تل تخت پاسارگاد یا دژ داریوش، که به تخت مادر سلیمان هم معروف است، یکی از بناهای محوطه پاسارگاد میباشد.داریوش چهارمین پادشاه هخامنشی (با احتساب بردیای دروغین) که تخت جمشید را بنیان نهاد در حاشیه بنای پاسارگاد دژ تل تخت را بنیان گذاشت که این بنا در محدودهای به وسعت دو هکتار سامان یافته است.تل تخت در زمان ایران باستان به عنوان بنایی تشریفاتی و مذهبی مورد استفاده قرار میگرفت و پادشاهان هخامنشی از این بنا با ساخت دژ و برج و بارو حفاظت میکردند.
در این دژ تالارهای ستون دار، انبار، اتاقها و سکوهایی بزرگ وجود دارد که بخش عمدهای از این بناها در کاوشهای دیوید استروناخ در ۴۰ سال پیش کشف شده است.داریوش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی پساز به قدرت رسیدن علاوه بر احداث تختجمشید در مرودشت، برخی اقدامات نیز در پاسارگاد انجام میدهد که از آنجمله تغییر کاربری بنای باستانی تُلتخت در شمال پاسارگاد از یک بنای تشریفاتی به دژی مستحکم با وسعت دو هکتار است.تُلتخت در مسیر راه باستانی مناطق مرکزی ایران با ناحیه فارس به عنوان نخستین ایستگاه در محل ورود به پارسهکده (ده پارسه یا همان پاسارگاد) و دره بلاغی بنا و سپس در دوره سلوکیان و حکومت محلی ناحیه فارس و دوره اسلامی مسکونی شد.
بلوکهای این دیواره با استفاده از بستهای فلزی(آهن و سرب) به یکدیگر متصل شده که این بستها در گذشته از جای خود در آورده شده و تنها جای آنها اکنون به شکل سوراخهایی در بدنه صفه هویدا است.
برای استقامت بیشتر دیواره سنگی، ردیفهای پایین بلوکها را جلوتر و به صورت پنجه بنا ساخته اند. سنگهای دیواره بیرونی به شیوهای زیبا تراش خورده به گونه ای که پیرامون آنها قاب بندی شده و میان آنها برآمده است. این شکل تراش، نمایی بسیار زیبا به وجود آورده است که به آن به اصطلاح ” باد بر ” میگویند.
تعدادی نشانه و علامت روی این بلوکها وجود دارد که مربوط به معماران و سنگتراشان دوره هخامنشی است. دیواره درونی که پشت دیواره بیرونی قرار دارد از لاشه سنگهای مسی و کبود رنگی تشکیل شده است که بدون ملات و به گونه ای ماهرانه در هم قفل شده اند تا دیواره بیرونی و کف سازی بنا را حفاظت کنند. هسته بنا که سطح درونی تپه و قسمت مرکزی آن را تشکیل میدهد، جای ساختمانهای روی تختگاه بوده و همه از خشت و لاشه سنگ ساخته شده است.
برای ورود به صفه سنگی، دو راه پله در بخش شمال شرقی تعبیه کرده بودند که بخشهایی از آنها بر جا مانده است ولی معلوم میشود که پس از کوروش یکی از آنها را بسته اند و پلکانی بزرگتر در شرق پلکان نخست تعبیه کرده اند. با توجه به وضعیت بنا و موقعیت آن، احتمالاً نخستین جایی است که در مجموعه پاسارگاد ساخته شده و به صورت قلعه ای است که از بالای تپه بر همه دشت مشرف بوده است. این تختگاه را احتمالا کوروش جهت ساختن کاخهایی روی آن ساخته است.
با توجه به کاوشهای باستان شناسی، تختگاه دارای قسمتهای مختلف بوده است. پیرامون آن را برج و باروی خشتی فرا گرفته که آثاری از آنها هنوز وجود دارد. اتاقهایی برای اقامت سربازان و نگهبانان، آب انبار، حمام و سیستم جمع آوری آب باران قسمتهایی از ساختار تختگاه را تشکیل داده است.
تل تخت آثار چهار دوره را در خود جای داده است.
آثار دوره نخست مربوط به دوره پادشاهی کوروش و ساخت دیواره های صفه و پلکان ورودی است.
آثار دوره دوم مربوط به سالهای ۵۰۰ تا ۲۸۰ پیش از میلاد یعنی از زمان سلطنت داریوش هخامنشی تا آخر سلطنت سلوکوس اول است. در دوره داریوش، دژی محکم با دیوارهای آجری و خشتی روی محوطه بنا شده و تغییراتی در مجموعه بالای صفه به وجود آورده اند. مثلاً دیوار بلندی از خشت با ۱۵ برج در اطراف صفه ساخته اند.
آثار دوره سوم بین سالهای ۲۸۰ تا ۱۸۰ پیش از میلاد یعنی از زمان سلطنت آنتیوخوس اول تا زمان سلطنت آنتیوخوس چهارم ایجاد شده و دوباره تغییراتی در اتاقها و راهروها داده شده است. به احتمال زیاد پاسارگاد در این دوره، در دست پادشاهان محلی فارس به نام” فرترکه” بوده است.
پس از یک دوره بلند مدت فراموشی، آثار دوره چهارم مشاهده میشود که مربوط به سده های آغازین اسلامی است و نشان میدهد که دوباره این بخش مورد استفاده قرار گرفته و پس از آن مجدداً متروک گردیده است. این بنا در دوره اسلامی به تخت سلیمان معروف بوده است.
نظر کاربران :
بسیار باغ زیبا و دلفریبی است و در کنار باغ های دیگر شهر حافظ شیرین سخن و باغ ارم این شهر باصفا را مزین به عطر و رنگ کرده اند