آتش‌سوزی در جنگل‌های فارس و فرصت‌های پیشگیری

هر سال بر اثر عوامل طبیعی و انسانی حجم قابل توجهی از جنگل‌ها و عرصه‌های منابع طبیعی استان فارس دچار حریق می‌شوند و این درحالی است ظرفیت‌ها و فرصت‌های زیادی برای پیشگیری و مقابله با این بحران وجود دارد.وقتی درختی با عمر چند قرن در میان شعله های آتش می‌سوزد هیچ چیز نمی‌تواند جبران کننده از بین رفتن آن باشد.آتش‌سوزی بیش از ۱۴ هزار هکتار از اراضی استان فارس در ۶ ماه نخست سال ۱۳۹۹ گواه حجم زیاد از بین رفتن عرصه های منابع طبیعی در این استان است.به گفته برخی کارشناسان مهار آتش در عرصه های طبیعی کاری دشوار و بسیار سخت است که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس با نیروی انسانی بسیار کم، توان مقابله سریع با این بحران را ندارد.
همچنین به لحاظ تجهیزات مقابله با آتش سوزی، استان فارس مشکلات زیادی دارد که باید بر این تجهیزات و امکانات افزوده شود.خبرنگار ایرنا برای بررسی چرایی وقوع آتش و راهکار مقابله با آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی به گفت و گو با مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس پرداخت.

۵۳۶ آتش سوزی در ۶ ماه نخست سال ۹۹

عبدالحسن صمدنژاد که بیش از سه ماه است به عنوان مدیرکل منابع طبیعی و ابخیزداری استان فعالیت خود را آغاز کرده، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: در ۶ ماه نخست ۵۳۶ فقره آتش سوزی داشتیم که ۱۴ هزار و ۵۰۰ هکتار در آتش سوخته است البته آتش سوزی بیشتر از این میزان است.
وی ادامه داد: امسال شاهد افزایش چشمگیری در میزان آتش سوزی عرصه های منابع طبعی استان بودیم.

عوامل انسانی و طبیعی تاثیرگذار بر آتش سوزی جنگل ها در فارس
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس با بیان اینکه عوامل طبیعی و انسانی در افزایش میزان آتش سوزی ها دخیل بودند، اظهارکرد: در عوامل انسانی با عامل عمدی بودن آتش سوزی ها یا عامل سهوی بودن آتش سوزی بودن مواجه هستیم.
وی ادامه داد: عوامل طبیعی آتش سوزی در اثر فعل و انفعالات پیش آمده در حوزه تخمیر و مسایل شیمیایی مواد آلی روی زمین صورت می گیرد که در این مساله آتش سوزی عمدتا در تالاب ها و جاهایی مثل اراضی قره باغ و بانش بیضا رخ می دهد که در گذشته ماده آلی زیادی انباشته شده است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: همچنین براساس رعد و برق و صاعقه گیاهان خشک آتش می گیرند و باعث آتش سوزی عرصه های منابع طبیعی می شوند.
صمدنژاد افزود: همچنین براثر ذره بینی شدن احتمال آتش سوزی وجود دارد که به عنوان مثال تکه شیشه یا بطری های پلاستیکی که در طبیعت رها می شود می تواند عاملی برای آتش سوزی باشد.
وی عوامل انسانی آتش سوزی را عمدی و سهوی دانست و بیان کرد: به عنوان مثال گردشگری یکی از عوامل است که گردشگر در طبیعیت آتشی برای درست کردن چای روشن کرده اما خوب آن را خاموش نکرده است یا اینکه راننده ای ته مانده سیگار را به بیرون انداخته و آتش سوزی صورت گرفته است.
وی ادامه داد: همچنین اراضی منابع طبیعی که به اراضی مستثنیات وصل هستند گاها به دلیل آتش زدن کاه و کلش دچار آتش سوزی می شوند.

مناطق آتش گرفته واگذار نمی شود
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: یکی از عوامل عمدی به این دلیل است که برخی متقاضایان واگذاری اراضی منابع طبیعی که به دلیل وجود پوشش گیاهی با واگذاری اراضی به آنان مخالفت شده است نسبت به آتش زدن آن اقدام می کنند تا با از بین بردن پوشش گیاهی بتوانند این اراضی را در اختیار بگیرند.
صمدنژاد افزود: براساس قانون مناطق آتش سوزی شده را نمی توانیم به کسی واگذار کنیم، مردم باید بدانند اگر جایی آتش گرفت بعدا واگذار نمی شود تا کسی به این بهانه مراتع را آتش نزند.
وی ادامه داد: اختلاف مرتعی یکی دیگر از دلایل آتش زدن عمدی اراضی منابع طبیعی است.
وی اضافه کرد: همچنین اغراض سیاسی و انتقام جویانه یکی از دلایل آتش سوزی جنگل ها و مراتع است.

تدوین طرح مقابله با حریق در عرصه های منابع طبیعی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس همچنین از تدوین طرح مقابله حریق در عرصه های منابع طبیعی در این اداره کل خبر داد و گفت: هرچه تلاش کردیم در کشور یک کتاب به عنوان منبع برای مقابله با آتش سوزی ها در عرصه منابع طبیعی مشاهده کنیم، ندیدیم و به سمت تدوین این کتاب رفتیم و این طرح را تدوین کردیم که براساس این طرح با آتش سوزی ها مقابله شود، این طرح براساس تحلیل swot است.
صمدنژاد به نقاط قوت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس در مقابله با آتش سوزی ها اشاره کرد و افزود: تجارت سنوات گذشته، ایثار و فداکاری همکاران، افزایش تجهیزات مثل دمنده ها با کمک خیرین و منابع موجود، استفاده از بالگرد و بهره گیری از ظرفیت پهپادها از جمله نقاط قوت است.

۸۱ پرواز بالگرد برای اطفاء حریق در ۶ ماهه نخست ۹۹
وی ادامه داد: امسال از بالگرد به طور ویژه برای اطفاء حریق زیاد استفاده شد، گرچه بروکراسی زیادی داشتیم اما از این ظرفیت استفاده خوبی در سال ۹۹ صورت گرفت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: در ۶ ماهه نخست ۸۱ مورد از بالگرد در حوزه اطفای حریق عرصه های منابع طبیعی استفاده کردیم.
صمدنژاد بیان کرد: همچنین امسال از ظرفیت پهپادها برای شناسایی مسیرها استفاده کردیم و از فناوری های RS و GRS در پایش ها استفاده بهره بردیم.
وی در ادامه به نقاط ضعف در بحث مقابله با آتش سوزی ها اشاره کرد و گفت: یکی از این نقاط تعداد کم نیروهای منابع طبیعی در شهرستان ها است که ۱۰ نیرو در هر شهرستان داریم که همه این نیروها از نظر جسمی توانمند نیستند.
وی ادامه داد: همچنین به دلیل ضعف جدی در تشکیلات اداری و چارت سازمانی زیاد نمی توانیم قرقبان بکار بگیریم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس بیان کرد: زمان بر بودن هماهنگی استفاده از بالگرد برای اطفاء حریق در جنگل ها از دیگر نقاط ضعف برای مقابله با آتش سوزی عرصه های منابع طبیعی است، اگر در ثانیه های نخست این هماهنگی ها انجام می شد، استفاده بهتری صورت می گرفت.
صمدنژاد اظهارکرد: همچنین راه های دسترسی در کوه ها وجود ندارد که در حال حاضر در حال آماده کردن این راه ها هستیم.
وی ادامه داد: همچنین ارتباطات رادیویی و بیسیمی در بسیاری از نقاط کوهستانی وجود ندارد.
به گفته صمدنژاد تجهیزات برای اطفای حریق به اندازه کافی نیست و ستادهای اطفای حریق در شهرستان ها در سال گذشته خوب تشکیل نشده بودند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: ممیزی نشدن مراتع از دیگر نقاط ضعف در مقابله با آتش سوزی ها است، اختلافات مرتعی که منجر به آتش زدن عرصه های طبیعی می شود بر سر ممیزی نشدن مراتع است.
صمدنژاد همچنین به تهدیدهای موجود در عرصه آتش سوزی عرصه های منابع طبیعی اشاره کرد و افزود: برخی می خواهند با آتش سوزی عقده گشایی با همجوار خود یا نظام کنند.
وی ادامه داد: همچنین به مردمی که وارد عرصه های منابع طبیعی می شوند در بحث گردشگری هیچ آموزشی ندادیم و کنترلی نکردیم. موج سوم آتش سوزی که در شهریورماه و مهرماه اتفاق می افتد عمدتا به همین دلیل است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری فارس گفت: آتش سوزی بقایای گیاهی توسط کشاورزان در اراضی مستثنیات هم مرز با منابع طبیعی نیز یک تهدید است.
صمدنژاد همچنین با اشاره به فرصت های پیش رو برای مقابله و پیشگیری از آتش سوزی در عرصه های منابع طبیعی افزود: تشکل های مردم نهادی وجود دارند که حاضر هستند به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کمک کنند که باید در مرحله پیشگیری، برنامه ریزی، اقدام و پایش برای آنان برنامه داشته باشیم که در این زمینه در حال تدوین شیوه نامه تشکل های امداد و نجات منابع طبیعی هستیم.
وی ادامه داد: استفاده بهینه از ظرفیت خیرین یکی دیگر از فرصت ها است، با توجه به پایین بودن اعتبارات دولتی و از بین رفتن زود تجهیزات نیاز به استفاده از ظرفیت خیرین و دوستداران منابع طبیعی هستیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: فرمانداری ها، بخشداری ها و دهیاری ها نیز یک ظرفیت هستند که باید بیشتر برای آنان برنامه داشته باشیم.
صمدنژاد بیان کرد: یگان های ارتش ، بسیج و سپاه نیز یک ظرفیت هستند که از توان آن ها استفاده می کنیم.
وی ادامه داد: در بحث فرهنگ سازی و آموزش انس با طبیعت و روش های پیشگیری از وقوع آتش در مدارس بیشتر می توانیم کار کنیم.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: همچنین در حال بازنگری طرح های مرتعداری هستیم که در این بازنگری تمرکز این است که مرتعدار خود از مرتع محافظت کند.
صمدنژاد افزود: همچنین معادن و کارخانه جات در طبیعت داریم که می توانیم به عنوان یک ظرفیت برای پشتیبانی، ترمیم و حفاظت نگاه کنیم.
وی ادامه داد: استفاده از ظرفیت سنجش از دور خیلی مهم است که در این زمینه واحد مدیریت فناوری در اداره کل منابع طبیعی فارس راه اندازی می شود.
وی اضافه کرد: با راه اندازی این واحد از ظرفیت ماهواره ها در همه موارد استفاده خواهیم کرد.

معرفی ۳۹ عامل آتش سوزی به دستگاه قضایی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: در ۶ ماهه نخست امسال ، ۳۹ نفر در بحث آتش سوزی عرصه های منابع طبیعی دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.
صمدنژاد افزود: به دنبال تهیه تجهیزات مورد نیاز برای اطفای حریق در عرصه های منابع طبیعی هستیم، همچنین کتاب دستورالعمل ها در حال تدوین و نقشه راه ها در کوه ها و قله های مرتفع در واحد فناوری در حال مشخص شدن است.
وی ادامه داد: در بحث شناسایی و حل اختلافات ناشی از ممیزی مراتع که ۵۰ مرتع است تدوین طرح ساماندهی مراتع در دستور کار قرار دارد و از مرتعداران برای پایش نظارت تعهد خواهیم گرفت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان فارس گفت: احیای جنگل های سوخته در اولویت این اداره کل در نیمه دوم سال است.

گونه‌های بلوط، بادام، ارس، شن، ارژن، جغجغک و شیر خشت از جمله گونه‌های شاخص در منطقه زاگرس، بنه، بادام، زالزالک، تنگرس، ارژن، و زبان گنجشک از گونه‌های بارز در منطقه ایران-تورانی و کنار، کهور ایرانی و استبرق از مهمترین گونه‌های جنگلی موجود در ناحیه رویشی خلیجی – عمانی استان فارس هستند.
استان فارس ۱۲.۵ میلیون هکتار وسعت دارد که ۱۰ میلیون هکتار آن در عرصه منابع طبیعی است و این مهم اهمیت توجه به این حوزه را دو چندان کرده است.
در استان فارس بیش از ۲ میلیون هکتار جنگل وجود دارد.