسیها عملیاتی در بلوچستان انجام دادند و اردوگاه هایی در برخی از مناطق بلوچستان که دارای اهمیت نظامی بیشتری بود ،ایجاد کردند. زابلی یکی از این مناطق بود. البته بعدها با حضور علاءالملک حاکم کرمان و بلوچستان و مذاکراتی که با انگلیسیها انجام گرفت توافق شد تا قلعه زابلی تخریب شود و شاه جهان حاکم این ناحیه تعهد نمود که دیگر این قلعه را بازسازی نکند و به خاک فخیمه انگلیس (بلوچستان تحت حمایتش) تخطی و تعدی نکند.