باغ ملک، یکی از آثار برجسته دوران قاجار، در دل منطقه سرسبز و خوشآبوهوای دربند تهران واقع شده است. این عمارت تاریخی، که به نوعی تلفیقی از معماری اصیل ایرانی و طبیعت بکر شمال تهران است. از جاذبههای منحصر به فردی به شمار میرود که نه تنها تاریخ تهران بلکه سبک زندگی و فرهنگ قاجاری را نیز در خود جای داده است.
درختان بلند و سایهسارهای خنک باغ ملک، فضایی آرام و دلنشین را برای بازدیدکنندگان به ارمغان میآورد. همانند یک پناهگاه طبیعی در برابر شلوغی و دود و دم شهری عمل میکند. عمارت باغ، با معماری خاص و تزئینات جذاب، علاوه بر جلب توجه علاقمندان به تاریخ و هنر، برای دوستداران طبیعت نیز جذابیت فراوانی دارد. این باغ، یک مکان آرام برای کسانی است که میخواهند از فضای شهری فاصله بگیرند و به گذشتهای که پر از شکوه و زیبایی است، سفر کنند.
موقعیت جغرافیایی باغ ملک تهران
باغ ملک به مسافت فعلی ۳۵ هزار متر مربع از جنوب به خیابان دربند، از غرب به حاشیه مسیل گلابدره، از شمال به باغ شاطر و از شرق به بخشی از خیابان دربند منتهی می شود. در این باغ گونه های گیاهی گوناگون چون درختان كهنسال مثمر و غیرمثمر، گردو، چنار، نارون، افرا، اقاقیا و… است. باغ ملك از املاك ملك التجار ایرانی است كه پس از فوت وی بین وراث تقسیم شد. باغ ملك كه تا سال ها یكی از زیباترین جلوه های میراث طبیعی و تاریخی شهر تهران محسوب می شد. در زمان انقلاب دچار آتش سوزی شد و در این آتش سوزی بنای تاریخی موجود در آن آسیب دید.
ولی با این حال، باغ ملك یكی از زیباترین و نادرترین باغ های غیرسلطنتی است كه در شمیرانات باقی مانده است. با توجه به ثبت آن در فهرست آثار ملی به هر قیمت ممكن باید حفظ شود. در تهران تنها ۳ باغ نیاوران، سعدآباد و باغ ملك از باغ های گذشته باقی مانده اند. باغ ملك نیز، مانند همه باغ های ایرانی و شرقی در اصل مالكیت خصوصی داشته است. اما حافظه جمعی تهرانی ها آن را به عنوان باغی باز می شناسد. باغی بسیار مهم تر از باغ های قیطریه، كاشف و… كه در سال های پس از انقلاب یكی پس از دیگری تبدیل به پارك عمومی شدند و چهره شمال شهر را نشاطی تازه بخشیدند. حتی می توان گفت كه دیگر باغ های مربوط به كاخ ها و عمارات بسیار مهم شهر تهران، از نظر وسعت شاید هرگز به پای باغ ملك نمی رسیدند.
تاریخچه باغ ملک تهران
اگر باغ سعدآباد هم اكنون حدود ۱۱۰ هكتار وسعت دارد باغ ملك ـ به گفته یكی از منسوبین حاج حسین آقای ملك آخرین مالك بزرگ باغ ـ ۱۵۰ سال پیش كه پدربزرگ آنها باغ را از شازده فرمانفرما خرید ۹۰ هكتار وسعت داشت. باز به گفته وی در زمان ناصرالدین شاه، یك استخر یا كافه ای در كنار آن در این باغ وجود داشت كه روی استخر آن قایقرانی می كردند. همچنین در این باغ چندین عمارت بود كه امروز تنها یكی از آنها به نام «قصر ملك» كه یك عمارت بسیار زیبای قاجاری است هنوز پابرجاست. یكی از نواده های ملك در آن زندگی می كند.
از سال های قبل از انقلاب، قطعه هایی از باغ به تدریج به افراد فروخته می شد تا در آن خیابان بكشند و خانه های خصوصی برپا كنند. حدود ۳۵ سال قبل شهرداری قطعه ای از آن را گرفت (خرید). به پاركینگ وسایل موتوری و محل جمع آوری زباله و… اختصاص داد. در حال حاضر باغ اولیه به صورت بلوك های مسكونی متعددی پخش شده است. از روی درختان كهنسال داخل این قطعات می توان محدوده آن را تخمین زد و بازشناخت. به هر حال امروزه، باغ از جنوب به گلابدره محدود می شود. اگرچه در همین نقشه نیز خیابان هایی داخل باغ كشیده شده اند. بخش جنوبی باغ فعلی، به صورت مسكونی و جدا از بخش شمالی آن به نظر می رسد.
سرنوشت باغ ملک
واقعیت این است كه عماراتی در گوشه و كنار باغ ساخته شده ولی هنوز بخش قابل توجهی از آن به صورت جنگلی متروكه و رها شده باقی است. فضای آن به عنوان یك فضای سبز بی نظیر برای شهر قابل استفاده است. بعد از انقلاب زمزمه هایی در مورد اینكه این باغ را شهرداری خریده و قرار است تبدیل به پارك كند. شنیده می شد، به ویژه آنكه بسیاری پارك ها به همین شكل ایجاد و به محل گردشگاه عمومی تبدیل شده بود. جعفر شهری در جلد سوم كتاب طهران قدیم از باغ ملك به عنوان باغی كه مردم اجازه دخول در آن را داشتند اشاره می كند كه مردم برای تفریح به آنجا رفته و اوقاتی را در آن می گذراندند، و به استراحت می پرداختند.
از این رو می توان دریافت كه باغ ملك از دیرباز محل تفریح مردم تهران بوده و مردم روزهای تعطیل برای تفریح و استفاده از طبیعت به آن جا می رفتند.
معماری باغ ملک
باغ ملک نمونهای از طراحی باغهای ایرانی است که در آن اصول تقارن و زیباییشناسی با دقت رعایت شده است. در این باغ، عمارت مرکزی که به سبک قاجاری ساخته شده، در میان درختان بلند و کهنسال و باغچههای سرسبز قرار دارد. ویژگیهای اصلی معماری این باغ عبارتند از:
عمارت مرکزی: عمارت باغ ملک یک ساختمان باشکوه با معماری قاجاری است. که از تزئینات چشمنوازی مانند کاشیکاری، گچبریهای هنرمندانه و شیشههای رنگی بهره میبرد. این عمارت دارای ایوانهای بزرگ و ستونهای زیباست که به سبک معماری سنتی ایرانی طراحی شدهاند.
حوضها و آبنماها: در طراحی این باغ از حوضها و آبنماهای متعدد استفاده شده که نقش مهمی در زیبایی و ایجاد حس آرامش در محیط دارند. جریان آب در این باغ به سبک باغهای سنتی ایرانی طراحی شده است. نمادی از پویایی و زندگی است.
درختان قدیمی و فضای سبز: باغ ملک با مجموعهای از درختان کهنسال و باغچههای پر از گل، فضایی سرسبز و دلنشین را برای بازدیدکنندگان فراهم میکند. این فضای سبز علاوه بر زیبایی بصری، به تهویه هوای باغ و ایجاد حس طراوت کمک میکند.
طراحی باغ به سبک چهار باغ: یکی از ویژگیهای شاخص این باغ، استفاده از الگوی «چهارباغ» در طراحی آن است که نمادی از معماری باغهای اصیل ایرانی محسوب میشود. در این الگو، باغ به چهار قسمت مساوی تقسیم شده و آب در میان آنها جریان دارد.
نحوه دسترسی
آدرس : تهران، منطقه ۱، خیابان دربند، محله گلابدره، خیابان شهید بوذری، عمارت باغ ملک.
با مترو:
نزدیکترین ایستگاه مترو به باغ ملک، ایستگاه تجریش در خط ۱ (قرمز) مترو تهران است. از این ایستگاه میتوانید با تاکسی یا ونهای محلی که به سمت دربند میروند، خود را به خیابان گلابدره و باغ ملک برسانید.
اتوبوس:
خطوط اتوبوسی که به میدان تجریش ختم میشوند، بهترین گزینه برای دسترسی هستند. از میدان تجریش با استفاده از تاکسیهای محلی مسیر دربند و گلابدره را ادامه دهید.
خودروی شخصی:
اگر با خودرو شخصی به باغ ملک میروید، کافی است از طریق بزرگراههای اصلی مانند بزرگراه صدر یا مدرس خود را به خیابان ولیعصر و سپس به خیابان دربند برسانید. خیابان شهید بوذری (محله گلابدره) به باغ ملک منتهی میشود. امکان پارک خودرو در خیابانهای اطراف وجود دارد.
پیادهروی در طبیعت:
مسیر دسترسی به باغ ملک از محله گلابدره، یک مسیر سرسبز و زیبا است که حتی برای علاقهمندان به پیادهروی و طبیعتگردی هم لذتبخش خواهد بود.
دیدگاه ها :
*اگر نظری دارید یا این مطلب نیاز به اصلاح دارد و یا عکس یا ویدئوی مرتبط با آن دارید لطفا اینجا برای ما ارسال کنید.