قلعه ایزدخواست یک دژ تاریخی است که در داخل شهر ایزدخواست قرار دارد. از نامهای دیگر این قلعه میتوان به قلعه سرسنگ یا قلعه کهنه اشاره کرد. این دژ نخستین بنای طبقاتی در دنیا محسوب میشود و مردم با سکونت در آن برای نخستینبار در جهان آپارتماننشینی را تجربه کردند. دژ ایزدخواست در سال ۱۳۸۲ با شماره ۹۸۰۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در تیر ماه ۱۳۹۶ بودجهای برای مرمت اضطراری قلعه ایزدخواست درنظر گرفته شد.
نکته جالب درباره دژ ایزدخواست شباهت آن با ارگ بم است. ارگ بم بزرگترین سازه خشتی دنیا به شمار میآید که در اثر زلزله سال ۱۳۸۲ تقریبا از بین رفت؛ البته خوشبختانه در همان سال بازسازی شد. بعد از ارگ بم، دژ ایزدخواست بزرگترین قلعه خشتی در دنیا به شمار میآید.
فهرست
ریشه نامگذاری قلعه ایزدخواست
درباره وجه تسمیه قلعه ایزدخواست در دهخدا آمده است:
نام قلعهای است در اراضی ولایت فارس که به اصفهان اقرب است و آن را ایزدخواست گویند. سبب تسمیهاش را نوشتهاند که لشکری بدانجا مقام کرده بودند. چندان برف ببارید که بیشتر آنها در زیر برف بمردند. فردا که سوال وگفتگو شد که چرا چنین وهنی اتفاق افتاد، بزرگ ایشان گفت: «ایزدخواست» و در آنجا توقف کردند و اموات را دفن کرده، قریهای بنا نمودند به این نام معروف و موسوم شد.
تاریخچه قلعه ایزدخواست
در اطراف قلعه ایزدخواست خانههای روستایی وجود داشت و تا حدود ۲۰۰ سال پیش ساکنانی در آن زندگی میکردند. اکنون ویرانهای از خانهها باقی مانده و به محلی غیرقابلسکونت تبدیل شده است. بسیاری از جهانگردان خارجی در سیاحتنامهشان از قلعه ایزدخواست نام بردهاند. همچنین خوشبختانه تصویرهایی از دوران قدیم دژ ایزدخواست در دسترس است و نقاشانی چند این قلعه را به تصویر کشیدهاند. در سال ۱۸۱۵ چارلز هیث، در سال ۱۸۴۰ اوژن فلاندن و در سال ۱۹۲۰ هارولد وستون نقاشی دژ را کشیدند. در سال ۱۸۷۳ نیز ارنست هولتسر، عکاس آلمانی، از دژ ایزدخواست عکاسی کرد.
تاریخچه شهر ایزدخواست
قدمت ایزدخواست به دوره ساسانیان برمیگردد؛ البته بناهایی از دوران صفوی نیز در آن به چشم میخورد. شهر ایزدخواست در قدیم شهری بزرگ و مهم بود؛ اما امروز به مکانی بیآب و علف و متروکه تبدیل شده است. این شهر علاوه بر قلعه ایزدخواست، کاروانسرا، پل و خانههایی قدیمی دارد و میتواند به منطقه جذابی برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.
معماری بنا
معماری چشمگیر قلعه ایزدخواست به گونهای بود که در داخل آن خانههای کوچک در کوچههای تنگ و باریک ساخته شد. خانهها حیاط نداشتند و پشتبام طبقه اول، حیاط طبقه دوم بود. تصویری شبیه آنچه در ماسوله، پاوه و مریوان میبینیم. این خانههای کوچک بالکن داشتند؛ اثر این بالکنها که از چوب اضافه سقفها ساخته شدند، همچنان وجود دارد. مصالح بهکار رفته برای ساخت خانهها چوب و گل بهصورت خشت بود تا وزن کمی را به سقف خانه زیرین تحمیل کند. این قلعه حدود دو هزار سال پیش در پنج طبقه ساخته شد و هنر معماران عصر ساسانی را بهخوبی نشان میدهد.
شکوه این قلعه تنها به معماری آن برنمیگردد، بلکه محل ساخت آن نیز بسیار هوشمندانه بود. قلعه ایزدخواست روی صخرهای طبیعی بنا شده و تنها ضلع غربی آن تقریبا با زمین همسطح است. سه طرف قلعه دره عمیق ایزدخواست قرار داشت که راه دسترسی را قطع میکرد؛ به همین دلیل یکی از نفوذناپذیرترین قلعههای تاریخی ایران به شمار میآید. متاسفانه دژی که سربازان دشمن نتوانستند آن را فتح کنند، فرسایش دارد آن را از پا درمیآورد.
ارتفاع این قلعه با احتساب خانههای پنج طبقه آن حدودا ۲۲ متر بود و حتی با ابزار جنگی نیز در دسترس قرار نمیگرفت. ورودی قلعه ایزدخواست با ارتفاع ۷۰ متر در ضلع جنوبی قرار دارد. سردر این دژ از بین رفته بود؛ اما دوباره بازسازی شد و در چوبی دیگری جای آن را گرفت. روبهروی در ورودی پل متحرکی ساخته شده بود که اکنون اثری از آن نیست و بهجای آن پلی معمولی و قدیمی وجود دارد.
آتشکده قلعه ایزدخواست
یکی از بناهای داخل قلعه ایزدخواست، آتشکده آن است که محلی برای عبادت بزرگان، درباریان و طبقه اشراف بود. پس از مسلمان شدن ساکنان آن محدوده در قرن نهم هجری، آتشکده ایزدخواست به مسجد تغییر کاربری داد.
جالب است بدانید که آتشکده چهارطاقی ایزدخواست نخستین آتشکده ایران است که به مسجد تبدیل شد.
جاهای دیدنی اطراف قلعه ایزدخواست
سد قوسی ایزدخواست نخستین سد قوسی در جهان است. این سد در تنگه گلوگاه در کمعرضترین برش از رودخانه ایزدخواست قرار دارد و در عصر ساسانیان ساخته شد. سد قوسی در ۱۱ شهریورماه ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
کاروانسرای ایزدخواست در داخل شهر ایزدخواست قرار دارد و در زمان شاه عباس صفوی ساخته شد. مساحت این کاروانسرا حدود چهار هزار مترمربع است و یکی از مهمترین کاروانسراها در این منطقه به حساب میآید. کاروانسرای ایزدخواست در تاریخ هفت مهرماه ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
نحوه دسترسی
آدرس: استان فارس، بخش مرکزی شهرستان آباده، جنوب شرقی شهر ایزدخواست
برای دسترسی به قلعه ایزدخواست از آباده، خود را به میدان آزادی و از آنجا به بزرگراه آباده-شهررضا برسانید. در کمتر از یک ساعت به ایزدخواست خواهید رسید. اگر مسافر مسیر اصفهان به شیراز هستید، ایزدخواست در حدود یک ساعتی شهررضا قرار دارد.
فاصله شیراز تا قلعه ایزدخواست: حدود ۳۴۰ کیلومتر
فاصله اصفهان تا قلعه ایزدخواست: حدود ۱۵۰ کیلومتر
نظر کاربران :
واقعا قلعه وسيع و ديدني كه روز به روز خراب ميشود و از بين ميرود نياز به مرمت دارد و توجه
قلعه ایزدخواست که از بزرگترین قله های ایرانیان بوده که تو جاده اصفهان شیراز واقع شده من خودم از دور دیدمش ولی میگن طی چند سال گذشته خیلی آسیب دیده امیدوارم مسئولان یه نیم نگاهی هم به این قلعه داشته باشند و بازسازیش بکنن
براثر بی توجهی در ده پانزده سال اخیر بیشترین آسیبها را این قلعه یادگاری ابا واجدادیمان دیده است برای مثال عکس پنجاه سال پیش را با عکس امروزی مقایسه کنید .
سلام دوست عزیز خوشحال میشم به وبلاگ من با موضوع آلبوم دیواری ایزدخواست یه سری بزنید و نظرتون رو برام ثبت کنید
http://izadkhast-wa.blogfa.com/