جشن درندز ( تیرن انداراج )

جشن درندز ( تیرن انداراج ) یا ترانتاز با نام دیارنداراج نیز خوانده می شود. در فرهنگ مسیحی ارامنه ایران بازتابی از برگزاری جشن سده در روزگاران کهن است که با برخی پیرایه ها در زمره جشن های کلیسای ملی ارمنی در آمد ، اکنون ارامنه هر ساله این جشن را که بن مایه اش رنگ مسیحایی گرفته ، در غروب روز ۱۳ فوریه برابر با ۲۴ بهمن ماه به یادبود ورود حضرت مریم مقدس همراه با حضرت مسیح چهل روزه به بیت المقدس و استقبال از آن ها با افروختن آتش و آذین بندی گذرگاه با مشعل و چراغ ، در کلیساها جشن می گیرند .

در این جشن کپه های بوته را که در حیاط کلیسا چیده اند با شمع افروخته ای که مقام روحانی ارامنه از محراب کلیسا می آورد ، آتش را روشن می کنند . پس از مراسم آتش بازی، هنگام ترک کلیسا هر کس شمع یا اخگردانی (مشعلی) را که با آتش صحن کلیسا روشن شده به عنوان تبرک به منزل می‌برد. آتش این جشن ها و مراسم عبادی – آیینی را مردم هر دو قوم ایرانی و ارمنی از دوران کهن ، مقدس و متبرک می پنداشته اند و برای آن خاصیت قدسیانه تندستی و آرامش بخش می انگاشته اند .

در ارمنستان باستان برای آتش صفات زنانه و برای آب فروزه‌های مردانه قائل بودند. این جشن در ایران از زمان مادها تا پایان دورهٔ صفوی برگزار می‌شد. در افسانه های بسیار کهن ارمنی چنین آمده است که خدایان «آرامازد» (همان اهورامزدا) و «آستقیک» بر قله کوه پاقات نشیمن داشتند و کمی پایین تر از نوک کوه، جایگاه آتشی جاویدان و در پای کوه منزل چشمه ای بزرگ بوده است. پس آتش و آب خواهر و برادر بودند. بنابراین نه تنها آب و آتش بلکه خاکستر نیز مقدس شمرده می شد.
میهر (اساطیر ارمنی) در نزد ارمنیان ایزد روشنی، خورشید و آتش بود و پرستشگاه او در روستای «باگایاریج» در شهرستان «درجان» (غرب ارمنستان باستان در نزدیکی مرزهای روم بود) در ارمنستان کوچک جای داشت که در زمان تیگران بزرگ مورد پرستش قرار می‌گرفت. گریگور روشنگر پرستشگاه او را ویران کرد و دارایی آن را به کلیسا بخشید.

پیشوازی خدایگان جشن وقف عیسی چهل روزه به عبادت گاه است. یوسف و مریم خدازای، عیسی نوزاد را که چهل روزه بود، بنا بر آیین موسی، به عبادت گاه بردند تا وقف خداوند کنند. در آنجا، سیمون پیر به پیشواز آمد. روح القدس به او وعده داده بود که تا مسیح منجی را نبیند چشم فرو نمی‌بندد. او نوزاد را در آغوش گرفت و خداوند را سپاس و درود گفت، که او را ارزانی دیدن منجی بنی‌اسرائیل کرده‌است. نوزاد را دعای خیر کرد و گفت:
«خدایگانا، بنده ات را با آرامش رها کن، زیرا من آن منجی را که تو برای جمله اقوام فرستاده‌ای دیدم. من دیدم آن پرتو را که باید روشنگر اقوام باشد و آن فره را که از برای قوم بنی اسرائیل توست.»

آداب و رسوم در جشن درندز

در جلفای قدیم، جوانان ارمنی که در همان سال ازدواج کرده بودند بوته خار را در حیاط کلیسا آماده می‌کردند. به هنگام برگزاری مراسم، همان جوانان با شمع‌های روشن در دست در جلوی بوته به صف می‌ایستادند. زمانی که کشیش در حین اجرای مراسم با شمع خود بوته را آتش می‌زد، آن نو همسران نیز در پی او آتش را روشن می‌کردند. سپس جوان‌ها با شمع‌های روشن به خانه‌هایشان، که پیش تر بوته‌های کوچکی در آن آماده شده بود، بازمی‌گشتند و با آن شمع‌ها بوته‌ها را آتش می‌زدند و از روی بوته‌های افروخته می‌پریدند. در آن شامگاه، خویشان و بستگان نو همسران برای نوعروس خوراکی‌های گوناگون می‌آوردند که آن را «خونچا» (خونچا شکل ارمنی شده واژه فارسی خوانچه به معنی خوان و سفره کوچک است) می‌نامیدند.