دشت سوسن چلچراغ داماش

دشت سوسن چلچراغ داماش یک زیستگاه حفاظت شده با مساحت چهار هکتار می باشد و در فصل رشد سوسن چلچراغ، این دشت میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی می شود، در حین این رویداد ملی طبیعی بومیان با اجرای موسیقی های سنتی شاد، رقص ، آواز و رسوماتی خاص از میهمانان پذیرایی می کنند، البته به غیر از این نوع گل در این مکان گل های دیگری هم رشد می کنند،
سوسن چلچراغ یکی از نادرترین گل های جهان است که به عنوان گل ملی، در فهرست میراث ملی کشورمان به ثبت رسیده است.این گل زیبا حدود ۵۰ الی ۱۵۰ سانتی متر قد می‌کشد.این گل زیبا همانند لاله واژگون، برعکس است. گلبرگ‌های روشن آن به سمت بیرون برگشته و پرچم‌های آن کاملا مشخص می‌شود. دانه‌هایی بنفش رنگ روی گلبرگ‌های سوسن چلچراغ، زیبایی آن را دو چندان کرده است. عطر این سوسن سفید بسیار منحصر به فرد است و هر انسانی را مدهوش می‌کند. این گل در تمام جهان تنها در ایران و جمهوری آذربایجان می‌روید و به نوعی میراث ملی به شمار می‌آید.

تنها زیستگاه حفاظت شده این گل زیبا در کشورمان، در نزدیکی روستای داماش در بخش عمارلوی رودبار قرار دارد که وسعت اش به چهار هکتار می رسد. این دشت تماشایی از نیمه خرداد تا اواسط تیر میزبان افراد زیادی می شود که جاده پر پیچ و خم بره‌سر-جیرنده را پشت سر می گذارند و خود را به این دشت گل می رسانند.شاید تصور خاصی از این گل زیبا نداشته باشید. به همین دلیل باید بدانید که این گل از خانواده لیلیوم به حساب می‌آید.

سوسن چلچراغ رنگی روشن دارد و آن را به نام سوسن سفید نیز می‌شناسند. این گونه گل عمر کوتاهی دارد و تنها می‌تواند تا اواسط تیر ماه دوام بیاورد. قسمت دردناک داستان آنجاست که تکثیر سوسن چلچراغ بسیار سخت است و خود گیاه نیز میلی به تکثیر ندارد. به همین دلیل با وجود این همه زیبایی، این گل در معرض انقراض قرار دارد.با وجود آب و هوایی کوهستانی، هوا در نیمه خرداد ماه کمی گرم و شرجی می‌شود. همین هوای نیمه شرجی و شرایط خاص منطقه داماش، باعث شده تا گونه‌ای بسیار نادر از دسته سوسنیان، یعنی سوسن چلچراغ، تنها در این منطقه رشد کند. سوسن چلچراغ، روستای داماش را برای زندگی انتخاب کرده و مردم محلی به این گل می‌نازند. اولین بار «لدر بوری»، یک گیاه شناس فرانسوی، این گل را کشف کرد و به همین دلیل نام آن را «لیلیوم بوری» قرار داده‌اند.

محل رویش

گل سوسن چلچراغ بسیار کمیاب است و تنها در دو نقطه از جهان که در رشته کوه البرز از فلات ایران قرار دارند، به صورت طبیعی می روید:

* لنکران – تالش – جمهوری آذربایجان
* داماش – بخش عمارلو – استان گیلان – ایران

پیش تر تعدادی از این گل در نواحی بسیار محدودی از استان‌های اردبیل و مازندران نیز مشاهده می شد اما دیگر اثری از آنها دیده نمی شود. امروزه پر تراکم ترین رویشگاه آن در در یک ناحیه ی کوچک از جنگل‌های مخروبه ی راش در اطراف داماش و در ارتفاع ۱۷۰۰ تا ۱۹۰۰ متری می باشد و حدود ۲۰۰۰ نمونه در آن وجود دارد. مساحت این منطقه چهار هکتار می باشد و به عنوان یک منطقه حفاظت شده شناخته می شود.

منطقه داماش تنها رویشگاه سوسن چلچراغ در ایران

تنها زیستگاه حفاظت شده ی سوسن چلچراغ در نزدیکی روستای داماش در بخش عمارلو از توابع شهرستان رودبار قرار دارد . وسعت این زیستگاه ۴ هکتار است و به عنوان یک ذخیره گاه ژنتیکی برای این گیاه کمیاب محسوب می گردد.

دامنه ی ارتفاعی این زیستگاه از ۱۷۵۰ تا ۲۰۰۰ متر متغیر می باشد و متوسط دما و متوسط بارندگی سالیانه ی آن به ترتیب ۱۰ درجه سانتی‌گراد و ۴۵۰ میلی متر است. اقلیم منطقه نیمه مرطوب معتدل می‌باشد و علاوه بر سوسن چلچراغ گیاهان دیگری همچون اقطی، گرنه، بنفشه، انواع سرخس، گل قاصد، شبدر وحشی و سرخ ولیک نیز در آن می رویند.

این منطقه به طور کامل توسط سازمان حفاظت محیط زیست گیلان نگهداری و حفاظت می‌شود و جزء مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور می باشد. رویشگاه سوسن چلچراغ با حصاری از سایر قسمت ها جدا شده و هرگونه بهره برداری از آن تنها با مجوز رسمی از دفتر وزارت و بازرسی سازمان محیط زیست کشور امکان پذیر است.
در نیمه خرداد ماه به مناسبت رویش مجدد این گل، بومیان منطقه جشنی برپا می‌کنند.مردم محلی برخی بر این باور هستند که سوسن چلچراغ در شب نورافشانی می‌کند. البته این مساله از نظر علمی نیز ثابت شده است که پرچم‌های داخل سوسن چلچراغ دارای مواد فلئورسانس هستند که می‌توانند نور را بازتاب کنند. به همین دلیل از گذشته تا به امروز، همزمان با گل دهی دوباره سوسن چلچراغ در فصل بهار، مردم محلی به جشن و پای کوبی می‌پردازند.

در این جشن مردم با لباس‌های محلی دست دوز حاضر می‌شوند و به جشن و پایکوبی می‌پردازند. صدای ساز و آواز در همه جای روستای داماش به گوش می‌رسد. خرپشتک، کشتی گیله مردی، طناب کشی، چوب بازی، چرخ و فلک، تیش بازی، هلولک، دور بچرخان و گلفا، جزء بازی‌های محلی منحصر به فردی است که در این جشن انجام می‌شوند.
همچنین در روز‌های جشن گل دهی سوسن چلچراغ، بازارچه‌های محلی برپا می‌شوند. بازاری که مردم محلی با لباس‌های سنتی صنایع دستی خود را به فروش می‌رسانند. در بین تراکم جمعیت، بومیان منطقه با تنبور، سنتور، کمانچه، و نی و تنبک، بازدید کنندگان را شاد می‌کنند.

مسافران و گردشگران در بازدید از این دشت زیبا می توانند در دل طبیعت و با استفاده از کمپ و چادر شب را به صبح برسانند. بنابراین اگر شما با آژانس به این سمت آمده باشید و شب را در جوار سوسن‌های چلچراغ گذرانده باشید، مشکلی برای اقامت ندارید. آن‌ها خود کمپ را با استفاده از چادرهای مسافرتی برقرار می‌کنند.مسیر دسترسی به این منطقه، از طریق پی گرفتن بزرگراه قزوین به شهر لوشان ممکن می‌شوند. پس از رسیدن به دوراهی که به سمت فرعی جیرنده منشعب می‌شود، مسیر را به سمت جیرنده تغییر دهید. جاده‌ای ناهموار و پیچ در پیچ که در دامنه‌هایی تقریبا خشک و کم پوشش امتداد می‌یابد. از لوشان تا جیرنده حدود ۴۲ کیلومتر است و از آنجا هم حدود ۴۰ کیلومتر تا روستای داماش مسیر باقی می‌ماند. جاده فاقد کم‌ترین علائم راهنمایی جاده‌ای است و راه را فقط با پرسش از رهگذران و ماشین‌های عبوری می‌توان یافت. البته اگر از محلی‌ها سراغ داماش و چلچراغ‌هایش را بگیرید، زودتر مسیر را خواهید یافت