زیارت خالد نبی

زیارتگاه خالد نبی یکی از اماکن متبرکه ایرانیانِ ترکمن است که در فاصله ۹۰ کیلومتری شمال شرقی گنبدکاووس و در کوه‌های بین کلاله و مراوه‌تپه بر روی کوهی به ارتفاع ۷۰۰ متر واقع شده است. براساس اعتقادات مردم ترکمن، خالد نبی (خالد بن سنان) یکی از چهار پیامبری است که در فاصله پیامبری حضرت عیسی (ع) و حضرت محمد (ص)، مردم زمان خود را به شریعت خدا دعوت می‌کرده است و از اعراب بوده است. در نزدیکی و پایین‌تر از بقعه خالد نبی بقعه‌های عالم بابا و چوپان آتا و دره‌ای به نام پنج شیر و همچنین چشمه‌ای به نام خضر قرار دارد. طبق روایات عالم بابا؛ پدر همسر خالد نبی و چوپان آتا یکی از اولیای گمنام است که مورد توجه و احترام هم‌وطنان ترکمن است.

در شرق بقعه عالم بابا و بر روی یک رشته تپه‌های خاکی، گورستان وسیع با منظره خیره‌کننده و عجیبی قرار دارد که سنگ قبرهای آن به شکل استوانه‌هایی به ارتفاع ۲ متر و بیشتر دیده می‌شود و به نظر می‌رسد بیش از ۶۰۰ سنگ قبر در گورستان خالد نبی وجود دارد. در این میان سنگ مزارهایی به شکل صلیب یا به شکل شاخ قوچ نیز دیده می‌شوند. در فرهنگ قدیمی ترکمن‌ها، قوچ مظهر قدرت و فرمانروایی است و نقش شاخ قوچ متداول‌ترین نماد قوم ترکمن است.

در نزدیکی و پایین‌تر از گورستان خالد نبی، بقعه‌های عالم بابا و چوپان عطا و دره‌ای بنام پنج شیر و همچنین چشمه خضر دندان قرار دارند. طبق روایات رایج بین اهالی، عالم بابا پدر همسر خالد نبی و چوپان عطا، شبان خالد نبی یا یکی از اولیای گمنام یا یکی از همراهان وی بوده‌است، که همگی آن‌ها مورد توجه و احترام ترکمن‌ها هستند.در شرق بقعه عالم بابا بر روی یک رشته تپه‌های خاکی که ارتفاع آن‌ها به مراتب کمتر از ارتفاع محل زیارتگاه خالد نبی است، گورستان وسیعی با منظره ای خیره‌کننده و عجیب موجود می‌باشد که سنگ قبرهای آن به شکل استوانه‌هایی به ارتفاع ۲ متر و بیشتر دیده می‌شود. به نظر می‌رسد بیش از ۶۰۰ سنگ مزار در گورستان خالد نبی یافت می‌شود. پراکندگی این سنگ‌ها در دامنه‌های کوه مرکزی و کوه شرقی است و برخی دیگر از مجموعه سنگ مزارها به‌صورت‌های منفرد در تپه‌های اطراف که مسلط به هزار دره می‌باشد، قرار گرفته‌اند.

مجموعه تاریخی – فرهنگی خالد نبی به علت کوهستانی بودن و دشواری مسیر دسترسی و دوری راه کمتر مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته‌است. دیوید استروناخ در سال ۱۹۷۹ و ۱۹۸۰ بیش از ۶۰۰ سنگ ایستاده یافت که در چندین محل گسترش یافته بودند. سنگ مزارهای این گورستان از سنگ‌های یکپارچه تراشیده شده و به شکل‌های استوانه‌ای و صلیبی هستند. در رسانه‌های عمومی سنگ‌ها اغلب به عنوان نمونه‌هایی از معماری وابسته به آلت جنسی معرفی می‌شود و یکی از جاذبه‌های مهم توریستی توصیف شده‌است. بازدید کننده‌ها، سنگ مزارهای استوانه‌ای را به عنوان آلت مرد توصیف کرده‌اند. به گفته برخی، تشبیه این سنگ قبرها به آلت مردانه تشبیهی نادرست است و شکل ظاهری آن به این صورت است که کلاه خود در بالا، و شال کمری مردان در پایین توصیف شده و سنگ قبرهایی که دو حلقه در پایین دارند، نشانگر شال پهلوانی در آن دوره بوده‌است که علاوه بر شالی که مردان به دور کمر می‌بسته‌اند، مورد استفاده قرار می‌گرفته‌است. همچنین، طول سنگ قبرها بسته به جایگاه آن شخص بلندتر یا کوتاه‌تر ساخته شده‌اند، قبر زن‌ها نیز به شکل سینه و سینه بند زنانه است و سطحی تخت دارد و همه گورهای زنانه رو به شمال قرار گرفته‌اند. گفته می‌شود این گورستان متعلق به عصر پارینه سنگی می‌باشد.